خانواده؛ تجمل گرايي و اسراف

ان ربک يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر انه کان بعباده خبيرا بصيرا. (اسراء:30)
 

به درستي که پروردگارت گشاده مي گرداند روزي را براي آن که مي خواهد و تنگ مي گرداند؛ به درستي که او به بندگانش آگاه و بيناست.
از اين آيه بر مي آيد که خداوند بزرگ بر اثر زمينه سازي بندگانش، زندگي برخي را وسعت مي بخشد و رزق و روزي آنها را بيشتر مي کندو بعضي ديگر رادر سختي و تنگنا قرار مي دهد.
درآياتي از قرآن کريم آمده است که عده اي از مردم زندگي راحت و خوبي داشتند و در جاهاي آباد و سرسبز زندگي مي کردند، ولي به دليل کارهاي ناشايست و خلاف ، به عذاب و قهر خداوند دچار شدند و زندگي آنان به آوارگي ، نابودي و تباهي کشيده شد.با توجه به اين آيات در مي يابيم علت برخي از عذاب ها، چيزي جز زياده خواهي و ناسپاسي بر اثر اسراف نيست .کساني که به نعمت هاي خداوند و به روزي خود، قانع هستند و شکر و سپاس پروردگار را به اندازه توان به جاي مي آورند، سزاوار دريافت پاداش الهي مي شوند.درمقابل ، کساني که به داده ها و روزي مقدر خداوند،خرسند نيستند و زيادتر از آن مي خواهند، به ناچار مي کوشند از هر راهي بر ثروت و تجملات زندگي خود بيفزايند ودر پرتو اين عقيده وبا پيش گرفتن اين راه، از هيچ کاري پرهيز ندارند .آنان به سبب گناهاني که مرتکب مي شوند، در همين دنيا ، به انواع عذاب ها گرفتار مي آيندو گاه امور زندگي شان چنان تنگ مي شود و فشار مي آورد که مجبور مي شوند همه ثروت کلاني را که به ناحق به دست آورده اند، به صاحبان حقيقي شان برگردانند.
واذا تاذن ربکم لئن شکرتم لازيدنکم و لئن کفرتم ان عذابي لشديد.(ابراهيم : 7)
و پروردگارتان اعلام کرد که اگر شکر کنيد، روزي شما را زياد مي کنم و اگر کفران نعمت کنيد، شما را عذاب مي کنم .

دردسر تجمل گرايي
 

ما ل اندوزي و تجمل گرايي، دردسرساز است و کساني که به زندگي اشرافي و پرزرق و برق اهميت مي دهند، همواره در پي تجديد لوازم زندگي خود و رسيدن به رفاه و آسايش بيشتر در پرتو وسايل جديد و لوکس هستند و همه فکرشان روي آنها متمرکز است. بدين ترتيب، از هدف هاي اصلي زندگي که بزرگ ترين آنها عبادت و بندگي خداست،غافل مي شوند. يکي از ويژگي هاي بندگان شايسته خدا، خاکي بودن و فروتني است و افراد تجمل گرا، از اين نعمت هاي اخلاقي دور هستند وبا پيوستن به جرگه افراد مادي گرا دچار غرور و فخر فروشي مي شوند.اينان، انسان هاي ساده زيست را به ديده حقارت مي نگرند، غافل از اينکه با سرگرم شدن به اين نوع زندگي، خود رادر تنگناهاي دشوارتر گرفتار مي کنند و مشمول ضرب المثل «هر که بامش بيش ، برفش بيشتر» مي شوند.
پس انسان بايد به اندازه اي به دنيا رو کند که نياز روزانه او تامين شود؛ زيرا زيادتر از آن ، اسراف است و اسراف ، يعني بخشي از درآمد خود را بيهوده هدر دادن. از اين رو، حضرت علي(ع) مي فرمايد:«الاسراف يفني الجزيل؛زياده روي، بسيار را از بين مي برد. »(1) همچنين مي فرمايد:»الاقتصاد ينمي القليل؛ ميانه روي، کم را زياد مي کند»(2).

بهره گيري از نعمت هاي الهي
 

وقتي افراد يک خانواده، صرف جو باشند، مي دانند از نعمت هاي خدادادي چگونه بهره بگيرند ودر زندگي ، ميانه رو باشند.چنين خانواده هايي مي دانند نعمت ها براي همه آفريده شده اند و فقط براي آنها نيست تاهرگونه که مي خواهند، مصرف کنند.آنان حتي براي بعضي از وسايل دورانداختني بي خطري که کاربرد نخستين آنها تمام شده است، کاربرد ديگري در نظر مي گيرند ودوباره آنها را باز يافت مي کنند وبا اين کار به سوي صرفه جويي قدم بر مي دارند.در چنين خانواده اي ، بخش بالايي از بودجه خانواده به جاي اينکه دور ريخته شود، دوباره به چرخه زندگي وارد مي شود وراه را براي پيشرفت و زندگي و بهره بردن هموارتر مي کند. خداوند يکتا دوست دارد نعمت هايي را که به بندگانش ارزاني فرموده است،در وجود بنده هاي خود ببيند و چهره هاي شاد آنان را نظاره گر باشد. از اين رو ، نعمت هاي گوناگون و فراواني را در اختيار آنها قرار داده واز سويي نيز آنها را از اسراف و زياده روي باز داشته است.
پروردگار متعال در آيه اي، بندگانش را چنين خطاب مي کند:
يا بني آدم خذوا زينتکم عند کل مسجد وکلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لايحب المسرفين .(اعراف:32).
اي پسران آدم، زينتتان را نزد هر مسجدي برداريدوبخوريد و بياشاميد و اسراف نکنيد.به درستي که او مسرفان را دوست ندارد.

تجمل گرايي، کم يا زياد
 

گرايش به تجمل نوعي زيبا پسندي است و انسان ذاتا زيبايي را دوست واز زشتي كراهت دارد. اصل جمال يا زيبايي از ذات مقدس باري تعالي ريشه گرفته که سر منشا همه خوبي ها و زيبايي هاست. بايد ديد ورود تجملات در زندگي تا چه اندازه نيک و پسنديده و خدايي است وموارد ناپسند کدامند.وقتي همه مردم در يک شهر يا روستا زندگي معمولي دارند واز فقر شکايتي ندارند، اگر دسته اي به زندگي مطلوب تري روي بياورند، به گونه اي که از منابع مالي موجود، امکانات مناسبي براي پيشرفت خود و فرزندانشان فراهم کنند، تجمل گرا ناميده نمي شوند.اين گونه خانواده ها بايد توجه داشته باشند که بنا بر آموزه هاي اسلام، بايد از تجمل گرايي هاي بيهوده و زيان رسان بپرهيزند.حال اگر درآمدشان رو به فزوني است، مقدار افزده شده را صرف کارهاي خير کنند واز اين راه آخرت خود را نيز زيبا سازند.ائمه اطهار(ع) همواره در زندگي سرا سر افتخار آميزشان، به اين مسئله توجه داشتند.آنان هميشه زندگي شان هم سطح زندگي مردم عادي و حتي گاهي پايين تر از آنها بود.از اين رو،وقتي شرايط کامراني، رفاه و خوشبختي براي مردم فراهم مي شد وهمه آنها از رفاه نسبي برخوردار مي شدند، آن بزرگواران نيز اندکي از روزنه هاي آسايش و توسعه را در زندگي خود مي گشودند.

اسراف ، دوستي با شيطان
 

از نظر شرع مقدس اسلام، خسيس بودن، صفتي نکوهيده است و هم نشيني با خسيسان منع شده است، چنان که دين اسلام ، مسلمانان را از اسراف و تبذير و ريخت و پاش هاي بي مورد برحذر داشته است. خداوند در قرآن در اين باره مي فرمايد:
ولا تجعل يدک مغلوله الي عنقک و لا تبسطها کل البسط فتقعد ملوما محسورا.
(اسراء:29).
نه خسيس باش ونه ول خرجي کن، به گونه اي که همه آنچه د ربساط داري ، تمام شود که سرزنش شوي واز اينکه چيزي در بساطت نمانده است، غمگين شوي.
همين آيه به خوبي راه چگونه مصرف کردن را به انسان ها مي آموزد.
امام علي(ع) نيز مي فرمايد:«الحازم من تجنب التبذير و عاف السرف؛ دورانديش کسي است که از زياده روي دوري گزيند و اسراف را کنار گذارد.»(3)
ودر جاي ديگر مي فرمايد:«الاسراف مذموم في کل شيءالا في افعال البر؛ اسراف در هر چيزي نکوهيده است، مگر در کارهاي نيکو.»(4)
يکي از چيزهايي که موجب شادي شيطان مي شود وخشم خدا را پديد مي آورد، تجمل گرايي و در کنارآن ،اسراف آدميان است؛ زيرا همان گونه که گفته شد، تجمل گرايي، انسان را از ياد خدا و آخرت غافل مي سازد وراه را براي وارد شدن به بسياري از گناهان براي آدمي باز مي کند. در دنياي کنوني که فقر يکي از عوامل مهم مرگ و مير انسان هاست، گاه برخي افرادي که ايمان کافي ندارند، براي عبوراز اين تنگنا و بحران، دست به برخي اقدام هاي غير انساني مي زنند. مال اندوزي ودر پي آن،اسراف و تبذير کردن نيز رايج است.در اين صفت ناپسند، خبري از انسان دوستي نيست واين جز دوستي با شيطان نيست که نعمت هاي خدا را که با تلاش و زحمت فراوان توليد شده اند ، با خيال آسوده و بدون دور انديشي روانه سطل هاي زباله مي کنيم.
ابر وباد و مه و خورشيد و فلک در کارند
تا توناني به کف آري و به غفلت نخوري
*منبع اصلي احاديث: غررالحکم و دررالکلم.

پي نوشت:
 

1. دو هزار حديث از امام علي(ع)، گردآورنده: جواد جانفدا، ص43، حديث شماره 546.
2. همان، ص29، حديث شماره 386.
3. همان، ص133، حديث1517.
4. همان، ص 193، حديث 1932.
 

منبع:ماهنامه طوبي شماره 36
/ن