انار؛ غذا يا دارو

مقدمه:
 

در چند سال گذشته، مقالات متعددي در مورد خواص شفابخش قسمت هاي مختلف انار از جمله آب، روغن دانه، پوسته و عصاره گل انار منتشر شده است كه مبارزه با بيماري هاي عفوني، ديابت و سرطان نقش بسزايي داشته اند. كشت انار در كشور ما سابقه چند هزار ساله دارد. ميوه انار به سه قسمت تقسيم مي شود: دانه ها (حدود 3 درصد وزن ميوه حاوي 20 درصد روغن است)، عصاره ميوه كه تقريبا 30 درصد وزن انار را تشكيل مي دهد و پوسته انار كه سفيدي داخل انار را شامل مي شود، بقيه وزن ميوه را تشكيل مي دهد. ساير بخش هاي مفيد درخت انار شامل ريشه ها، پوسته درخت انار، برگ ها و گل انار مي باشد.

تركيبات غذايي:
 

مواد مغذي انار در 100 گرم ميوه خام، در جدول زير آمده است:
انرژي (كيلوكالري): 68
چربي كل (گرم): 0/3
پروتئين (گرم) : 0/3
كربوهيدرات (گرم): 17/17
قند ساده (گرم) : 16/5
فيبر غذايي (گرم): 0/6
سديم (ميلي گرم) : 3
پتاسيم (ميلي گرم): 259
كلسيم (ميلي گرم) :3
آهن (ميلي گرم) :0/3
منيزيم (ميلي گرم) 3
ويتامين E (ميلي گرم): 0/6

اثرات اجزاي مختلف انار:
 

آب انار توليد LDL اكسيده را كاهش و سنتز نيتريك اكسايد در سلول هاي اندوتليال عروق كرونر را افزايش مي دهد. عصاره انار در بيماران ديابتي خواص آنتي اكسيدان بر ليپيدهاي سرمي و ماكروفاژهاي التهابي دارد. پلي فنول هاي انار، بيان ژن هاي مولد آندروژن را در سرطان پروستات كاهش مي دهند و عصاره انار نيز در بهبود اثرات آنتي اكسيداني در سالمندان بهتر از عصاره سيب عمل مي كند. عصاره انار عملكرد موش هاي دچار آلزايمر را بهبود مي بخشد.
عصاره گل انار، اثرات آنتي اكسيداني قوي دارد و يون هاي اكسيدان آهن در اختلالات كبدي موش ها را از بين مي برد. آب انار، علائم افسردگي و پوكي استخوان را در سندرم قاعدگي موش هاي فاقد تخمدان بهبود مي بخشد. پوسته سفيد داخل انار، مهاركننده راديكال هاي آزاد است و خواص ضدآنزيم تيروزيناز را دارد و از مقاومت به انسولين، پيشگيري مي كند. عصاره انار همراه روغن دانه انار بر نيتريك اكسايد عروق موثر است و عملكر آن را در موش هاي چاق بهبود مي بخشد. پوسته انار خواص آنتي اكسيداني و آنتي موتاژني دارد. مصرف آب انار بر سلامت اسپرم، تراكم سلولي و اثرات آنتي اكسيداني تستوسترون در موش هاي نر موثر مي باشد و قدرت باروري را افزايش مي دهد. پلي فنول هاي انار، عوامل شيميايي ضدسرطان پروستات هستند. مصرف طولاني مدت آب انار به مدت 3 سال، تنگي عروق كاروتيدي را كاهش مي دهد و از پرفشاري خون و اكسيداسيون LDL پيشگيري مي كند، پوسته و ريشه انار خواص ضدانگلي دارند. علاوه بر اين، قابض هستند و در درمان اسهال و آفت دهان به كار مي روند. عصاره انار تصفيه كننده خون است. جوشانده پوسته خشك انار در آب، درمان زخم هاست. مخلوط دانه‌، عصاره و پوسته انار هم از سقط جنين پيشگيري مي كند و هم مانع بارداري مي گردد. در هندوستان، گل انار در درمان ديابت مليتوس به كار مي رفته و امروزه درماني براي ايدز است. انار علاوه بر درمان خوراكي، كاربرد آرايشي نيز دارد و سفيد كننده پوست مي باشد. امروزه عصاره انار در كنترل آلرژي، بيماري هاي قلبي ـ عروقي، عفونت دهان و نيز پماد چشمي، توليد صابون، كاهش وزن و افزايش رنگ هاي راديوتراپي مورد استفاده قرار مي گيرد.

اثر بر التهاب:
 

التهاب فيزيولوژيك يا حاد، پاسخ طبيعي ميزبان به آسيب بافتي است، اما اگر براي مدت طولاني ادامه يابد، منجر به بيماري هاي ايمني مانند آرتريت روماتوئيد، بيماري التهابي روده و سرطان مي شود. التهاب مزمن مي تواند منجر به تغييرات اوليه سرطان در اثر مواد حد واسط التهاب مانند TNF-a، اينترلوكين ها و عوامل محرك رونويسي مانند NF-KB و ليپيدهاي فعال زيستي مانند ايكوزانوئيدها (پروستاگلاندين E2 و محصولات حاصل از ليپوكسيژناز) شود. فرآورده هاي حاصل از انار مي توانند بر روند التهاب اثر بگذارند و به عنوان عامل پيشگيري و درمان التهاب مطرح شوند. عصاره غني از اسيدفنوليك روغن دانه انار به طور محكمي آنزيم هاي ليپوكسيژناز و سيكلواكسيژناز را مهار مي كند. اثر توام مهاركننده و كمكي در اثر مصرف عصاره و دانه انار افزايش مي يابد، اما اگر تركيبي از كل گياه انار باشد، اثراتش قوي تر است.
عصاره انار در مقايسه با آب انگور، آب پرتقال و قهوه، بيان پروستاسيكلين را در انسان ها بعد از مصرف افزايش مي دهد و توليد آن را در سلول هاي اندوتليال آئورت بالا مي برد. منافع عصاره انار در كاهش فعاليت سيتوكيني در بيماران دچار التهاب لثه ديده شده است. بيماراني كه التهاب دهاني دارند، مي توانند با مصرف عصاره پوسته انار بهبود يابند و عصاره انار سيتوكين هاي التهابي را در دوره بعد از ارمان كاهش مي دهد.

اثرات آنتي اكسيداني:
 

استرس اكسيداتيو محرك متابوليك غيراختصاصي براي التهاب و افزايش رشد رگ ها مي باشد، گرچه مي تواند عامل شروع و توسعه سرطان باشد. كفايت آنتي اكسيداني انار، زيست دستري تركيبات فعال را كاهش مي دهد. عصاره پوسته انار باعث كاهش 100-30 درصدي بروز تومور مي شود و دوره كمون تومور را كاهش مي دهد. روغن دانه انار شدت و تعداد تومورهاي كولوني را كاهش مي دهد. تغييرات مفيد چرخه سلولي بعد از مواجهه سلول هاي لنف انساني با عصاره پوسته انار ديده شده و سلول هاي سرطاني انسان در معرض روغن دانه انار تغيير مثبتي مي يابند. احتمالا اثرات ضدسرطاني عصاره انار در تمايز سلول هاست كه در سلول هاي پستان و پروستات ديده شده است. رشد رگ هاي خوني جديد (آنژيوژنز) براي تامين اكسيژن و مواد مغذي رشد و متاستاز تومور ضروري است. مهار تشكيل رگ خوني تومور، روش غيرتهاجمي است و رويكرد درماني براي بيماران توموري مي باشد. تحقيقات اخير نشان داده اند كه انار توانايي مهار نمو رگ هاي خوني جديد را دارد، بنابراين آنژيوژنزيس به طور موثري توسط عصاره انار مهار مي شود. عصاره انار مي تواند تكثير فيبروبلاست هاي عضله انساني را مهار از اختلالات حركتي ـ عصبي پيشگيري كند. بخش هاي محلول در آب و محلول در چربي انار مي توانند توانايي مرگ انتخابي در سلول هاي سرطاني غير وابسته به هورمون داشته باشند. علاوه بر اين، اثر حفاظتي ضداستروژن عصاره انار و عصاره دانه انار در موش هاي فاقد تخمدان باعث بهبود تراكم استخواني و كاهش علايم افسردگي شده است كه مي تواند به عنوان مكمل غذايي در زنان يائسه دچار پوكي استخوان و افسردگي كاربرد داشته باشد.

نتيجه گيري:
 

انار يك ميوه باستاني همراه با تاريخچه برجسته پزشكي است و در 100 سال گذشته در محافل علمي مورد توجه قرار گرفته است. گرچه تنها در سال هاي اخير اهميت فاز روغن دانه انار مطرح شده است، مطالعات اخير شروع به پيشنهاد اثرات هم افزايي بين فازهاي آبي و روغني ميوه كرده اند كه بين مواد شيميايي مختلف در هر دو فاز بر هم كنش وجود دارد. بدون شك، هنوز نقش انار در جنبه هاي شيميايي و پزشكي كاملا شناخته نشده است. اولين استفاده پزشكي مدرن از انار در شيمي درماني سرطان به علت ويژگي هاي ضدالتهاب هر دو فاز آبي و روغني انار بوده است. مطالعات باليني التهاب و سرطان با مصرف انار محدود هستند. در 7 سال گذشته، بسياري از تحقيقات، فعاليت آنتي اكسيداني تركيبات انار را تاييد كرده اند. ارتباط اين فعاليت با بيماري و سلامت فعلا مشخص نشده است، بنابراين تعميم دادن يافته ها به شكل توصيه پزشكي امري غيرمنطقي است، زيرا تحقيقات در زمينه انار، نتوانسته اند به بسياري از سوالات پاسخ دهند، گرچه اجراي مطالعات بيشتر توصيه مي شود، اما مطالعات باليني اهميت توليد محصولات دارويي را نشان داده اند. اميد است با مطالعات آينده، اطلاعات بيشتري از فوايد گياه انار به دست آيد.
منبع: نشريه دنياي تغذيه، شماره 91.