شفاعت از منظر وهابیّت ونقد آن (1)

یکی از اعتقادات عموم مسلمانان ومعتقدان به ادیان مسئله ی شفاعت است یعنی روز قیامت اولیای الهی در حق گروهی ازگناه کاران شفاعت کرده وآنان رااز عقاب جهنم نجات می دهند. ویابنابر تفسیر برخی از شفاعت اولیای الهی باشفاعتشان ازشخصی سبب ترفیع درجه او می شوند لکن در اندازه وویژگی های آن اختلاف است یهود برای اولیای خود بدون هیچ قید وشرطی حق شفاعت قائل است که قرآن به طور آشکار آن را باطل می داند در میان مسلمانان وهابیان معتقدند که تنها می توان از خدا طلب شفاعت کرد واگر کسی از خود شافعان طلب شفاعت کند مشرک است .ولی عموم مسلمانان قائلند این حقی راکه خداوند برای شافعان قرار داده می توان از آنها طلب نمود البته با اعتقاد به این که: اصل این حق از آنِ خداست واولیا بدون اذن او شفاعت نمی کنند (1) وهابیان به عبارت دیگر قائل به این هستند که اگر به صورت مستقیم از خود شخص پیامبر (صلی علیه وآله وسلم) یاهریک از صالحین واولیا شفاعت را درخواست کرد آن شخص درخواست کننده شرک انجام داده ومشرک است بلکه این شرک را شرک اکبر می دانند .شرک اکبر یعنی اینکه درخواست شفاعت از پیامبر یا اولیا شرکی به مراتب بزرگتر وشدیدتر از درخواست شفاعتی است که مشرکان از بتها درخواست می کردند.(2)ولی در میان شیعه آنچنان این عقیده شفاعت راسخ است که هرعالم ودانشمندی ویا فرد عادی بپرسیم آن را از عقاید اسلامی می شمارد وپیوسته در دعاها ونیایش ها به شفاعت شافعان واقعی اشاره می کند .حال حقیقت شفاعت این است که اولیای خدا وعزیزان الهی ازجهت قرب ومنزلتی که در پیشگاه خدا دارند از خداوند بخواهند در شرایط خاصی از تقصیر گناه گنهکاران بگذرد.(3)پس ما نتیجه می گیریم که از نظر یهود یااز نظر وهابیون یا از نظر مسلمانان اصل شفاعت وجود دارد وثابت شده است ولی در شرایط شفاعت مسلمانان با یهودیان ودر شافعان عموم مسلمانان با وهابیون اختلاف دارند واینک برای استحکام ثبوت اصل شفاعت دو روایت از پیامبر (صلی علیه وآله وسلم) که در کتاب صحیح مسلم نقل شده است ودو آیه از آیات قرآن ذکر می کنیم.روایات.1/ از عبد الله بن عباس نقل شده است که پیامبر (صلی علیه وآله وسلم)فرمود : (انه ما من رجلٍ مسلم یموت فیقوم علی جنازته اربعون رجلاً لا یشرکون بالله شیئا الا شفعهم الله فیه) هیچ مرد مسلمانی نمی میرد پس بر جنازه ی او چهل مرد که به خدا شریکی نمی ورزد قیام کند (بر او نماز بخواند) مگر آنکه آنها را بر وی شفیع می گرداند.(4)2/ از جابر نقل شده است که پیامبر (صلی علیه وآله وسلم)فرمود : انا اول شافع واول مشَفع من اولین شفاعت کننده واولین کسی که شفاعت او پذیرفته می شود هستم .(5)(6)آیات.1/ من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه(7) کیست که بدون اذن او شفاعت کند. ظاهر آیه این است که هیچ کسی بدون اذن او شفاعت نخواهد کرد ولی تلویحا می رساند که در روز رستاخیز شفیعانی هستند که به اذن او شفاعت می کنند.2/ وکم من ملک فی السموات لا تغنی شفاعتهم شیئا الا من بعد ان یاذن الله لمن یشاء ویرضی(8) چقدر فرشتگانی در آسمانها هستند که شفاعت آنها در باره افراد سودی نمی بخشد مگر آن که خدا به هرکس که بخواهد اذن دهد وبه شفاعت اوراضی باشد در این آیه فرشتگان آسمانها در شرایط خاصی شفیعان واقعی معرفی شده اند. (9)
کلید واژگان :
شفاعت ، تشیع ، وهابیّت ، احادیث ، آیات ، قرآن ، احادیث معادی
مقدمه
الحمدلله رب العالمین وصلّی الله علی محمد وآله الطاهرین ،از آن جایی که یکی از بحث های پرفراز ونشیب در علم کلام قسمت معاد مبحث شفاعت خواهی وشفاعت پذیری است که در اسلام از منزلت ومقامی اصیل وبنیادین برخوردار می باشد وهمچنین از جمله مسائلی است که مورد اختلاف فرقه های اسلامی نیز قرار گرفته ودر این موضوع بحث های زیادی نیز شده که افراد را به خطا وگمراهی کشانده به همین خاطر بر آن شدم که بررسی اجمالی در مورد این بحث انجام داده وتحقیق ناچیزی در این مورد نوشته تا مورد مطالعه ی اشخاص قرار گیرد و جبهه ی حق را از باطل تشخیص دهند .حقیر این بحث را در سه3 فصل که شامل(کلیات ،اعتقاد شیعه با استناد به آیات قرآن و اعتقاد وهابیّت که یکی از فرقه های اسلامی نیز به شمار میرود) تدوین نمودم واستلالات شیعی رادر مورد بحث شفاعت از کتب مختلف پیرامون اثبات جایز بودن درخواست شفاعت از خداوند وانبیاء وامامان و واولیاء و مقربان درگاه الهی با استناد به آیات قرآن واحادیث وروایات وهمچنین استدلالات وهابییون درباره ی اینکه شفاعت از غیر خدا جایز نیست وحتی قائل به شرک درموضوع درخواست شفاعت از غیر خدا نیزشده اند ،را جمع آوری و مورد نقد وبررسی قرار داده ام ان شاء الله مورد رضایت خداوند کریم وامام زمان (عج) قرار گیرد.
فصل اول کلیات
(تجزيه و تحليل معنى شفاعت)شفاعت چيست؟معناى اجمالى شفاعت را همه ميدانند، چون همه انسانها در اجتماع زندگى ميكنند، كه اساسش تعاون است. و بر همین اساس است که کسی به شخصی کمک می کند و او را یاری می کند و از مشکلی که دارد او را رها می سازد. اما معناى لغوى آن به تفصيل : اين كلمه از ماده (ش- ف- ع) است، كه در مقابل كلمه (وتر- تك) بكار مى‏رود، در حقيقت شخصى كه متوسل، به شفيع ميشود نيروى خودش به تنهايى براى رسيدنش بهدف كافى نيست، لذا نيروى خود را با نيروى شفيع گره مى‏زند، و در نتيجه آن را دو چندان نموده، بآنچه ميخواهد نائل مى‏شود، بطورى كه اگر اينكار را نمى‏كرد، و تنها نيروى خود را بكار مى‏زد، بمقصود خود نمى‏رسيد، چون نيروى خودش به تنهايى ناقص و ضعيف و كوتاه بود. و اما بحث اجتماعى(معنای اصطلاحی) آن، و اينكه تا چه پايه معتبر است؟ مى‏گوييم: شفاعت يكى از امورى است كه ما آن را براى رسيدن بمقصود بكار بسته، و از آن كمك مى‏گيريم، و اگر موارد استعمال آن را آمارگيرى كنيم، خواهيم ديد كه بطور كلى در يكى از دو مورد از آن استفاده مى‏كنيم، يا در مورد جلب منفعت و خير، آن را بكار مى‏زنيم، و يا در مورد دفع ضرر و شر، البته نه هر نفعى، و نه هر ضررى، چون ما هرگز در نفع و ضررهايى كه اسباب طبيعى و حوادث كونى آن را تامين مى‏كند، از قبيل گرسنگى، و عطش، و حرارت، و سرما، و سلامتى، و مرض، متوسل بشفاعت نميشويم، وقتى گرسنه شديم بدون اينكه دست به دامن اسباب غير طبيعى بزنيم، خود برخاسته براى خودمان غذا فراهم مى‏كنيم، و همچنين آب و لباس و خانه و دارو تهيه مى‏كنيم.و توسل ما باسباب غير طبيعى، و شفيع قرار دادن آنها، تنها در خيرات و شرورى، و منافع و مضارى است كه اوضاع قوانين اجتماعى، و احكام حكومت، يا بطور خصوص، و يا عموم، بطور مستقيم يا غير مستقيم، پيش مى‏آورد، چون در دائره حكومت و مولويت از يك سو، و عبوديت و اطاعت از سوى ديگر، در هر حاكم و محكومى كه فرض شود احكامى از امر و نهى هست، كه اگر محكوم و رعيت به ان احكام عمل كند، و تكليف حاكم و مولى را امتثال نمايد، آثارى از قبيل مدح زبانى، و يا منافع مادى، از جاه و مال در پى دارد، و اگر با آن مخالفت نموده، و از اطاعت تمرد و سر پيچى كند، آثار ديگرى از قبيل مذمت زبانى، و يا ضرر مادى، و يا معنوى در پى دارد، پس وقتى مولايى غلام خود و يا هر كس ديگرى كه در تحت سياست و حكومت او قرار دارد مثلا امر بكند، و يا نهى كند، و او هم امتثال نمايد، اجرى آبرومند دارد، و اگر مخالفت كند، عقاب يا عذابى دارد، از همين جا دو نوع وضع و اعتبار درست ميشود، يكى وضع حكم و قانون، و يكى هم وضع آثارى كه بر موافقت و مخالفت آن مترتب ميشود.و بنا بر همين اساس آسياى همه حكومتهاى عمومى و خصوصى، و مخصوصا حكومت بين هر انسانى با زير دستش ميچرخد. بنا بر اين اگر انسانى بخواهد بكمالى و خيرى برسد، يا مادى و يا معنوى، كه از نظر معيارهاى اجتماعى آمادگى و ابزار آن را ندارد، و اجتماع وى را لايق آن كمال و آن خير نمى‏داند، و يا بخواهد از خود شرى را دفع كند، شري كه بخاطر مخالفت متوجه او ميشود، و از سوى ديگر قادر بر امتثال تكليف، و اداى وظيفه نيست، در اينجا متوسل بشفاعت ميشود.(10)

حقيقت درخواست شفاعت چيست؟

شفاعت پيامبر گرامي صلَّي اللّه عليه و آله و سلَّم و ديگر شافعان راستين در روز جزا، جز طلب مغفرت از خدا درباره گنهکاران امت چيز ديگري نيست، در اين صورت،طلب شفاعت، در واقع طلب دعا از آنان خواهد بود و دعاي آنان، در سايه قرب و مقامي که نزد خدا دارند، به هدف اجابت مي رسد و طبعاً گنهکار مشمول مغفرت خدا مي گردد. از طرفي، درخواست دعا از برادر مؤمن و فراتر از آن، از نبي گرامي کوچک ترين اشکالي ندارد، اگر ما مي گوييم: (يا وجيهاً عند اللّه، اشفع لنا عند اللّه)، يعني اي کسي که در پيشگاه خدا جاه و مقامي داري، در نزد خدا درباره ما شفاعت کن (دعا کن خدا گناه ما را ببخشد يا حاجت ما را برآورده کند)).اصولاً (استشفاع) يعني طلب شفاعت، در کتاب هاي حديثي و تفسيري به معني درخواست دعا وارد شده است. مثلاً محدث معروف اهل سنت(بخاري) در صحيح خود، بابي را تحت اين عنوان منعقد کرده است: (إذا اسْتَشْفَعُوا إِلَي الإمامِ لِيَسْتَسْقِي لَهُمْ لَمْ يَرُدَّهُمْ)، (هرگاه مردم در هنگام قحطي از پيشواي خود بخواهند که براي آنان از خدا باران بطلبد، نبايد درخواست آنان را ردّ کند).با توجه به اين اصل، نبايد درباره درخواست شفاعت که حقيقت آن درخواست دعاست، شک و ترديد کرد، زيرا درخواست دعا از مؤمن از امور پسنديده است، چه رسد به انبيا و اوليا، از اين گذشته، برخي از ياران پيامبر از خود آن حضرت در زمان حيات و يا پس از درگذشت ايشان، درخواست شفاعت مي کردند،

شفاعت چيست که شما بدان معتقديد؟

پاسخ: شفاعت، يکي از اصول مسلم اسلام است که همه طوايف و فرق اسلامي به پيروي از آيات قرآن و روايات، آن را پذيرفته اند. هر چند در نتيجه شفاعت با هم اختلاف نظر دارند. حقيقت شفاعت اين است که انسان گرامي که در نزد خداوند از قرب و مقامي برخوردار است، از خداي متعال خواهان بخشودگي گناهان و يا ارتقاع درجه انساني ديگر گردد.رسول گرامي فرمود:(اُعْطِيْتُ خَمْساً... وَ اُعْطِيْتُ الشَّفاعَةَ فَادّخَرْتُها لاُِمَّتِي). (11) .پنج چيز به من ارزاني شد... و شفاعت به من عطا شد، پس آن را براي امت خود ذخيره نمودم.
فصل دوم : عقیده ی شیعه درموضوع شفاعت

شفاعت ‏خواهي از اولياي خدا

خداوند کريم نسبت به بندگان خود بسيار مهربان و رؤف است و همواره آنان را مورد لطف و مرحمت خود قرار داده است. يکي از مظاهر رحمت واسعه الهي و لطف عام و گسترده او، راه‏هايي است که جهت بخشش بندگان گنهکار خود پيش روي آنها قرار داده و زمينه را براي رهايي آنها از آتش جهنم فراهم ساخته است. اين راه‏ها عبارتند از: توبه و شفاعت.توبه پشيماني از گناه و بازگشت به سوي خداست و شفاعت برخورداري از بخشايش الهي در اثر وساطت بندگان صالح خداست که آمرزش گناهان شخص را از خدا درخواست مي‏کند.شفاعت مقام و منزلتي است که خداوند به بعضي از بندگان خود از انبيا و اوليا عنايت کرده و به آنها اين امتياز را داده که در باره گنهکاران از اهل ايمان شفاعت کنند و آمرزش گناهان آنها را از خدا بخواهند.البته شفاعت براي خود ضوابط و شرايطي دارد و هر کسي نمي‏تواند مشمول شفاعت شافعان باشد و از طرفي هم هيچ کس نمي‏تواند بدون اذن پروردگارش در باره کسي شفاعت کند و در روز قيامت تنها کساني شفاعت خواهند کرد که از جانب خداوند مأذون باشند.مشرکان و بت‏پرستان عصر پيامبرصلي الله عليه وآله گمان مي‏کردند بت‏هايي که عبادت مي‏کنند پيش خداوند شفاعت خواهند کرد و اين انحراف فکري ديگري غير از شرکت در عبادت بود. قرآن کريم در مواردي مشرکان را به خاطر شرک در عبادت مورد حمله قرار مي‏دهد و در مواردي انديشه شفاعتگري بت‏ها را مي‏کوبد و در آيه زير هر دو مطلب را يک جا عنوان مي‏کند:(وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ وَ يَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا يَعْلَمُ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي اْلأَرْضِ سُبْحانَهُ وَ تَعالي عَمَّا يُشْرِکُونَ).(12) .(جز خدا چيزهايي را عبادت مي‏کنند که نه ضرري به آنها مي‏رسانند و نه نفعي، و مي‏گويند: اين‏ها شفاعت کنندگان ما پيش خدا هستند بگو آيا به خداوند از چيزي خبر مي‏دهيد که نه در آسمان‏ها و نه در زمين از آنها آگاهي ندارد منزه و بزرگ است خداوند از آن چه که آنها شريک قرار مي‏دهند).قرآن کريم در مقام رد اين انديشه باطل مشرکان، که بت‏ها را شفيع مي‏دانستند، اظهار مي‏دارد که شفاعت از آن خدا و مختص به اوست و تنها کساني مي‏توانند شفاعت کنند که خدا به آنها اذن شفاعت بدهد و پر واضح است که خدا به بت‏ها اجازه شفاعت نمي‏دهد.(قُلْ للَّه الشَّفاعَةُ جَمِيعاً لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَاْلأَرْضِ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ).(13) .(بگو شفاعت همگي مال خداست. ملک آسمان‏ها و زمين از آن اوست سپس به سوي او بر مي‏گرديد).(ما مِنْ شَفِيعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ)(14) .(هيچ شفاعت کننده‏اي نيست مگر بعد از اذن پروردگار).در اين آيات ضمن اين که عقيده مشرکان را در باره شفاعت بت‏ها رد مي‏کند، اين مطلب را نيز خاطرنشان مي‏سازد که کساني هستند که آنها با اذن خداوند مي‏توانند شفاعت کنند. پيامبر خداصلي الله عليه وآله در احاديث بسياري که از آن حضرت نقل شده، اين شفيعان مأذون را که مي‏توانند شفاعت کنند و خداوند به آنها اذن شفاعت داده است معرفي مي‏کند:عن النبي‏صلي الله عليه وآله قال: (شفاعتي لأهل الکبائر من امتي). (15)پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: (شفاعت من شامل گنهکاران از امت من خواهد بود).- عن النبي‏صلي الله عليه وآله قال: (يشفع يوم القيامة ثلاثة: الأنبياء ثم العلماء ثم الشهداء). (16) .پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: (روز قيامت سه گروه شفاعت خواهند کرد: انبيا سپس علما سپس شهدا).اکنون که پيامبران و اولياي الهي از علما و شهدا داراي مقام شفاعت هستند، به خصوص پيامبر بزرگوار اسلام‏صلي الله عليه وآله از لحاظ شفاعت کردن داراي (مقام محمود) مي‏باشد و اين مقام را خداوند به آنها داده است، مي‏توانيم از آنها درخواست شفاعت کنيم و از آنها بخواهيم که روز قيامت پيش خداوند ما را شفاعت کنند. اين درست مانند درخواست تعليم احکام و يا درخواست هدايت کردن است و همان گونه که پيامبر، هادي و مزکي و معلم است، شافع هم هست و مي‏توانيم از او تقاضاي هدايت و تزکيه و تعليم و شفاعت بکنيم.شفاعت‏خواهي از اولياي خدا نهايت تذلل و خضوع در برابر خداست و بنده به خاطر گناهاني که کرده خود را در خور لطف الهي نمي‏بيند اما با حسن ظني که به خدا دارد از رحمت او مأيوس نمي‏شود و با درخواست شفاعت از کساني که خدا به آنها اذن شفاعت داده آنها را وسيله قرار مي‏دهد تا از رحمت واسعه الهي بهره‏مند شوند.اين است که مي‏بينيم اصحاب رسول خداصلي الله عليه وآله همواره از آن حضرت درخواست شفاعت مي‏کردند و از او مي‏خواستند که در قيامت آنها را فراموش نکند و از شفاعت خود بهره‏مند سازد و آن حضرت با مهرباني و عطوفت خاصي که داشت به آنها قول شفاعت مي‏داد. اکنون به چند نمونه از احاديثي که در باره شفاعت خواهي اصحاب از رسول خداصلي الله عليه وآله که در کتب حديثي آمده توجه فرماييد:1- عن عوف بن مالک في حديث طويل قال قال رسول اللَّه‏صلي الله عليه وآله:(خيرني ربي بين: ان يدخل نصف امتي الجنة بغير حساب و لاعذاب، وبين الشفاعة. قلنا: يا رسول اللَّه ما الذي اخترت؟ قال: اخترت الشفاعة، قلنا جميعا: يا رسول اللَّه اجعلنا من اهل شفاعتک قال: ان شفاعتي لکل مسلم) . (17) .عوف بن مالک مي‏گويد:(پيامبر خداصلي الله عليه وآله فرمود: پروردگارم مرا ميان اين که نيمي از امتم بدون حساب و عذاب وارد بهشت شود و ميان شفاعت مخير کرد. گفتيم: کدام را اختياري کردي يا رسول اللَّه؟ فرمود: شفاعت را، همگي گفتيم: يا رسول اللَّه ما را از اهل شفاعت خود قرار بده. پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: شفاعت من به هر مسلماني شامل مي‏شود).2- عن انس قال: سألت النبي‏صلي الله عليه وآله ان يشفع لي يوم القيامة فقال: انا فاعل قلت: فاين اطلبک؟ قال: اطلبني اول ما تطلبني علي الصراط). (18) .انس مي‏گويد:(از پيامبرصلي الله عليه وآله درخواست کردم که روز قيامت مرا شفاعت کند. فرمود: چنين خواهم کرد. گفتم: تو را کجا پيدا کنم؟ فرمود: بر صراط).3- عن ابي‏موسي في حديث طويل قال قال رسول اللَّه‏صلي الله عليه وآله:(اتاني جبرئيل‏عليه السلام آنفاً فخيرني بين: الشفاعة، وبين ان يغفر لنصف امتي، فاخترت الشفاعة. فنهض القوم اليه فقالوا: يا رسول اللَّه اشفع لنا. قال شفاعتي لکم). (19) .ابوموسي مي‏گويد پيامبر خداصلي الله عليه وآله فرمود:(جبرئيل (از جانب خداوند) پيش من آمد و مرا مخير کرد ميان شفاعت و اين که نيمي از امتم بخشيده شوند و من شفاعت را اخيتار کردم. مردم به پا خاستند و گفتند: يا رسول اللَّه ما را شفاعت کن. پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: شفاعت من از آن شماست).4- عن معاذ بن جبل وابي‏موسي عن رسول اللَّه‏صلي الله عليه وآله قال:(اتاني آت في منامي فخيرني بين: ان يدخل نصف امتي الجنة، او شفاعة، فاخترت لهم الشفاعة. فقلنا: انا نسألک بحق الاسلام وبحق الصحبة لما ادخلتنا في شفاعتک). (20) .معاذ بن جبل و ابوموسي از پيامبرصلي الله عليه وآله نقل مي‏کنند که فرمود:(در عالم خواب پيکي آمد و مرا ميان اين که نيمي از امتم وارد بهشت شوند و ميان شفاعت مخير کرد و من شفاعت را براي آنها اختيار نمودم. پس ما گفتيم: از تو درخواست مي‏کنيم به حق اسلام و به حق مصاحبت که ما را در شفاعت خود وارد کني).5- عن انس بن مالک قال:(دخل رجل من دوس يقال له سواد بن قارب علي النبي‏صلي الله عليه وآله وانشد شعراً وفي آخره:فکن لي شفيعاً يوم لا ذوشفاعة سواک بمغن عن سواد بن رقاب . (21) .انس بن مالک مي‏گويد:(مردي از قبيله دوس به نام سواد بن قارب وارد خدمت پيامبر شد و شعري خواند که آخر آن اين بود:پس شفيع من باش روزي که جز تو هيچ شفاعت کننده‏اي سواد بن قارب را بي‏نياز نخواهد کرد).6- عن ابي‏هريرة في حديث طويل عن النبي‏صلي الله عليه وآله:(يذکر يوم القيامة الي ان قال: فيأتون محمداًصلي الله عليه وآله فيقولون: يا محمد أنت رسول اللَّه وخاتم الانبياء وقد غفر اللَّه لک ما تقدم من ذنبک وما تأخر، اشفع لنا الي ربک الي تري الي ما نحن فيه. فَاَنطلق فآتي تحت العرش فأقع ساجداً لربّي... ثم يقال: يا محمد ارفع رأسک سل تعطه واشفع تُشَفَّع).(22) .ابوهريره در يک حديث طولاني در باره روز قيامت مطالبي از پيامبرصلي الله عليه وآله نقل مي‏کند تا آن جا که آن حضرت مي‏فرمايد( پس مردم به سوي محمد مي‏آيند و مي‏گويند: اي محمد تو رسول خدا و خاتم پيامبراني و خدا گناهان پيشين و پسين تو را بخشيده است براي ما نزد خداوند شفاعت کن، آيا حال ما را نمي‏بيني؟ من از آن جا به زير عرش مي‏آيم و در مقابل پروردگارم به سجده مي‏افتم. سپس گفته مي‏شود: اي محمد سر خود را بلند کن. درخواست بنما تا داده شوي و شفاعت کن تا شفاعت تو پذيرفته گردد).7- زياد بن ابي‏زياد عن خادم للنبي‏صلي الله عليه وآله قال:(کان النبي مما يقول للخادم ألک حاجة؟ قال: حتي کان ذات يومٍ فقال يا رسول اللَّه حاجتي. قال: وما حاجتک؟ قال: حاجتي ان تشفع لي يوم القيامة).(23) .زياد از خادمي از خدام پيامبرصلي الله عليه وآله نقل مي‏کند که گفت:(از چيزهايي که پيامبرصلي الله عليه وآله به خادم خود مي‏گفت اين بود که آيا حاجتي داري؟ مي‏گويد: روزي خادم به پيامبرصلي الله عليه وآله گفت: يا رسول اللَّه حاجتي دارم. پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: حاجت تو چيست؟ گفت: حاجت من اين است که روز قيامت مرا شفاعت کني).اين بود نمونه‏هايي از احاديثي که در آنها از خود پيامبرصلي الله عليه وآله درخواست شفاعت شده و پيامبر خداصلي الله عليه وآله درخواست کننده را از اين نوع درخواست منع نکرده و نگفته که شفاعت مرا از خدا بخواه بنا بر اين درخواست شفاعت از پيامبرصلي الله عليه وآله کاري است مشروع و ممدوح که در احاديث آمده است و اصحاب همواره از پيامبرصلي الله عليه وآله تقاضاي شفاعت مي‏کردند و اگر اين موضوع کوچک‏ترين شائبه‏اي از شرک داشت، بدون شک پيامبر خداصلي الله عليه وآله اصحاب خود را از آن نهي مي‏کرد و مي‏بينيم که نه تنها نهي نکرده بلکه در مقابل درخواست شفاعت به آنها قول شفاعت نيز داده است.مطلبي که در اين جا بايد تذکر بدهيم اين است که در موضوع شفاعت خواهي از پيامبرصلي الله عليه وآله، ميان حال حيات و حال ممات او فرقي نيست؛ زيرا که طبق احاديث صحيحي که در جاي خود نقل کرده‏ايم، پيامبر خداصلي الله عليه وآله در حال ممات نيز ناظر اعمال امت خود مي‏باشد و سخنان آنها به آن حضرت مي‏رسد و براي همين است که سيره مسلمين بر اين جاري شده که هنگام زيارت پيامبر خداصلي الله عليه وآله، از او درخواست شفاعت هم مي‏کنند و زيارت‏نامه‏هايي که در کتب علماي مذاهب مختلف آمده، مشتمل بر شفاعت خواهي از آن حضرت مي‏باشد.

مقام شفاعت پيامبران

حال که با روایات قبل ثابت شد که: پيامبران الهي- و از همه برتر پيامبر اسلام (ص) - داراي مقام شفاعتند و براي گروه خاصي از گنهکاران نزد خداوند شفاعت مي‏کنند، ولي آن هم به اذن و اجازه پروردگار است: (ما من شفيع الا من بعد اذنه، هيچ شفاعت کننده‏اي نيست مگر بعد از اذن و اجازه پروردگار).(24) .(من ذا الذي يشفع عنده الا باذنه، کيست که در نزد او شفاعت کند جز به فرمان او) (25) و اگر در بعضي از آيات قرآن اشاره به نفي شفاعت ‏بطور مطلق شده و مي‏فرمايد: (من قبل ان ياتي يوم لا بيع فيه و لا خلة و لا شفاعة، انفاق کنيد پيش از آن که روزي فرا رسد که در آن روز نه بيع وجود دارد (تا کسي بتواند سعادت و نجات را براي خود خريداري کند) و نه دوستي (و رفاقتهاي معمولي سودي دارد) و نه شفاعت‏) (26) منظور شفاعت استقلالي و بدون اذن خداست، يا درباره کساني است که قابليت ‏شفاعت ندارند، زيرا بارها گفته شد که آيات قرآن يکديگر را تفسير مي‏کنند.ما معتقديم: مساله شفاعت، وسيله مهمي است ‏براي تربيت افراد، و باز گرداندن گنهکاران به راه راست و تشويق به پاکي و تقوا و احياي اميد در دل آنان، چرا که مساله شفاعت، بي حساب و کتاب نيست، تنها در مورد کساني است که شايستگي آن را داشته باشند، يعني آلودگي آنها در حدي نباشد که رابطه خود را با شفيعان بکلي قطع کرده باشند، بنابراين مساله شفاعت ‏به گنهکاران هشدار مي‏دهد، تمام پلها را پشت‏سر خود خراب نکنند و راهي براي بازگشت ‏براي خود بگذارند و لياقت ‏شفاعت را از دست ندهند.

شفاعت در قيامت

وهم چنین ما معتقديم که: در قيامت هم پيامبران و امامان معصوم و اولياء الله بعضي از گنهکاران را به اذن خدا شفاعت مي‏کنند و مشمول عفو الهي مي‏گردند، ولي فراموش نکنيم همان طورکه گفتیم اين اذن تنها براي کساني است که پيوندهاي خود را از خدا و اولياء الله قطع نکرده باشند، بنابراين شفاعت‏ بي قيد و شرط نيست، آن نيز نوعي رابطه با اعمال و نيات ما دارد.(و لا يشفعون الا لمن ارتضي، آنها جز براي کسي که خدا راضي به شفاعت اوست، شفاعت نمي‏کنند!)(27) .و چنانکه در گذشته نيز اشاره شد (شفاعت‏) راهي است‏براي تربيت انسان و وسيله‏اي ست‏براي جلوگيري از غوطه‏ور شدن در گناه و قطع تمام پيوندها و روابط از اولياء الله به انسان مي‏گويد اگر آلوده گناه هم شده‏اي، از همان جا باز گرد و بيش از اين گناه مکن!به يقين مقام‏ (شفاعت عظمي‏) از آن پيامبر اسلام (ص) است و بعد از او ساير پيامبران و امامان معصوم و حتي علما و شهدا و مؤمنان عارف و کامل و از آن فراتر قرآن و اعمال صالحه نيز براي بعضي شفاعت مي‏کنند.در حديثي از امام صادق (ع) مي‏خوانيم: (ما من احد من الاولين و الآخرين الا و هو يحتاج الي شفاعة محمد (ص) يوم القيامة، هيچ کس از اولين و آخرين نيست مگر اين که نياز به شفاعت محمد (ص) در قيامت دارد!) (28) .در حديث ديگري در کنز العمال از پيامبر اکرم (ص) آمده است: (الشفعاء خمسة: القرآن و الرحم و الامانة و نبيکم و اهل بيت نبيکم، در روز قيامت پنج‏ شفيع وجود دارد: قرآن، صله رحم، امانت و پيامبر شما و اهل بيت او).(29) در حديث ديگري از امام صادق (ع) مي‏خوانيم: (اذا کان يوم القيامة بعث الله العالم و العابد، فاذا وقفا بين يدي الله عز و جل قيل للعابد انطلق الي الجنة، و قيل للعالم قف تشفع للناس بحسن تاديبک لهم، روز قيامت که مي‏شود خداوند (عالم‏) و (عابد) را مبعوث مي‏کند، هنگامي که در پيشگاه خداوند متعال قرار مي‏گيرند، به‏ (عابد) گفته مي‏شود: به سوي بهشت ‏برو!و به عالم گفته مي‏شود: بايست و براي مردم به خاطر تربيت‏ خوبي که نسبت‏ به آنها داشتي شفاعت کن!) (30) .اين حديث اشاره لطيفي نيز به فلسفه شفاعت دارد. آيا درخواست شفاعت از شفيعان واقعي، شرک است؟ در توضيح سؤال گفته مي شود، شفاعت حق مخصوص خدا است چنانکه قرآن کريم در اين زمينه مي فرمايد:(قُلْ لِلّهِ الشَّفاعَةُ جَميعاً). (31) . بگو براي خداست حق شفاعت.بنابراين، درخواست شفاعت از غيرخدا، درخواست حقّ مطلقِ خدا از بنده اوست و چنين درخواستي درحقيقت، پرستش غير خداست و با (توحيد در عبادت)، سازگار نيست.پاسخ: مقصود از (شرک) در اينجا، شرک در ذات يا خالقيت ويا شرک در تدبير نيست، طبعاً منظور شرک در عبادت و پرستش او است.روشن است که تبيين اين مسأله، به تفسير دقيق عبادت و پرستش بستگي دارد و همگي مي دانيم که تفسير معناي عبادت، در اختيار ما قرار داده نشده است تا هر خضوعي را براي مخلوقي و هر درخواستي را از بنده اي عبادت بدانيم.بنابر تصريح قرآن مجيد، فرشتگان بر آدم سجده کردند.(فَإذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفختُ فِيْهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُواْ لَهُ ساجِدِيْنَ فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ).(32) .ـ پس آنگاه که او را به خلقت کامل بياراستم، و از روح خود در وي دميدم، پس بر او به سجده درافتيد، که همه سجده نمودند.در عين حال، اين سجده گرچه به فرمان خدا بود، ليکن از نظر ماهيت، عبادت آدم نبود، وگرنه خدا به آن فرمان نمي داد.همچنين مي دانيم فرزندان يعقوب و حتي خود آن حضرت، بر يوسف سجده نمودند.(وَ رَفَعَ أبَوَيْهِ عَلَي الْعَرْشِ وَ خَرُّوْا لَهُ سُجَّداً).(33) و پدر و مادر خود را بر تخت نشاند و آنان بر او سجده کردند.اگر چنين خضوعي پرستش يوسف بود، نه حضرتِ يعقوب پيامبر که از مقام عصمت برخوردار است انجام مي داد و نه به اين کارِ فرزندان خود راضي بود. در عين حال که هيچ خضوعي بالاتر از سجده نيست.بر اين اساس، بايد مفهوم خضوع و يا درخواست از غير را از معناي پرستش جدا سازيم. حقيقت پرستش آن است که انسان، موجودي را خدا بينديشد و در برابر او به پرستش برخيزد و يا پديده اي را مخلوق خدا بداند وليکن تصور کند که کارهاي خدايي از قبيل تدبير جهان و غفران ذنوب به وي تفويض گرديده است. اما اگر خضوع ما در برابر کسي، آنگونه باشد که او را نه خدا بدانيم و نه بينديشيم که کارهاي خدايي به وي واگذار گرديده است، چنين خضوعي، جز احترام وي بسان تکريم فرشتگان در برابر آدم و احترام فرزندان يعقوب در مقابل يوسف، بيش نخواهد بود.در مورد سؤال نيز بايد گفت که هرگاه تصور کنيم حق شفاعت به شافعان راستين تفويض گرديده و آنان مي توانند بدون قيد و شرط، شفاعت نمايند و مايه مغفرت گناهان گردند، چنين اعتقادي، موجب شرک خواهد بود; زيرا کار خدا را از غير او درخواست نموده ايم، اما هرگاه بينديشيم که گروهي از بندگان پاک خدا، بدون اين که مالک مقام شفاعت شوند، در يک چهارچوب معين، اجازه شفاعت در مورد گناهکاران را دارند و مهمترين شرط همان اذن و رضايت خداوند است، روشن است که درخواست چنين شفاعتي از بنده اي صالح، ملازم با خدا دانستن او نيست، همچنانکه مستلزم تفويض امور خدايي به او نمي باشد، بلکه درخواست کاري است از کسي که کار، شأن او است ما مي بينيم که در زمان حيات پيامبر، گناهکاران براي درخواست مغفرت به حضور وي مي رسيدند و آن حضر نيز به آنان، نسبت شرک نمي داد.در سنن ابن ماجه از پيامبر گرامي روايت مي کند که فرمود:(أتدرون ما خيّرني ربّي اللّيلة؟ قلنا الله و رسوله أعلم. قال فانّه خيرّني بين أن يدخل نصف امّتي الجنَّة و بين الشّفاعة فاخترت الشّفاعة، قلنا يا رسول الله ادع الله أن يجعلنا من أهلها قال هي لکلّ مسلم).(34).آيا مي دانيد که خدا امشب مرا بين چه چيزهايي مخير فرمود؟ گفتيم خدا و پيامبر بهتر مي دانند. فرمود: او مرا مخير ساخت بين اين که نصف امت من وارد بهشت گردند و بين شفاعت، پس شفاعت را اختيار نمودم. گفتيم اي پيامبر خدا، از پروردگار خود بخواه که ما را شايسته شفاعت گرداند. فرمود: شفاعت، براي هر مسلماني خواهد بود.در اين حديث به روشني، ياران پيامبر از خود او درخواست شفاعت مي کنند و مي گويند: (أدع الله...).قرآن کريم نيز مي فرمايد:(ولَوْ انَّهُمْ إذْ ظَلَمُوا أنْفُسَهُمْ جاؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا الله واستَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا الله تَوّاباً رَحيماً). (35) .و اگر آنان هنگامي که بر خود ستم کردند، به سوي تو مي آمدند پس از خدا طلب مغفرت مي نمودند و پيامبر براي آنان استغفار مي کرد، بدرستي خدا را توبه پذير و مهربان مي يافتندو در جاي ديگر به نقل از فرزندان يعقوب مي فرمايد:(قالُوا يا أبانا اسْتَغْفِر لَنا ذُنُوبَنا اِنّا کُنّا خاطِئيْنَ). (36) .گفتند: اي پدر، از خدا بر تقصيرات ما طلب مغفرت کن که ما بر خطا بوديم و حضرت يعقوب هم به آنان وعده استغفار داد و هرگز آنان را به شرک متهم نساخت.(قالَ سَوْفَ أسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبّيْ إنَّهُ هُوَ الْغَفورُ الرَّحِيْمُ). (37) .گفت به زودي از درگاه خدا، براي شما مغفرت خواهم خواست، همانا او آمرزنده و مهربان است.

درخواست شفاعت از شفاعت ‏کنندگان

همان‏گونه که اشاره شد، برخي از گناه‏کاران به واسطه شفاعت، مورد عفو و بخشش الهي قرار خواهند گرفت، قرآن کريم و سنّت نيز بر اين مطلب تصريح نموده است.قرآن کريم با مسلّم گرفتن اصل شفاعت، يادآور مي‏شود که شفاعت تنها به اذن الهي انجام مي‏پذيرد: (مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ)؛ (کيست که در پيشگاه الهي به شفاعت برخيزد مگر به فرمان او.) و نيز مي‏فرمايد: (مَا مِنْ شَفِيعٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ)؛ (هيچ شفيعي جز با اجازه او نخواهد بود.)و از طرفي ديگر به ابطال عقيده بت‏پرستان و مشرکان در اين مورد پرداخته است؛ زيرا آنان براي شفاعت هيچ‏گونه شرط و قيدي مانند اذن خدا قائل نيستند. قرآن کريم در ردّ اين عقيده مي‏فرمايد: (وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هؤُلآءِ شُفَعَآؤُنَا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي السَّماوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَي عَمَّا يُشْرِکُونَ)؛(38) ([اين مردم نادان)به جاي خدا چيزهايي را مي‏پرستند که به آن‏ها هيچ سود و زياني نمي‏رساند و مي‏گويند که اين بت‏ها شفيع ما نزد خدا هستند، به اينان بگو شما به بهانه شفاعت بت‏ها، مي‏خواهيد به خدا چيزي که در همه آسمان‏ها و زمين علم به آن ندارد ياد دهيد؟ خدا از آنچه شريک او قرار مي‏دهيد، برتر و منزّه است.)بنابر اگر کسي اين با استدلال به آياتي که شفاعت‏خواهي مشرکان از بت‏ها را مردود مي‏شمارد، قصد داشته باشد اصل شفاعت در اسلام را زير سؤال ببرد، مغالطه‏اي آشکار است؛ چرا که در شفاعت اسلامي، نه اعتقاد به الوهيت شافعان مطرح است و نه بي‏قيد و شرط بودن شفاعت آنان. قرآن کريم از فرشتگان به عنوان شفاعت‏کنندگاني ياد کرده است که جز درباره کساني که خداوند رضايت مي‏دهد، شفاعت نخواهند کرد: (بَلْ عِبَادٌ مُکْرَمُونَ، لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ، يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَي)؛ (39) (بلکه آنان بندگان مقرّب خدا هستند که هرگز پيش از امر خدا کاري نخواهند کرد و هر چه کنند به فرمان اوست،... از احدي، جز آن‏که خدا از او راضي است، شفاعت نکنند.)مفسران در تفسير آيه (عَسي أَنْ يَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً) (اسراء: 79) : اميد است که پروردگارت تو را به مقام پسنديده اي برانگيزد، مي گويند مقصود از مقام محمود، همان مقام شفاعت براي پيامبر اسلام است(40).پس هر گاه اصل شفاعت پيامبرصلي الله عليه وآله و ديگران در قيامت مورد تأييد است، درخواست آن از سوي مؤمنان نيز امري مشروع خواهد بود. همان‏گونه که درخواست دعا از ديگران امري مشروع است.

محدوديت شفاعت

از ديدگاه قرآن، شفاعتِ مطلق و بدون قيد و شرط مردود است. شفاعت در صورتي مؤثر مي گردد که:اولاً: شفيع از جانب خدا در شفاع مأذون باشد. تنها گروهي مي توانند شفاعت نمايند که علاوه بر قرب معنوي به خدا، از جانب وي مأذون باشند. قرآن مجيد در اين مورد مي فرمايد:(لايَمْلِکُوْنَ الشّفاعَةَ إلاّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الْرَّحْمنِ عَهْداً). (41) .مالک شفاعت نيست مگر کسي که نزد خداي رحمان، عهد دريافته باشد.و در جاي ديگر مي فرمايد:(يَوْمَئِذ لاتَنْفَعُ الشّفاعَةُ إلاّ مَنْ أذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِيَ لَهُ قَوْلاً). (42) .در روز رستاخيز، شفاعت کسي درباره ديگران سود نمي بخشد، مگر کسي که خدا به او اذن دهد و به گفتار وي راضي گردد. ثانياً: شخص مورد شفاعت نيز بايد لياقت فيض الهي را از طريق شفيع پيدا کند; يعني رابطه ايماني او با خدا و پيوند روحي وي با شفيع، گسسته نشود، بنابراين کافران که رابطه ايماني با خداوند ندارند و برخي از مسلمانان گناهکار; مانند گروه بي نماز و آدم کش که فاقد پيوند روحي با شفيع هستند، مورد شفاعت قرار نمي گيرند.قرآن در مورد افراد بي نماز و منکران روز رستاخيز مي فرمايد:(فَما تَنْفَعهُمْ شَفاعَةٌ الشّافِعِيْنَ). (43) .پس شفاعت شفيعان، به آنان سودي نمي بخشد.و درباره ستمگران مي فرمايد:(ما للظّالِميِنَ مِنْ حَميم وَ لا شَفِيع يُطاعُ). (44) .براي ستمگران هيچ خويشي و شفيعي، که شفاعت وي پذيرفته شود، نخواهد بود.

فلسفه شفاعت

شفاعت، بسان توبه، روزنه اميدي است براي کساني که مي توانند در نيمه راه ضلالت و معصيت، گناهان خويش را ترک کنند و از آن پس، باقيمانده عمر خود را در طاعت خدا سپري نمايند; زيرا انسان گناهکار هرگاه احساس کند که در شرايط محدودي (نه در هر شرايطي) مي تواند به شفاعت شفيع، نايل گردد، سعي مي کند که اين حد را حفظ نمايد و گام فراتر ننهد.

نتيجه شفاعت

مفسران در نتيجه شفاعت، که آيا بخشودگي گناهان است و يا ارتقاء درجه، اختلاف نظر دارند ولي با توجه به فرموده پيامبر گرامي که: (شفاعت من، براي مرتکبان گناهان کبيره است) نظر نخست، روشن تر مي گردد.(إنَّ شَفاعَتِي يَومَ الْقيامَةِ لاَِهْلِ الْکَبائِر مِنْ اُمَّتي). (45).شفاعت من در روز رستاخيز، از آن کساني از امت من است که مرتکب گناهان کبيره شده اندبرگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهدص57/ سید رضا حسینی نسب

شفاعت در قرآن کريم

آيات مربوط به شفاعت را مي‏توان بر چند دسته تقسيم نمود:آياتي که شفاعت را نفي مي‏کنند ابطال عقيده يهود در شفاعت ،نفي شفاعت ازکافران ،نفي صلاحيت شفاعت از بت‏ها، اختصاص شفاعت به خداوند،شفاعت مشروط براي غير خدا،آياتي که شفاعت را نفي مي‏کنند

بررسي آيات نفي کننده و اثبات کننده شفاعت

به اجماع همه علماي اسلام، در روز قيامت شفاعت براي پيامبر اعظم‏صلي الله عليه وآله و هر کس که خداوند اذن شفاعت دهد ثابت است و کسي منکر اين نيست، مگر آنکه معاند است، يا از قرآن و معارف اسلامي بي خبر است. ليکن آيات شفاعت، برخي نفي کننده است، بعضي اثبات کننده. گاهي با غفلت از مقصود آيات، به دسته اول تمسّک مي‏شود تا شفاعت را نفي کنند. اينک بررسي و تفسير اين آيات:(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ)؛ (46)(اي اهل ايمان! از آنچه روزي شما کرديم، انفاق کنيد پيش از آن‏که روزي بيايد که نه خريد [و فروشي) هست و نه دوستي و شفاعتي به کار آيد و کافران در آن روز درمي‏يابند که به خود ستم کردند.)ولي آيات ديگر به وجود شفاعت به اذن خداوند متعال صراحت دارد. پس آيه فوق شفاعت بدون اذن را نفي مي‏کند

ابطال عقيده يهود در شفاعت

(يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْکُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُکُمْ عَلَي الْعَالَمِينَ،وَاتَّقُوا يَوْماً لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ)؛ (47) (اي بني اسرائيل! ياد کنيد نعمت‏هايي را که به شما عطا کردم و شما را بر عالميان برتري دادم. و دوري کنيد از روزي که در آن، کسي به جاي ديگري مجازات نشود و هيچ شفاعت از کسي پذيرفته نشود و عوض قبول نکنند و ياري نشنوند.)قرآن اعتقاد به يک نوع شفاعت باطل را که در يهود بوده، رد مي‏کند، شفاعتي که هيچ‏گونه شرطي در شفيع يا کسي که شفاعت شده قرار نمي‏دهد و هيچ نوع ارتباطي با اذن خداوند ندارد.

نفي شفاعت از کافران

(وَکُنَّا نُکَذِّبُ بِيَوْمِ الدِّينِ، حَتَّي أَتَانَا الْيَقِينُ، فَمَا تَنْفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِينَ)؛ (48) (و روز جزا را تکذيب مي‏کرديم تا آن‏که (با مرگ) يقين به قيامت پيدا کرديم، پس در آن روز شفاعت شفيعان سودي به آنان نرساند.)

نفي صلاحيت شفاعت از بت‏ها

(وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هؤُلآءِ شُفَعآؤُنَا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي السَّماوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالي عَمَّا يُشْرِکُونَ)؛(49) ([اين مردم نادان) به جاي خدا چيزهايي را مي‏پرستند که به آن‏ها هيچ سود و زياني نمي‏رساند و مي‏گويند که اين بت‏ها شفيع ما نزد خدا هستند، به اينان بگو شما به بهانه شفاعت بت‏ها مي‏خواهيد به خدا چيزي که در همه آسمان‏ها و زمين علم به آن ندارد، ياد دهيد؟! خدا از آنچه شريک او قرار مي‏دهيد برتر و منزّه است.)

اختصاص شفاعت به خداوند

(قُلْ للَّهِِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعاً لَهُ مُلْکُ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ)؛ (50) (بگو [اي پيامبر!)شفاعت تنها از آن خداست که مالک زمين و آسمان‏هاست و پس از مرگ، بازگشت همه شما به‏سوي اوست.)

شفاعت مشروط براي غير خدا

(مَا مِنْ شَفِيعٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ)(51) (هيچ شفيعي جز به اجازه او نخواهد بود.)(وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ...)؛ (52) (و نفع نمي‏دهد شفاعت نزد خدا مگر براي کسي که خداوند به او اذن دهد.)مقتضاي جمع بين آيات اين است: - از آنجا که طبق عقيده توحيد افعالي، و اين‏که مؤثري بالاصاله در عالم به جز خدا نيست، و هر تأثيري به اذن و اراده اوست - برخي از آيات، شفاعت را منحصراً براي خدا قرار داده است، ولي منافات ندارد که اين حقّ اختصاصي خود را به کسي بدهد، تا با اجازه او، اِعمال کند. همان‏گونه که به پيامبرصلي الله عليه وآله و اولياي خود چنين اجازه‏اي داده است.

پي نوشت ها :
 

1. سلفی گری وپاسخ به شبهات 447.
2. پاسخ به شبهات وهابیت 274.
3. وهابیت مبانی فکری .کارنامی عملی283.
4. صحیح مسلم 2/ 655 شماره ی59/948 کتاب الجنائز/ به نقل ازکتاب ترجمه منهج الرشاد لمن اراد السداد .
5. صحیح مسلم 1/190شماره ی345/201 و1/88 کنز الاعمال 11/404ح31883سنن ابن ماجه 2/1443 ح4314.
6. ترجمه منهج الرشاد لمن اراد السداد 90/ .
7. بقره/255
8. نجم/26
9. وهابیت مبانی فکری وکارنامه عملی/190ترجمه ی تفسیر المیزان جزء1/سوره بقره آیه 47و48/ج1/ ص 292-293
11. مسند احمد، ج 1، ص 301; صحيح بخاري، ج 1، ص 91، ط مصر. و نقل ازکتاب شیعه پاسخ میدهد ص54
12. يونس: 18. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
13. زمر: 44.
14.يونس: 3.
15. سنن ابي‏داود: ج 2، ص 279. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
16. سنن ابن ماجه: ج 2، ص 1443. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
17. مجمع الزوائد: ج 10، ص 369. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
18. سنن ترمذي: ج 4، ص 621. . برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
19. مجمع الزوائد: ج 10، ص 369. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
20. همان: ج 10، ص 368.
21. الاصابة في تمييز الصحابة: ج 2، ص 95. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
22.صحيح بخاري: ج 6، ص 158. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
23. مسند احمد بن حنبل: ج 3، ص 500.. برگرفته از کتاب بزرگداشت اولیای خدا / یعقوب جعفری
24.سوره يونس، آيه 3. برگرفته از کتاب اعتقاد ما/ ناصر مکارم شیرازی
25.سوره بقره، آيه 255 . برگرفته از کتاب اعتقاد ما / ناصر مکارم شیرازی
26.سوره بقره، آيه 254 .برگرفته از کتاب اعتقاد ما / ناصر مکارم شیرازی
27.سوره انبياء، آيه 28. برگرفته از کتاب اعتقاد ما / ناصر مکارم شیرازی
28. بحار، جلد 8، صفحه 42. برگرفته از کتاب اعتقاد ما / ناصر مکارم شیرازی
29. کنز العمال، حديث 39041 (جلد 14، صفحه 390). برگرفته از کتاب اعتقاد ما / ناصر مکارم شیرازی
30.بحار، جلد 8، صفحه 56، حديث 66. برگرفته از کتاب اعتقاد ما / ناصر مکارم شیرازی
31.زمر: 44.برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد ص 58/ سید رضا حسینی نسب
32.ص: 73 ـ 72. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد ص59 / سید رضا حسینی نسب
33.يوسف: 100. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد ص 59/ سید رضا حسینی نسب
34.سنن ابن ماجه، ج 2، باب ذکر الشفاعه، ص 586. . برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهدص60 / سید رضا حسینی نسب
35. نساء: 64. . برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد ص61 / سید رضا حسینی نسب
36.يوسف: 97. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد ص61 / سید رضا حسینی نسب
37.يوسف: 98. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ می دهد ص61 / سید رضا حسینی نسب
38. سوره يونس، آيه 18. برگرفته از کتاب سلفی گری وهابیت وپاسخ به شبهات قسمت شفاعت / علی اصغر رضوانی
39. سوره انبياء، آيات 28 - 26. برگرفته از کتاب سلفی گری وهابیت وپاسخ به شبهات قسمت شفاعت / علی اصغر رضوانی
40. الميزان: 13: 191 ـ 192؛ مجمع البيان: 10: 549 . برگرفته از کتاب شیعه وپاسخ به چند پرسش ص92 / به کوشش رضا استادی
41.مريم: 87. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ میدهد ص55 / سید رضا حسینی نسب
42. طه: 109. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ میدهد ص55 / سید رضا حسینی نسب
43. مدّثّر: 48. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ میدهد ص55 / سید رضا حسینی نسب
44. مؤمن: 18. برگرفته از کتاب شیعه پاسخ میدهد ص56 / سید رضا حسینی نسب
45. سنن ابن ماجه، ج 2، ص 583; مسند احمد، ج 3، ص 213; سنن ابي داوود، ج 2، ص 537; سنن ترمذي، ج 4، ص 45.
46.سوره بقره، آيه 254. برگرفته از کتاب سلفی گری وهابیت وپاسخ به شبهات قسمت شفاعت / علی اصغر رضوانی و برگرفته از کتاب شیعه شناسی وپاسخ به شبهات ج 2 ص346/ علی اصغر رضوانی
47.سوره بقره، آيه 47 و 48 . برگرفته از کتاب سلفی گری وهابیت وپاسخ به شبهات / علی اصغر رضوانی
48.سوره مدثر، آيات 48 – 46. و برگرفته از کتاب شیعه شناسی وپاسخ به شبهات ج 2 ص346- 347 / علی اصغر رضوانی
49.سوره يونس، آيه 18.
50. سوره زمر، آيه 44. برگرفته از کتاب سلفی گری وهابیت وپاسخ به شبهات / علی اصغر رضوانی
51. سوره يونس، آيه 3.برگرفته از کتاب سلفی گری وهابیت وپاسخ به شبهات / علی اصغر رضوانی
52.سوره سبأ، آيه 23.

ادامه دارد
/ع