يک جوان غيرتمند(2)

حماسه رئيس علي دلواري
 

سروده منسوب به سيد محمد مضطر، با مقدمه، تصحيح و توضيحات محمد دادفر تحت عنوان «حماسه رئيس علي دلواري» کتابي است که توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان بوشهر منتشر شده است.
کتاب، در ابتدا به اين صورت، به روان پاک شهداي گمنام تقديم شده است:
«دشتمردان دريا دلي که در نبرد با بيگانگان برخاک سرخ جنوب جان باختند و با خروشا خروش خون شان فرياد سرفرازي سردادند، اما نامي از خويش بر جاي نگذاشتند...»
اين تقديم نامه چه زيبا، ما را مستقيماً به «سخن اول» رهنمون مي شود:
مبناي اصلي کتاب حاضر، يک مثنوي حماسي با 414بيت است. اين مثنوي پيرامون نبردهاي دلاوران جنوبي به ويژه رئيس علي دلواري که در هنگامه جنگ جهاني اول و اشغال بوشهر (1915م) در مقابل نيروهاي اشغالگر انگليسي به مبارزه برخاسته اند، سروده شده است.
ارزش اين مثنوي بيشتر در اين است که با کمک آن مي توانيم افکار عمومي مردم آن زمان را بشناسيم و با ديدگاه هاي آنان درباره نبردها، دلاوري هاي رزمندگان، ماهيت نيروها و ايدئولوژي آن ها آشنا شويم.
در اين اثر که اساس آن- مانند ديگر منظومه هاي حماسي- بر حماسه پردازي و قهرمان پروري استوار است زمان و مکان و ويژگي هاي قهرمانان از حد و مرز واقعيت در مي گذرد و شاعر کمتر در بند آن است که مکان و زمان دقيق حادثه را بيان کند و قهرمانان را به گونه اي طبيعي و معمولي به تصوير بکشد.
نگاهي گذرا بر قهرمان پروري در شعر حماسي، درباره اين مثنوي، مضطر کيست، زمينه تاريخي حماسه
رئيس علي دلواري، زندگي قهرمان حماسه، متن مثنوي، توضيحات مثنوي، ضمائم، کتاب نامه و اعلام، اسامي بخش هاي اين کتاب هستند.

دليران خاموش
 

اگر چه کتاب محسن شريفيان تحت عنوان دليران خاموش (گفت و گو با همايون شهنواز و ديگر عوامل مجموعه دليران تنگستان) مي کوشد به سريال مذکور بپردازد، اما در نفس همين کار نيز اطلاعات و موارد تازه اي را در خصوص مبارزه و شخصيت رئيس علي و قيام جنوب عرضه مي کند، به علاوه اين که همايون شهنواز(سازنده سريال دليران تنگستان) در لابه لاي ارائه اطلاعات مربوط به تحقيقات خود درباره سريال و نيز هنگام ساخت فيلم مستندي درباره «خيري» همسر رئيس علي دلواري، نکات جالبي را در اين خصوص بازگو مي کند.
فهرست مطالب کتاب از اين قرار است:
«به عنوان مقدمه، در مورد همايون شهنواز، شناسنامه سريال «دليران تنگستان» درباره مجموعه «دليران تنگستان»،دليران خاموش/گفت و گوي محسن شريفيان با کارگردان، روايتي ديگر، گفت و گوي فيروزه ميزاني با همايون شهنواز، چگونه عاشقان ستيزنده را گريم کردم، واسموس، لورنس ايران، بازي در سه نقش متفاوت، حيف که ديگر شهنواز سريال نمي سازد، گفت و گو با طراح تيتراژ سريال «دليران تنگستان»، نقش سيد مهدي جاي کار بيشتري داشت، گفت و گوي سيد قاسم ياحسيني با منوچهر آتشي، هنوز چشم به راه رئيس علي ام، دليران تنگستان حماسي سريال هاي قبل از انقلاب، روزي هيجده ساعت کارمي کردم. حيف که ادامه ندادم، همزمان هم فيلم بازي مي کردم و هم سريال، سريالي که هيچ وقت کهنه نمي شود، به سريال، بي اعتنا هستم، درباره عوامل ديگر عوامل سريال، نويسنده کتاب «دليران تنگستاني» پيوند واقعيت ها براي تجسّم تاريخ، گونه اي سفر به انتهاي زمان و تصاوير پشت صحنه سريال»

مطالعاتي در باب تنگستان
 

سرزمين دلير پرور تنگستان نامي آشنا براي اهل تاريخ و پژوهش هاي تاريخي است. جايي است که شيرمردان و مبارزان بزرگ و نستوهي چون سرهنگ باقرخان تنگستاني، شهيد احمد خان تنگستاني، شهيد رئيس علي دلواري، شهيد زائرخضرخان اهرمي و... در آن ظهور کرده، باليده و از استقلال و شرف ايران و ايراني دفاع کرده اند.
تنگستان مفتخر است که هر گاه استعمارگران اروپايي به جنوب ايران هجوم برده اند، مردمان دلير اين سرزمين عليه آن ها قد علم کرده و به مبارزه با آنان پرداخته اند. از اين روي برخي از نويسندگان معاصر به تنگستان لقب «دژ مبارزه با استعمار» داده اند.»
مطالعاتي در باب تنگستان (مجموعه مقالات) به انتخاب و اهتمام سيد قاسم ياحسيني توسط انتشارات گلگشت در قطع وزيري به زيور طبع آراسته شده است. کتاب مجموعه اي است مفصل و در برگيرنده مقالاتي ارزشمند همچون: سيماي جغرافيايي تنگستان(مرتضي کرمي) به همراه 3فصل تنگستان و جنوب غربي ايران در عصر صفاريان، تنگستان شناسي و تنگستان پژوهان، تنگستان از نگاه سفرنامه نويسان ايراني و اروپايي (هر سه به قلم سيد قاسم ياحسيني)، مبارزات ضد استعماري مردم تنگستان، جنگ ايران و انگليس(ليوتنان بالارد، ترجمه کاوه بيات)، جنگ جهاني اول، رئيس علي دلواري و تنگستاني ها، عصر رئيس علي دلواري (سيد علي موسوي نژاد)، جنبش رئيس علي دلواري و جنبش هاي مسلحانه ضد استعماري آسيا، آفريقا و آمريکاي لاتين (دکتر ايرج نبي پور)، تنگستان از چند ديدگاه رساله در احوال اهرم و تنگستان(محمد علي خان سديد السلطنه کبابي)، تنگستان (لوريمر)، تنگسير و تنگستان (دکتر سيد جعفر حميدي)، پژوهشي کوتاه در خصوصيات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي آبادي دلوار (منصور صرافان)، بادهاي محلي تنگستان(حسين زنده بودي)، گياهان دارويي تنگستان(ابراهيم نادري)،خشم طبيعت (مرتضي کرمي)،بازي هاي محلي تنگستان(روستاي چاه پير)،(غلام رضا (کرم)عمراني)، بازي هاي محلي تنگستان(مهتاب خالدي)، قلعه ها و قدمگاه هاي تنگستان(حسين زنده بودي )، واقعيات جنگ تنگستان با انگليس(حاج سردار فولادي)، اسارت در تنگستان (فردريک اوکانر-ترجمه: حسن زنگنه )،[قيام آيت الله سيد مرتضي مجتهد اهرمي](سرپرسي کاکس)(ترجمه: حسن زنگنه )، نقش زنان در قيام تنگستان (عبدالکريم نيستي)، بررسي عوامل مؤثر بر پايگاه اجتماعي -اقتصادي زنان در شهرستان تنگستان (غلام حسين کرمي)،دکتر مصدق در بندر بوشهر و قيام تنگستاني ها (سيد قاسم ياحسيني)، تنگستان تاريخ، تنگستان امروز (رحيم جمالي)،تنگستان امروز(تنگستان به روايت آمار)،سيماي اقتصادي -اجتماعي شهرستان تنگستان،سال 1380، رجال و مشاهير تنگستان،رئيس احمد شاه تنگستاني و خاندانش(سيد قاسم ياحسيني)،زندگي و مبارزات باقرخان تنگستاني(سيد قاسم يا حسيني)،احمد خان تنگستاني...(علي مراد فرا ش بندي)،زندگي و مبارزات علم الهدي اهرمي(دکتر عبدالکريم مشايخي)، زندگي نامه معتقد اهرمي(علي حق شناس)،رئيس علي دلواري(سيد قاسم ياحسيني)،نقش زائر خضرخان امير اسلام در قيام جنوب(داريوش تنگستاني)، سيد اسماعيل آشي،مجاهدي گمنام از تنگستان(سيد قاسم ياحسيني)ملا علي تنگستاني (حسين زنده بودي)، خاندان ماحوزي(دکتر سيد جعفر حميدي)،محمد باقر تنگستاني(سيد قاسيم ياحسيني)،شير محمد تنگسير (رسول پرويزي)رئيس علي چه پيري(اهرمي)،(دکتر سيد جعفر حميدي)، نگاهي به زندگي و آثار شعله تنگستاني (عبدالرحمان چهارلنگ)و رسول پرويزي (دکتر علي بهزادي).
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 52