نقش بازي در كودكان

بازي كودكان 3 ماهه متفاوت از 4 ماهه ها است. با توجه به اين مسئله در مي يابيم كه بازي چه نقش مهمي را در زندگي كودكان ايفا مي كند، به گونه اي كه مي توان بازي را شكل دهنده شخصيت كودك دانست.
اگر تحليل دقيقي روي بازي كودك در خردسالي داشته باشيم، مي توانيم تا حد زيادي شخصيت او را در بزرگسالي بيابيم؛ خشونت، كمرويي، عصبي بودن، ترس و وحشت و عدم اعتماد به نفس در بزرگسالان جزو مواردي هستند كه در بازي هاي كودكانه اين افراد قابل كشف مي باشند و اگر در همان دوران به كمك كودكان برويم، در بزرگسالي با مشكلات كمتري رو به رو خواهند شد.
از بازي كردن كودك خود جلوگيري نكنيد زيرا در بازي، كودك توانايي ارتباط جمعي با دنياي اطراف خود را پيدا كرده و قادر به حل مشكلات كوچك و بزرگ خود خواهي بود.
با توجه به زندگي ماشيني امروز و خانه هايي كه روز به روز كوچك تر مي شوند، نيازمند يافتن بازي هاي مناسب در آپارتمان ها هستيم، هر چند هيچ كدام از اين نوع بازي ها جايگزين بازي در فضاي باز نمي شود.
روانشناسان معتقدند كه اثرات بازي در فضاي باز به مراتب بيشتر از بازي در فضاي بسته است. متاسفانه امروزه دنياي بازي هاي كامپيوتري چنان دنياي كودكان را اشغال كرده كه از هر گونه بازي فكري و بدني بازمانده اند و نه تنها سودي به حال كودكان ندارد كه مانع ارتباط جمعي كودكان نيز مي شود. يكي از اثرات بد بازي هاي كامپيوتري، چاقي مفرط كودكان است كه به علت نشستن مداوم مقابل تلويزيون يا كامپيوتر به وجود مي آيد. بعضي از اين بازي هاي كامپيوتري كه جنبه فكري و سرعت عمل دارند، در زمان هاي محدود براي بچه ها خوب هستند ولي استفاده بيش از حد از اين بازي ها نه تنها كمكي به آنها نمي كند بلكه تا حدي باعث عصبي و كم حوصله شدن كودكان نيز مي گردد، به همين دليل استفاده از اين بازي ها بايد كنترل شده و در زمان هاي خاصي باشد.
بازي كردن كودكان به رشد اجتماعي و عاطفي آنها كمك مي كند. كودك با دنياي واقعي، زيبايي و زشتي هاي آن آشنا مي شود و كم كم مي آموزد كه با همياري و مشاركت، كارهايش را پيش ببرد. كودك با بازي كردن، مي آموزد كه مسئوليت پذير باشد و راه هايي براي بروز و بيان اعتقادات و احساسات خود مي يابد.
دكتر رابرت وايت مي گويد: بازي كردن براي همه افراد كاري شادي آفرين است ولي براي كودكان، علاوه بر شادي بخش بودن، عملي جدي محسوب مي شود.
بنابراين بازي كردن كودكان را به هيچ عنوان نمي توان وقت تلف كردن دانست زيرا بخش مهمي از آينده كودك با بازي كردن شكل مي گيرد و استعدادهاي نهفته و پنهان او، فرصت شكوفايي مي يابند. كودك با رعايت مقررات، رقابت، پيروزي و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسئوليت پذيري و مشاركت آشنا مي شود و بدين طريق برون گري و تقويت حواس و افزايش توانمندي هاي او مي گردد.
نكته مهم در بازي كردن، توجه به روحيات كودكان است و بازي ها بايد متناسب با اين روحيات انتخاب شود. به طور مثال كودكي بيش فعال و پر انرژي است. اين كودك حداقل به يك يا دو بازي پر تحرك در روز احتياج دارد، در غير اين صورت، انرژي كودك انباشته شده و موجب بروز مشكلات رفتاري در او مي شود. بنابراين در انتخاب بازي بايد به ميزان سلامتي، بهره هوشي، جنسيت، خلاقيت، شرايط روحي و فرهنگ خانواده توجه كرد.
والدين بايد براي بازي هاي روزانه كودك خود برنامه ريزي داشته باشند و آن را جهت مي دهند. مثلا قرار دادن حداقل يك بازي آموزشي در روز براي كودك الزامي است.
شايان، كودكي بود كه از 3 سالگي تحت تعاليم پدر و مادر خود به بازي كردن درست و هدفمند پرداخت و به همين علت در 7 سالگي از لحاظ ذهني، درسي، برخورد اجتماعي و گروهي از ساير همكلاسي هاي خود بالاتر بود و اين بازي هاي طبقه بندي شده به او كمك كرد تا از نظر درسي به خصوص در يادگيري زبان دوم و رياضيات، عملكردي عالي داشته باشد.
با بازي كردن مي توانيم چنان به كودك خود نزديك شويم كه او ما را مثل دوست خود بداند. والديني كه در كودكي فرزندان شان زمان هايي را به بازي با آنها اختصاص داده اند، مشكلات كمتري در سنين نوجواني با آنها داشته اند زيرا در نهان كودك، اعتماد به پدر و مادر شكل گرفته و در سن نوجواني هم قادر به برقراري ارتباط با والدين خود هستند.
از بازي هاي مهم و اساسي كودكان، بازي هاي تخيلي است كه به رشد و خلاقيت كودك كمك بسياري مي كند. اين گونه كودكان خلاق در بزرگسالي مي آموزند كه در مواجهه با مشكلات سوار بر ابر خيال شده و راه حل هاي فوق العاده بيابند. كودكاني كه در كنار اين بازي هاي خلاق، بازي هاي آموزشي نيز دريافت كرده اند، راه حل هاي واقعي تري مي يابند، در نتيجه خلاقيت و عملكرد صحيح از كودكي در عمق وجود آنها جا مي گيرد.
كودكاني كه خلاقيت قوي دارند، اغلب كساني هستند كه قادر به سرودن شعر، نواختن ساز يا نقاشي كشيدن هستند و اين افراد در بزرگسالي نيز به يك موسيقيدان، نقاش، خطاط، كارگردان يا نويسنده خوب تبديل مي شود.
يكي ديگر از بازي هايي كه به شكل گيري شخصيت كودك كمك مي كند، بازي هاي تقليدي است.
كودك در اين بازي ها مي آموزد كه نقش فرد ديگري را بازي كند (مثلا نقش پدر و مادر، معلم، خاله و...) ايفاي اين نقش ها در مرحله اول دقت و نكته سنجي كودك را براي بهتر بازي كردن بالا مي برد و در مرحله بعد به او ياد مي دهد كه خود را به جاي ديگران گذاشته و شرايط آنها را درك كند.
در بازي كردن، سن كودك خود را فراموش نكنيم. او قرار نيست كه هر چيز را به طور كامل و صحيح انجام دهد. پس، از محدود كردن او در بازي ها بپرهيزيد. همچنين از خط دادن بيش از حد، به گونه اي كه كنترل بازي در دست شما قرار بگيرد، خودداري كنيد.
اسباب بازي هاي گران قيمت، خلاقيت كودك را افزايش نمي دهد. كودك هرگز به قيمت يك اسباب بازي نگاه نمي كند. حتي ممكن است جذابيت بازي كردن يا يك تكه چوب براي او بسياري بيشتر از اسباب بازي گران قيمت و ارزشمندي باشد كه شما خريده ايد. در خريد پيش از هر كاري به ايمني اسباب بازي و سپس عملكرد آن دقت كنيد اما در نظر داشته باشيد كه مهم تر از هر چيز براي كودك، بازي كردن با بزرگترها است. در آن حالت، هر اسباب بازي اي براي آنها جذاب خواهد بود، حتي اگر اين اسباب بازي يك ماهيتابه باشد! مهم اين است كه فضاي بازي كودك دلپسند و شاد باشد.
در حين بازي به نحوه اداي كلمات كودك و رفتارها و برخوردهاي او دقت كنيد. كلمات و برخوردها، آينه تمام نماي طرز حرف زدن و برخورد كردن شما و معلمان او است. تجربه ثابت كرده كه كودك بيش از هر كس از پدر و مادر و معلمان خود تاثير مي گيرد و نيمي از دنياي كودك در آرزوي تبديل شدن به پدر و مادر يا معلم خود سپري مي شود. از نظر كودك، كامل ترين و قدرتمندترين افراد، والدين و معلم هاي او هستند و به همين دليل اگر نكته منفي اي را در رفتار كودك خود مشاهده كرديد، در برخورد خود جست و جو كنيد.
در دنياي تك فرزند امروز، حضور در محيط هايي مانند پارك، شهربازي و زمين بازي كودكان به يك ضرورت تبديل شده است. در اين گونه مكان ها، بگذاريد كودك تان، خود، دوستاني پيدا كرده و با آنها بازي كند و به طور جدي از وارد شدن به دنياي آنها بپرهيزند. با اين كار كودك خود را به فردي اجتماعي و مستقل تبديل كنيد.
منبع: ماهنامه آموزشي کودک شماره 50