اهداف و راهبردهاي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران(5)
اهداف و راهبردهاي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران(5)
اهداف و راهبردهاي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران(5)
نويسنده:هادي شجاعي*
11. حمايت از جنبش هاي آزادي بخش و ملتهاي مستضعف
درديدگاه مقام معظم رهبري، مخالفت با سلطه گري و سلطه پذيري، وحمايت از مظلومان وطرفداري از اسلام، از جمله اصول مستحكم سياست خارجي است: «دفاع از مظلوم، هميشه يك نقطه درخشان است. كنار نيامدن با ظالم، رشوه نپذيرفتن از زورمند و زرمند، پافشردن بر حقيقت، اينها چيزهايي است كه هيچ وقت در دنيا كهنه نمي شود. اينها را بايد دنبال كنيم. اصول اينهاست»(1)
در اصل 154قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز چنين آمده است:
جمهوري اسلامي ايران سعادت انسان در كل جامعه بشري را آرمان خود مي داند و استقلال و آزادي و حكومت حق و عدل را حق همه مردم جهان مي شناسد. بنابراين، در عين خودداري كامل از هرگونه دخالت در امور داخلي ملتهاي ديگر، از مبارزه حق طلبانه مستضعفين در برابر مستكبرين در هر نقطه از جهان حمايت مي كند.(2)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. حمايت از فعاليتهاي انساني و حق طلبانه و جنبش هاي آزادي بخش در سازمانهاي بين المللي؛
2. كمكهاي سياسي، اقتصادي، فكري و...به ملتهاي مستضعف و جنبش هاي آزادي بخش با توجه به توان ملي؛
3. سرمايه گذاري رسانه اي در جهت حمايت از ملتهاي محروم و جنبش هاي آزادي بخش؛
4. افزايش سطح تعاملات با كشورهاي مستضعف؛
5. دفاع از حقوق ملتهاي مستضعف در مقابل كشورهاي سلطه گر.
12. عدم تعهد به عنوان الگويي ثالث در نظام بين الملل
امام خميني(قدس سره) شعار «نه شرقي نه غربي» را از اصول انقلاب اسلامي مي شمرند:
شعار«نه شرقي و نه غربي» ما، شعار اصولي انقلاب اسلامي درجهان گرسنگان و مستضعفين بوده و ترسيم كننده سياست واقعي عدم تعهد كشورهاي اسلامي و كشورهايي است كه درآينده نزديك و به ياري خدا اسلام را به عنوان تنها مكتب نجاتبخش بشريت مي پذيرند و ذره اي هم از اين سياست عدول نخواهد شد.(3)
اصل 152قانون اساسي، اصل عدم تعهد را در سرلوحه سياست خارجي جمهوري اسلامي برمي شمرد: «سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، براساس نفي هرگونه سلطه جويي و سلطه پذيري، حفظ استقلال همه جانبه و تماميت ارضي كشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرتهاي سلطه‌گر و روابط صلح آميز متقابل با دول غيرمحارب استوار است.»(4)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. تلاش براي ايجاد بلوك هاي جديد قدرت؛
2. افزايش قدرت ملي؛
3. پايبندي به آرمانهاي امام راحل (قدس سره)؛
4. حضور قدرتمند در مجامع بين المللي و طرح ديدگاههاي كشور؛
5. افزايش رايزني هاي ديپلماتيك با كشورهاي مستقل و همسو.
13. مبارزه با نظام سلطه
مقام معظم رهبري يكي از اهداف سياست خارجي نظام جمهوري اسلامي را نشان داد چهره متعرض و سازش ناپذير نظام اسلامي نسبت به متعرضان مي دانند و تأکيد مي كنند:«آن نظامي كه به نام اسلام و به نام قرآن است، ولي در مقابل دشمنان خدا تسليم مي شود، ديگر جمهوري اسلامي نيست؛ جمهوري اسلامي آمريكايي است. مكتب قرآن و راه انبيا نيست. آن چيزي كه در راهش، جواني ها از بين رفت، جان هاي طيب و طاهر از تنها خارج گرديد، خون ها ريخته شد، برايش زحمت ها كشيده شد، اين ديگر آن نخواهد بود. چهره جمهوري اسلامي نسبت به دشمنان خدا و متعرضان به حريم ملتها و شرف انسانيت و استقلال ملت ها، چهره متعرض و عدم تسليم است. ما بي اعتماد و معارض بوديم و هستيم و خواهيم بود»(5)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. افزايش قدرت ملي در تمام سطوح؛
2. مقابله فكري با ايدئولوژي نظام سلطه؛
3. سرمايه گذاري گسترده رسانه اي براي مقابله با سياست هاي سلطه؛
4. تلاش براي عدم تصويب طرح‌هاي امپرياليستي در سازمانهاي بين المللي؛
5. ايجاد بلوك جديد قدرت، ضد نظام سلطه؛
6. استفاده از ظرفيت هاي سازمان كنفرانس اسلامي، عدم تعهد و...براي مقابله با سياست هاي امپرياليسم.
14. مديريت افكار عمومي ملتهاي دنيا
با توجه به استقلال عمل و تصميم گيري جمهوري اسلامي ايران و ارتقاي جايگاه و حيثيت آن در عرصه بين المللي و منطقه اي، بدون پذيرش تحميل هاي قدرتهاي فرامنطقه اي، جمهوري اسلامي ايران توانسته است نسبت به هنجارسازي براي جهت دهي به افكار زمينه، مي توان به مواردي از قبيل مخالفت با سياست هاي يك جانبه‌گرايانه آمريكا، مخالفت با گسترش موج خشونت و تروريسم در فلسطين اشغالي، و موارد بسياري از اين دست اشاره كرد.
مقام معظم رهبري، خطاب به مسئولان وزارت خارجه مي فرمايند:
بايد سعي كنيد كه همه در دنيا بدانند كه ملت و دولت ايران انگيزه وهدفش اين است كه مي خواهد با فكر خود، با نيروي خود با اراده خود، در راه سعادت خود قدم بردارد؛ اين آن چيزي است كه ما به عنوان يك ملت دنبالش هستيم.(6)
بنابراين، دولت بايد با اجراي راه كارهايي مناسب و البته سرمايه گذاري گسترده، جايگاه مناسب خود را در راهبري و مديريت افكار عمومي ملتهاي دنيا بيابد.
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. سرمايه گذاري در جهت گسترش پوشش رسانه اي به تمام نقاط عالم؛
2. تهيه و تدوين طرح «مديريت افكار عمومي» با
توجه به ويژگي هاي خاص هر منطقه؛
3. توليد آثار هنري(فيلم و...)با هدف هدايت افكار عمومي ملتها به سمت نقطه دلخواه؛
4. درگير كردن افكار عمومي دنيا در منازعات و مناقشات جمهوري اسلامي با كشورهاي سلطه گر؛
5. گسترش صنعت توريسم همراه با طراحي يك استراتژي دقيق در جهت ارتباط مؤثر و هدفمند با توريستها؛
6. فعال كردن و توسعه فعاليتهاي نمايندگي ها و رايزنان فرهنگي جمهوري اسلامي با هدف حضور حداكثري در جامعه، با هدفهاي گوناگون.
15. مديريت مناقشات و تنازعات بين المللي
شرايط پيچيده بين المللي و معادلات حاكم بر روابط بين الملل، اقتضا مي كند كه براي جلوگيري از تحميل هزينه هاي سنگين سياسي و...دولت در مناقشات و تنازعات ميان جمهوري اسلامي ايران و ديگر اعضاي جامعه بين الملل، به مديريت مناقشات و تنازعات بين المللي روي آورده و از حداكثر ظرفيتهاي كشور و اعتبار بين الملل نظام براي حل و فصل مشكلات كشور، به روشي هوشمندانه بهره برداري كند.
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. افزايش قدرت ملي؛
2. تمركز بيشتر بر رايزني هاي ديپلماتيك؛
3. ايجاد تقابل بين كشورهاي قدرتمند دنيا با هدف جلوگيري از اجماع آنها؛
4. استفاده از ظرفيت گروههايي همچون عدم تعهد، دي8 و سازمان كنفرانس اسلامي؛
5. استفاده همزمان از تبليغات و فعاليت ديپلماتيك(با هدف راندن حريف به گوشه رينگ و وارد كردن ضربه نهايي)؛
6. قرار دادن كشور متخاصم در مقابل عمل انجام شده.
16. گفت وگو به جاي درگيري
مقام معظم رهبري خطاب به سفرا مي فرمايند:«بايد سعي كنيد كه همه در دنيا بدانند كه ملت و دولت ايران، انگيزه و هدفش اين است كه مي خواهد با فكر خود، با نيروي خود، با اراده خود، در راه سعادت خود قدم بردارد؛ اين آن چيزي است كه ما به عنوان يك ملت دنبالش هستيم... ما با ملتهاي دنيا با دولتهاي گوناگون عالم، بناي همكاري و تفاهم داريم؛ البته نه با زورگوها و كساني كه مي خواهند همه مسائل را با تكيه برقدرت خودشان حل بكنند؛ مثل آمريكا. با اينها آبمان در يك جوي نمي رود.»(7)
ايشان در جاي ديگر درباره حضور فعال ايران در عرصه ارتباطات جهاني مي فرمايند:«بايد در عرصه ارتباطات دوجانبه و منطقه اي و مجامع جهاني حضور کاملاً فعال داشته باشيم و با شناخت مؤلفه هاي ضرورت نظام اسلامي اهدافمان را دنبال كنيم.»(8)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. تمركز بر فعاليتهاي ديپلماتيك؛
2. استفاده از ظرفيت گروههايي مانند، عدم تعهد و...؛
3. يافتن شركاي جديد در جهان.
- نهج البلاغه، ترجمه صبحي صالح، قم، دارالهجره1378.
- ابن هشام، السيره النبويه، بي جا، المكتبه المصريه،1419ق.
- خميني، سيدروح الله، صحيفه امام، قم، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(قدس سره)، 1378.
- سريع القلم، محمود، سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران؛ بازبيني نظري و پارادايم ائتلاف، تهران، مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام،1379.
- قاضي زاده، كاظم، انديشه هاي فقهي- سياسي امام خميني(قدس سره)، تهران، مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري،1377.
- قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، تهران، دراك، 1387.
- قوام، عبدالعلي، اصول سياست خارجي و سياست بين الملل، تهران، سمت،1370.
- كليني، محمدبن يعقوب، كافي، قم، اسوه، بي تا.
- لطيفي پاكده، لطفعلي، اسلام و روابط بين المللي، تهران، پژوهشكده تحقيقات اسلامي، بي تا.
- محمدي، منوچهر، سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، اصول ومسائل، تهران، دادگستر، 1377.
- مظفري،آيت، انديشه هاي سياسي مقام معظم رهبري، تهران، پژوهشكده تحقيقات اسلامي، بي تا.
- هالستي، كي.جي، مباني تحليل سياست بين الملل، ترجمه بهرام مستقيمي و مسعود طارم سري، تهران، دفتر مطالعات سياسي بين الملل،1373.
منبع:نشريه معرفت، شماره153..
درديدگاه مقام معظم رهبري، مخالفت با سلطه گري و سلطه پذيري، وحمايت از مظلومان وطرفداري از اسلام، از جمله اصول مستحكم سياست خارجي است: «دفاع از مظلوم، هميشه يك نقطه درخشان است. كنار نيامدن با ظالم، رشوه نپذيرفتن از زورمند و زرمند، پافشردن بر حقيقت، اينها چيزهايي است كه هيچ وقت در دنيا كهنه نمي شود. اينها را بايد دنبال كنيم. اصول اينهاست»(1)
در اصل 154قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز چنين آمده است:
جمهوري اسلامي ايران سعادت انسان در كل جامعه بشري را آرمان خود مي داند و استقلال و آزادي و حكومت حق و عدل را حق همه مردم جهان مي شناسد. بنابراين، در عين خودداري كامل از هرگونه دخالت در امور داخلي ملتهاي ديگر، از مبارزه حق طلبانه مستضعفين در برابر مستكبرين در هر نقطه از جهان حمايت مي كند.(2)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. حمايت از فعاليتهاي انساني و حق طلبانه و جنبش هاي آزادي بخش در سازمانهاي بين المللي؛
2. كمكهاي سياسي، اقتصادي، فكري و...به ملتهاي مستضعف و جنبش هاي آزادي بخش با توجه به توان ملي؛
3. سرمايه گذاري رسانه اي در جهت حمايت از ملتهاي محروم و جنبش هاي آزادي بخش؛
4. افزايش سطح تعاملات با كشورهاي مستضعف؛
5. دفاع از حقوق ملتهاي مستضعف در مقابل كشورهاي سلطه گر.
12. عدم تعهد به عنوان الگويي ثالث در نظام بين الملل
امام خميني(قدس سره) شعار «نه شرقي نه غربي» را از اصول انقلاب اسلامي مي شمرند:
شعار«نه شرقي و نه غربي» ما، شعار اصولي انقلاب اسلامي درجهان گرسنگان و مستضعفين بوده و ترسيم كننده سياست واقعي عدم تعهد كشورهاي اسلامي و كشورهايي است كه درآينده نزديك و به ياري خدا اسلام را به عنوان تنها مكتب نجاتبخش بشريت مي پذيرند و ذره اي هم از اين سياست عدول نخواهد شد.(3)
اصل 152قانون اساسي، اصل عدم تعهد را در سرلوحه سياست خارجي جمهوري اسلامي برمي شمرد: «سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، براساس نفي هرگونه سلطه جويي و سلطه پذيري، حفظ استقلال همه جانبه و تماميت ارضي كشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرتهاي سلطه‌گر و روابط صلح آميز متقابل با دول غيرمحارب استوار است.»(4)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. تلاش براي ايجاد بلوك هاي جديد قدرت؛
2. افزايش قدرت ملي؛
3. پايبندي به آرمانهاي امام راحل (قدس سره)؛
4. حضور قدرتمند در مجامع بين المللي و طرح ديدگاههاي كشور؛
5. افزايش رايزني هاي ديپلماتيك با كشورهاي مستقل و همسو.
13. مبارزه با نظام سلطه
مقام معظم رهبري يكي از اهداف سياست خارجي نظام جمهوري اسلامي را نشان داد چهره متعرض و سازش ناپذير نظام اسلامي نسبت به متعرضان مي دانند و تأکيد مي كنند:«آن نظامي كه به نام اسلام و به نام قرآن است، ولي در مقابل دشمنان خدا تسليم مي شود، ديگر جمهوري اسلامي نيست؛ جمهوري اسلامي آمريكايي است. مكتب قرآن و راه انبيا نيست. آن چيزي كه در راهش، جواني ها از بين رفت، جان هاي طيب و طاهر از تنها خارج گرديد، خون ها ريخته شد، برايش زحمت ها كشيده شد، اين ديگر آن نخواهد بود. چهره جمهوري اسلامي نسبت به دشمنان خدا و متعرضان به حريم ملتها و شرف انسانيت و استقلال ملت ها، چهره متعرض و عدم تسليم است. ما بي اعتماد و معارض بوديم و هستيم و خواهيم بود»(5)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. افزايش قدرت ملي در تمام سطوح؛
2. مقابله فكري با ايدئولوژي نظام سلطه؛
3. سرمايه گذاري گسترده رسانه اي براي مقابله با سياست هاي سلطه؛
4. تلاش براي عدم تصويب طرح‌هاي امپرياليستي در سازمانهاي بين المللي؛
5. ايجاد بلوك جديد قدرت، ضد نظام سلطه؛
6. استفاده از ظرفيت هاي سازمان كنفرانس اسلامي، عدم تعهد و...براي مقابله با سياست هاي امپرياليسم.
14. مديريت افكار عمومي ملتهاي دنيا
با توجه به استقلال عمل و تصميم گيري جمهوري اسلامي ايران و ارتقاي جايگاه و حيثيت آن در عرصه بين المللي و منطقه اي، بدون پذيرش تحميل هاي قدرتهاي فرامنطقه اي، جمهوري اسلامي ايران توانسته است نسبت به هنجارسازي براي جهت دهي به افكار زمينه، مي توان به مواردي از قبيل مخالفت با سياست هاي يك جانبه‌گرايانه آمريكا، مخالفت با گسترش موج خشونت و تروريسم در فلسطين اشغالي، و موارد بسياري از اين دست اشاره كرد.
مقام معظم رهبري، خطاب به مسئولان وزارت خارجه مي فرمايند:
بايد سعي كنيد كه همه در دنيا بدانند كه ملت و دولت ايران انگيزه وهدفش اين است كه مي خواهد با فكر خود، با نيروي خود با اراده خود، در راه سعادت خود قدم بردارد؛ اين آن چيزي است كه ما به عنوان يك ملت دنبالش هستيم.(6)
بنابراين، دولت بايد با اجراي راه كارهايي مناسب و البته سرمايه گذاري گسترده، جايگاه مناسب خود را در راهبري و مديريت افكار عمومي ملتهاي دنيا بيابد.
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. سرمايه گذاري در جهت گسترش پوشش رسانه اي به تمام نقاط عالم؛
2. تهيه و تدوين طرح «مديريت افكار عمومي» با
توجه به ويژگي هاي خاص هر منطقه؛
3. توليد آثار هنري(فيلم و...)با هدف هدايت افكار عمومي ملتها به سمت نقطه دلخواه؛
4. درگير كردن افكار عمومي دنيا در منازعات و مناقشات جمهوري اسلامي با كشورهاي سلطه گر؛
5. گسترش صنعت توريسم همراه با طراحي يك استراتژي دقيق در جهت ارتباط مؤثر و هدفمند با توريستها؛
6. فعال كردن و توسعه فعاليتهاي نمايندگي ها و رايزنان فرهنگي جمهوري اسلامي با هدف حضور حداكثري در جامعه، با هدفهاي گوناگون.
15. مديريت مناقشات و تنازعات بين المللي
شرايط پيچيده بين المللي و معادلات حاكم بر روابط بين الملل، اقتضا مي كند كه براي جلوگيري از تحميل هزينه هاي سنگين سياسي و...دولت در مناقشات و تنازعات ميان جمهوري اسلامي ايران و ديگر اعضاي جامعه بين الملل، به مديريت مناقشات و تنازعات بين المللي روي آورده و از حداكثر ظرفيتهاي كشور و اعتبار بين الملل نظام براي حل و فصل مشكلات كشور، به روشي هوشمندانه بهره برداري كند.
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. افزايش قدرت ملي؛
2. تمركز بيشتر بر رايزني هاي ديپلماتيك؛
3. ايجاد تقابل بين كشورهاي قدرتمند دنيا با هدف جلوگيري از اجماع آنها؛
4. استفاده از ظرفيت گروههايي همچون عدم تعهد، دي8 و سازمان كنفرانس اسلامي؛
5. استفاده همزمان از تبليغات و فعاليت ديپلماتيك(با هدف راندن حريف به گوشه رينگ و وارد كردن ضربه نهايي)؛
6. قرار دادن كشور متخاصم در مقابل عمل انجام شده.
16. گفت وگو به جاي درگيري
مقام معظم رهبري خطاب به سفرا مي فرمايند:«بايد سعي كنيد كه همه در دنيا بدانند كه ملت و دولت ايران، انگيزه و هدفش اين است كه مي خواهد با فكر خود، با نيروي خود، با اراده خود، در راه سعادت خود قدم بردارد؛ اين آن چيزي است كه ما به عنوان يك ملت دنبالش هستيم... ما با ملتهاي دنيا با دولتهاي گوناگون عالم، بناي همكاري و تفاهم داريم؛ البته نه با زورگوها و كساني كه مي خواهند همه مسائل را با تكيه برقدرت خودشان حل بكنند؛ مثل آمريكا. با اينها آبمان در يك جوي نمي رود.»(7)
ايشان در جاي ديگر درباره حضور فعال ايران در عرصه ارتباطات جهاني مي فرمايند:«بايد در عرصه ارتباطات دوجانبه و منطقه اي و مجامع جهاني حضور کاملاً فعال داشته باشيم و با شناخت مؤلفه هاي ضرورت نظام اسلامي اهدافمان را دنبال كنيم.»(8)
برخي از راه‌كارهاي اين راهبرد عبارتند از:
1. تمركز بر فعاليتهاي ديپلماتيك؛
2. استفاده از ظرفيت گروههايي مانند، عدم تعهد و...؛
3. يافتن شركاي جديد در جهان.
نتيجه گيري
پي نوشت ها :
* کارشناس ارشد علوم سياسي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(قدس سره) .
1- آيت مظفري، همان، ص301.
2- قانون اساسي، ص122.
3- صحيفه امام، ج20،ص319.
4- قانون اساسي،ص121.
5- آيت مظفري، همان،ص306.
6- همان، ص305.
7- همان،ص313.
8- همان.
- نهج البلاغه، ترجمه صبحي صالح، قم، دارالهجره1378.
- ابن هشام، السيره النبويه، بي جا، المكتبه المصريه،1419ق.
- خميني، سيدروح الله، صحيفه امام، قم، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(قدس سره)، 1378.
- سريع القلم، محمود، سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران؛ بازبيني نظري و پارادايم ائتلاف، تهران، مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام،1379.
- قاضي زاده، كاظم، انديشه هاي فقهي- سياسي امام خميني(قدس سره)، تهران، مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري،1377.
- قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، تهران، دراك، 1387.
- قوام، عبدالعلي، اصول سياست خارجي و سياست بين الملل، تهران، سمت،1370.
- كليني، محمدبن يعقوب، كافي، قم، اسوه، بي تا.
- لطيفي پاكده، لطفعلي، اسلام و روابط بين المللي، تهران، پژوهشكده تحقيقات اسلامي، بي تا.
- محمدي، منوچهر، سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، اصول ومسائل، تهران، دادگستر، 1377.
- مظفري،آيت، انديشه هاي سياسي مقام معظم رهبري، تهران، پژوهشكده تحقيقات اسلامي، بي تا.
- هالستي، كي.جي، مباني تحليل سياست بين الملل، ترجمه بهرام مستقيمي و مسعود طارم سري، تهران، دفتر مطالعات سياسي بين الملل،1373.
منبع:نشريه معرفت، شماره153..
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}