آويشن

آويشن درختچه اي کوتاه و پر شاخه است. شاخه هاي علفي آن پوشيده از برگ هايي در قسمت فوقاني ساقه است. گل هاي سفيد ريز آن به طور چتري و منفرد مي رويند. ميوه ي آن فندق چهار قسمتي است. آويشن گياهي است علفي با ساقه هاي کرک دارد و سفيد.
آويشن در انگليسي يکي از شناخته ترين گياهان دارويي است. گونه هاي مختلفي از آن در کوهستان هاي ايران مي رويد و نام هاي گوناگوني دارد. از جمله در همدان به آن آزربه و در کوخرد هرمزگان به آن اَوشُه مي گويند. آويشن در طب سنتي ايران و اروپا، مصرف دارويي دارد. از اين گياه علفي و معطر در صنايع غذايي، دارويي ، بهداشتي و آرايشي استفاده متنوعي مي شود . قسمت هاي دارويي اين گياه سرشاخه هاي آن و برگ خشک شده ي آن است. آويشن نام علمي Thymusيکي از گياهان دو لپه است. اين گياه از خانواده نعنائيان (Lamiaceae) و منشاء پيدايش آن مناطق درياي مديترانه است. اين گياه از گياهان چند ساله بوده تا ارتفاع 40سانتي متر رشد مي کند و بر روي شاخه هاي کوچک و چوبي اش، برگ هاي نوک تيز به رنگ سبز تيره مي رويد. از برگ هاي بسيار خوش عطر آن اغلب به عنوان ادويه يا دارو استفاده مي شود. از گل هاي سفيد متمايل به صورتي رنگ آن در تابستان بوي شامه نوازي به مشام مي رسد. گونه هاي بي شمار و متفاوتي از انواع گياه وجود دارد. عصاره اين گياه عطر تندي دارد و نوع تازه آن از عطر بيش تري برخوردار است.

جايگاه اين گياه در تاريخ
 

اين گياه در مصر باستان نقش عمده اي در موميايي کردن اجساد ايفا مي کرد. پزشکان يوناني و مصري، اثر قوي و تحريک کننده ي اين گياه را شناخته بودند حتي آشپزهاي آن روزگار هم به ارزش آن واقف بودند. اين گياه در قرون وسطي به عنوان نمادي از قدرت و جرأت مطرح مي شد و سربازهاي آن زمان قبل از جنگ خود را با اين گياه مي آراستند.

استفاده در آشپزي
 

در حال حاضر، بسياري از غذاهاي کشورهاي جنوب اروپا بدون آويشن معني و مفهوم خود را از دست مي دهند. اين گياه تقريباً در ترکيبات ادويه اي ، نقش اساسي دارد و در آشپزي غذاهاي سنگين از آن استفاده فراواني مي شود. آويشن علاوه بر بهبود طعم غذا، باعث سرعت بخشيدن به عمل هضم نيز مي شود. مصرف آن، مخصوصاً در وعده هاي غذايي سنگين توصيه مي شود. از لحاظ طعم، اين گياه با ريحان، نوعي آلو، جوز هندي، اکليل کوهي و مريم گلي شباهت دارد. از آويشن در سرخ کردني ها (مخصوصاً گوشت بزغاله)، ماهي ، پرنده، سس اسپاگتي ، سس گوجه فرنگي ، سوپ سبزيجات، سالاد ، غذاهاي قارچ دار، گوشت چرخ کرده در حجم زياد، خورشت ها و غذاهاي سيب زميني دار استفاده مي شود. اين گياه بايد دور از نور و رطوبت و در شيشه هاي ضخيم و سربسته يا قوطي هاي فلزي نگه داري شود.

آويشن در طب نوين
 

استفاده ي امروزي ثابت شده گياه آويشن براي درمان آسم، سرفه هاي خشک مکرر، آمفيزم و برونشيت مؤثر است. چاي دم کرده آن را نير براي درمان عفونت گوش مياني ، نفخ و تهوع استفاده مي کنند، عصاره آويشن حاوي ماده اي به نام«تيمول» است که براي بيماران مبتلا به آسم مفيد است. حمام آويشن براي مبتلايان به دردهاي عضلاني، مفصلي و روماتيسمي مفيد است و ضماد آويشن براي نيش و گزيدگي حشرات مؤثر است.در حاملگي مصرف اين گياه ممنوع است اما در دوران شيردهي منعي ندارد.

خواص دارويي
 

اين گياه بوي بسيار مطبوع و مزه تندي دارد و به خاطر خاصيت اش در شدت دادن به جريان خون، به هر عضوي که ماليده شود خون به آن طرف سرازير مي شود. براي ريزش مو، جوشانده اين گياه استفاده مي شود تا جريان خون را در آن قسمت بيشتر کرده و پياز مو تغذيه شود. آويشن براي جلوگيري از ريزش مو نيز مؤثر است. 20 گرم آويشن را در يک ليتر آب جوشانده شود و هر چند روز يک بار به سر ماليده شود. ضمناً در خوردن آويشن نبايد زياده روي کرد زيرا باعث بروز آلبومين در ادرار مي شود. هم چنين اين گياه داروي خوبي براي معده مي باشد و ناراحتي هاي معده را از نظر هضم ، نفخ به طور کلي برطرف مي کند.

آويشن کوهي
 

آويشن کوهي يکي از گياهان زيبا و معطر است که در اکثر مناطق معتدله رويش دارد. نمونه ي اهلي اين گياه ،آويشن شيرازي است که به صورت کشت داده شده مورد بهره برداري قرار مي گيرد و در شيراز کشت مي شود . از نظر شکل ظاهري و طعم اين دو نوع آويشن با هم فرق دارند. البته خواص درماني آويشن کوهي بسيار بيشتر از آويشن شيرازي است.

آويشن باغي
 

مواد مؤثر آويشن باغي در صنايع غذايي به مقادير فراوان کاربرد دارد. از تيمول و کارواکرول ان به عنوان نگه دارنده ي مواد غذايي در صنايع استفاده مي شود. اسانس آويشن باغي هم چنين خاصيت شديد ضد باکتريايي و ضد قارچي دارد. از مواد مؤثره اين گياه در صنايع آرايشي و بهداشتي و در تهيه کرم ها، عطرها ، لوسيون ها، دهان شويه ها و پماد استفاده مي شود. از اسانس اين گياه به عنوان آروماتراپي (درمان با مواد معطر ) استفاده شده و در خمير دندان نيز به عنوان يک ماده ضد باکتري مورد استفاده قرار مي گيرد.
منبع: نشريه ي پيام زن، شماره 216.
/ج