ازدواج، نکات کلیدی و راهکارها

ازدواج، راهی برای تکامل و سعادت است چرا که خداوند انسان را زوج آفریده و ازدواج- که مظهر بروز زوجیت است- خود بزرگ‌راهی برای خروج انسان از فردگرایی و خود محوری، به زوجیت و دیگرنگری است. همان‌گونه که سعادت فردی انسان، در پرتو تنظیم روابط با خدا، خلق و خود آدمی به دست می‌آید، در عرصه ازدواج نیز اگر اهداف اساسی آفرینش- که همان کمال یابی انسان در تقرب به خداوند است- فراموش نشود، مرحله بالاتری از کمال در دسترس انسان خواهد بود؛ لذا به خاطر این که به این سعادت دست پیدا کنیم این گرد آوری را در مورد ازدواج انجام داده‌ایم. در ابتدای این پژوهش ضرورت ازدواج را در هر سه گروه موجودات زنده (گیاهان،‌ جانوران و انسان‌ها) بیان کرده‌ایم و اهمیت آن را در آیات و روایات آورده‌ایم همان طور که پیامبر اکرم ازدواج را نیمی از ایمان معرفی کرده‌اند. در مرحله بعد از معرفی ازدواج، انواع مختلف آن را بر طبق روایات و قداست ازدواج آوردیم و در بحث قداست بیان کردیم که اگر زندگی به منظور تأمین خواسته‌های نفسانی و دنیایی باشد و تنها کامروایی مد نظر قرار گیرد، روشن است که این نوع زندگی، روزنه‌ای به سوی کمال نخواهد بود. ولی اگر تشکیل خانواده را صحنه‌ای برای ابتلا و آزمایش و جلوه گاهی برای بروز ارزش‌ها دانستیم، آنگاه زندگی خانوادگی را، شاه‌راهی به سوی کمال خواهیم یافت. این از فواید ازدواج است که عرصه مناسبی را برای بروز صفات ارزشمند انسانی فراهم کند. منشأ ازدواج جبر اجتماعی نیست، بلکه نیاز روحی و جسمی آدمی است که او را نیازمند به ازدواج می‌سازد. براساس بررسی‌های گوناگون علمی و مشاهده احوال و رفتار انسان‌ها در طول مدت زندگی، می‌توان گفت: هیچ کس و هیچ چیز نمی‌تواند طبیعت بی‌قرار دو انسان بالغ و جوان را رام کند، مگر ازدواج و هیچ‌کس نمی‌تواند طبع سرکش انسان را رام نماید، مگر همسری که واقعاً شریک زندگی باشد. اما رکن زندگی زوجین که می‌تواند این عطش و نیاز درونی آن‌ها را مرتفع سازد، انس و محبت و همدردی و تفاهم است. که به همین جهت این شرایط را در فلسفه ازدواج آورده‌ایم ولذا برای اینکه انسان بخواهد ازدواج کند و به این فضایل و فواید ازدواج دست پیدا کند باید یک سری شرایط و مقدمات برایش فراهم باشد تا بتواند با توکل بر خدا و دست پیدا کردن به آن شرایط یک ازدواج موفق و خوبی را داشته باشد که در این پژوهش یک دسته از شرایط و مقدمات ازدواج را آوردیم. امادر اینجا این نکته قابل توجه است که اگر ازدواج صحیح و به موقع انجام نگیرد دچار خطراتی می‌شود که در این پژوهش با بیان این خطرات آگاهی مختصری را به خواننده می‌دهیم تا با مطالعه آن بتواند خود را از این خطرات نجات دهد ولی در رسیدن به یک ازدواج موفق هم موانعی وجود دارد که این موانع باعث شده است ازدواج‌ها به تاخیر بیافتد امیدواریم که این مجموعه بتواند جامعه و خانواده‌ها را بر آن کند تا بتوانند این موانع را از سر راه جوانان بردارند. بنابراین باید گفت: زندگی زناشویی که بر پایه ایمان، اخلاق، تفکر، تفاهم، احترام و ارزشمندی بنیان گردیده است، بدون تردید عرصه‌ای برای سعادت و تکامل خواهد بود. باشد که با ارائه این پژوهش بتوانیم خدمتی به جامعه و خانواده‌ها داشته باشیم.
کلید واژه: ازدواج، زوجین، زن و مرد، زناشویی، زندگی، تکامل
مقدمه:
اراده عالمانه، حکیمانه و عادلانه حضرت حق، در نظام متقن هستی خلقت و آفرینش موجودات به صورت جفت می‌باشد. در این بساط جفت بودن و زوج بودن هر چیزی حقیقتی است که استثنا برنمی‌دارد. راستی این چه قدرت شگرف و چه اراده عظیمی است، که بین دو عنصر سوزان و سوزنده، آنچنان الفت و رابطه و حالت عشق برقرار می‌کند که از ازدواج آن دو عنصر، آب سرد و چشمه سار با صفا، و رود‌های خروشان، و دریاهای عظیم، و اقیانوس‌های بی کران، و باران لطیف بوجود می‌آید؟ این چه نیروی شگفت انگیزی است که با ترکیب عناصر با یکدیگر در دل خاک سیاه و تیره، و در قلب سنگ خارا، و در بستری قیر گونه و تیره تر از شب، الماس به وجود می‌آورد!؟ این چه اراده قاهری است که از ترکیب چند مادّه در تاریکی معادن یمن، عقیق سرخ، و از عمق خاک نیشابور، فیروزه آسمان رنگ، و از آمیختن خاک با فسیل حیوانات، هزاران جنس مورد نیاز بشر پدید می‌آورد!؟ انتخاب همسر در فرهنگ پاک اسلام به خودی خود مستحب و کاری بسیار پسندیده، و برنامه‌ای نیکوست، از همه مهم‌تر بهترین و برترین و محکم‌ترین و عالی‌ترین روش و برنامه جهت پیشگیری از گناه، و حفظ جامعه از افتادن در غرقاب فحشا و منکرات، ازدواج پسران و دختران به وقت نیاز و زمان مناسب آن است، بر این اساس برآن شدیم تا با مراجعه به دو منبع اصیل معارف اسلامی کتاب و سنت دیدگاه صحیح اسلامی را فارغ از مشهورات زمانه درباره شرائط ازدواج از شروع تا مسائل دوران نامزدی همراه با بیان برخی از احکام و داستان‌های ازدواج به صورت دسته بندی شده و خلاصه ارائه کنیم؛ باشد که مورد رضایت حضرت حق و استفاده دوستان گرامی قرار گیرد. در پایان از همه کسانی که با نقادی‌ها و تفکرات خود به عبادت و نیایش عقلانی می‌پردازند و چراغی فرا راه پویندگی‌های خود و دیگران قرار می‌دهند کمال امتنان و تشکر را دارم.

آیین ازدواج در نظام هستی(1)
 

برنامه ترکیب یا به عبارت دیگر لقاح و توالد و تناسل در میدان حیات نباتات و گیاهان، بگونه‌ای است که هر بیننده‌ای را در دریائی از تعجب و حیرت غرق می‌کند. اگر در میان گل‌ها دقت کرده باشید، میله‌ها و پرچم‌های ظریفی در وسط آن دیده می‌شود، که آن‌ها را نافه می‌نامند، و تعداد آن‌ها در گل‌ها مختلف است، و در عین حال حساب مخصوصی دارد. در بالای این میله‌ها، برآمدگی کوچک و زردرنگی است که آن را «بساک» می‌گویند، در میان بساک، کیسه بسیار کوچکی است که چهار حفره دارد، و در میان آن‌ها دانه‌های گرده قرار گرفته است. دانه‌های گرده، دانه‌های بسیار ریز میکروسکوپی هستندکه در عمل شباهت تامّی با نطفه حیوانات دارند!! پس از برقراری عمل لقاح بین آن و قسمت‌های مادّه، تخم گل درست می‌شود. دانه‌های گرده با آن کوچکی به نوبه خود دارای ساختمان تو در تو و نازک کاریهای شگفت آوری می‌باشند. در میان آن‌ها مقدار زیادی موادّ پرتوپلاسمی و موادّ چربی، قندی، نشاسته ای، و ازتی می‌باشد، و در وسط آن‌ها دو هسته که یکی کوچک‌تر و دیگری بزرگ‌تر است وجود دارد، بزرگ‌تر را هسته روینده، و کوچک‌تر را هسته زاینده می‌نامند، که وظیفه مهم این دو را بزودی خواهید دانست.
مادگی: همان قسمتی است که روی محور گل قرار گرفته و در ناحیه فوقانی آن برآمدگی مخصوصی بنام کلاله است، و سطح آن را مادّه لزج و چسبناکی پوشانیده، کار این مادّه چسبنده نگاهداری و جذب دانه‌های نر و کمک به رویاندن آن‌هاست. در پائین مادگی که متصل به قسمت تحتانی گل است، ناحیه برجسته‌ای وجود دارد که آن را « تخمدان » می‌گویند، و در میان آن تخمک‌های کوچکی یافت می‌شود، که با دنباله مخصوصی به دیواره تخمدان اتّصال دارند، و به وسیله آن آب و موادّ لازمه را جذب می‌کنند، تخمک‌ها نیز به سهم خود ساختمان قابل ملاحظه‌ای دارند.
عمل زفاف: پس از آنکه کیسه‌های گرده بساک از هم پاره شد و گرده‌ها روی کلاله ماده قرار گرفتند فوراً شروع به نمّو می‌کنند، در اینجا باید متذکّر شد که برای رسیدن گرده به کلاله ماده، وسائل مختلفی وجود دارد که از مشاهده آن تعجّب عمیقی به مطالعه کنندگان جهان خلقت دست می‌دهد. از جمله اینکه حشرات گوناگونی این وظیفه حیاتی را بدون اینکه توجّه به کار خود داشته باشند انجام می‌دهند، یعنی در اثر رنگ و بوی مطبوع، و مادّه قندی مخصوصی که در بن گل‌ها جای دارد به طرف آن‌ها حرکت کرده، و روی آن‌ها نشسته، و دانه‌های گرده را با پای پشم آلود خود از این نقطه به آن نقطه حمل می‌کنند، این عمل مخصوصاً در گلهائی که میله‌های نر و مادّه آن‌ها از هم جداست و روی دو پایه قرار دارد بسیار شایان اهمیّت است. همانطور که گفتیم وقتی دانه‌های گرده روی کلاله قرار گرفت، شروع به رشد و نمّو می‌کند، هسته بزرگ‌تر که همان هسته روینده است همراه آن نمّو کرده و به طرف تخمدان سرازیر می‌شود، و در نزدیکی آن به کلی از بین رفته و نابود می‌گردد، ولی هسته کوچک‌تر که از زاینده است، از میان این لوله باریک عبور کرده وارد تخمدان می‌شود، و با تخمک‌ها ترکیب شده، عمل لقاح و زفاف در آن محیط مخفی و تاریک صورت می‌گیرد، نطفه گل بسته و تخم اصلی آن بوجود می‌آید. هوا و آب و انسان، واسطه‌ها و دلال‌های دیگری هستند که زمینه لقاح و زفاف نباتات و گیاهان را فراهم می‌کنند. در عرصه گاه حیات نباتات، همانند وضع جمادات قوانین و شرایط ترکیب، توالد و تناسل و زفاف به اراده حضرت حق، بدون پیش آمدن اختلاف و بی مهری، و نزاع و طلاق، کار خود را دنبال می‌کنند، و از این طریق سفره روزی موجودات زنده به خصوص انسان را غرق در انواع ثمرات، حبوبات و میوه جات می‌نمایند.
میل حیوان نر به ماده، و ماده به نر، و رابطه عاشقانه‌ای که بین این دو موجود زنده، برای لذت بردن از زندگی و توالد و تناسل، و بقاء نسل وجود دارد، از شگفتی‌های غیرقابل توصیف است. تعاونی که بین ماده و نر جهت لانه سازی، ساختمان کاشانه، حفظ اسرار، انتخاب جا و مکان و وقت و زمان، و از همه مهم‌تر عمل لقاح، و توجه به وضع جوجه، و تأمین مواد برای او، و تعلیم امور لازمه به فرزند، و نگهداری او از حوادث و خطرات، و سایر برنامه هائی که بر عرصه گاه حیات حیوانات حاکم است، و در حقیقت تجلی اراده حضرت حق است، باید از عجایب مسئله هستی شمرده شود. دنیای پر از اسرار تخم گذاران و پستانداران در برنامه آمیزش و لقاح، و توجه به حفظ تخم‌ها، و یا حفظ جنین و نوزادان، آدمی را در پرده‌ای از حیرت و بهت می‌اندازد. شرایط و قوانین ازدواج و توالد و تناسل در حیوانات شرایطی مناسب، و قوانینی خدائی و الهی است. هیچ حیوانی به غیر جنس مخالف خود که نرینه‌ای از نوع خود اوست در عین این که کپسولی از شهوت جنسی است، میل نمی‌کند. حیوان نر، شهوت خود را آلوده به ناپاکی و خلاف کاری نمی‌نماید، و از راه مستقیم الهی منحرف نمی‌شود. در زمینه غریزه جنسی برای حیوانات آلودگی و انحراف نیست. نطفه حیوان نر برای ماده مربوط به خود اوست و در این مسیر توجهی به غیر ندارد. در آن‌ها چشم چرانی، و تعقیب غیر، و تجاوز به ماده‌ای که در زوجیت نر دیگر است وجود ندارد. در این زمینه بین تخم گذاران و پستانداران تفاوتی نیست داستان نظم و انضباط در تمام مسائل زندگی به خصوص توالد و تناسل در پرندگان، خزندگان، چرندگان، حیوانات آبی داستانی شگفت آور، و برای اهل دقت موجب اعجاب فراوان است. شکل زندگی حیوانات همراه با شرایط و قوانینی که بر آنان حاکم است کلاس درس، و زمینه عبرتی است برای انسانهائی که از فضای هدایت حق دور افتاده، و از معنویت و نورانیت جدا زندگی می‌کنند. حیوانات در نظم و انضباط همانند جمادات و عناصر و ماه و خورشید، و آسمان و زمین، و همچون نباتات و گیاهانند.

انسان و ازدواج:
 

ازدواج و ترکیب و تولید، و توالد و تناسل، در عرصه گاه حیات جماد و نبات و حیوان، بر اساس قوانین تکوین و جهت گیری صحیح غرائز صورت می‌گیرد، ولی انجام این مسئله حیاتی و برنامه عالی طبیعی باید بر مبنای مقررات و نظامات شرعیه، و قوانین الهیه که در قرآن مجید، و گفته‌های ملکوتی انبیاء و امامان آمده، جامه عمل بپوشد. مایه‌های اولیه این حقیقت به صورت غریزه، میل، دوستی، عشق، و مهربانی در مرد و زن به اراده حکیمانه حضرت حق قرار داده شده:
و از آیات خداوندی است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید، که در کنار او آرامش یابید، و میان شما عشق و محبّت و مهربانی قرار داد، که در این حقیقت نشانه هائی از خداست برای مردمی که در گردونه اندیشه و فکر نسبت به حقایق به سر می‌برند! (2)
وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ الْمآءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کانَ رَبُّکَ قَدیراً. (3) و اوست خداوندی که بشر را از آب آفرید، و میان آنان خویشی و پیوند ازدواج قرار داد، و خدای تو بر هر چیزی قدرت دارد.
انتخاب همسر در فرهنگ پاک اسلام به خودی خود مستحب و کاری بسیار پسندیده، و برنامه‌ای نیکوست، ولی در صورتی که مجرد ماندن و عزب زندگی کردن، دامن پاک زندگی را به گناه و معصیت، و فحشا و منکرات آلوده نکند، در غیر این صورت ازدواج و تشکیل زندگی ضروری و مسئله‌ای واجب، و تکلیفی قطعی است. اینجاست که باید دستور حضرت حق را نسبت به ازدواج با جان و دل به اجرا گذاشت، و از آینده آن به خصوص در برنامه مادیّت و خرج و مخارج بیمی به خود راه نداد، که ترس از آینده نسبت به گذران امور زندگی برنامه‌ای شیطانی، و مولود ضعف نفس، و عدم اتکاء و اعتماد به کارگردان بساط هستی است.

آیات ازدواج:
 

مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است. (4)
و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، ودرمیانتان مودّت ورحمت قرار داد. این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند! (5)

رضایت طرفین در ازدواج
 

و هنگامی که زنان را طلاق دادید و عدّه خود را به پایان رساندند، مانع آن‌ها نشوید که با همسران (سابق) خویش، ازدواج کنند! اگر در میان آنان، به طرز پسندیده‌ای تراضی برقرار گردد. این دستوری است که تنها افرادی از شما، که ایمان به خدا و روز قیامت دارند، از آن، پند می‌گیرند (و به آن، عمل می‌کنند). این (دستور)، برای رشد (خانواده‌های) شما مؤثرتر، و برای شستن آلودگی‌ها مفیدتر است و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید. (6)

هدف اصلی ازدواج (توالد و تناسل)
 

زنان شما، محل بذرافشانی شما هستند پس هر زمان که بخواهید، می‌توانید با آن‌ها آمیزش کنید؛ و (سعی نمائید از این فرصت بهره گرفته، با پرورش فرزندان صالح) اثر نیکی برای خود، از پیش بفرستید! و از خدا بپرهیزید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد و به مؤمنان، بشارت ده! (7)

تحریم ازدواج‌های اجباری با زن‌ها
 

‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! برای شما حلال نیست که از زنان، از روی اکراه (و ایجاد ناراحتی برای آن‌ها)، ارث ببرید! و آنان را تحت فشار قرار ندهید که قسمتی از آنچه را به آن‌ها داده‌اید (از مهر)، تملک کنید! مگر اینکه آن‌ها عمل زشت آشکاری انجام دهند؛ و با آنان، به طور شایسته رفتار کنید! و اگر از آن‌ها، (به جهتی) کراهت داشتید، (فوراً تصمیم به جدایی نگیرید!) چه بسا چیزی خوشایند شما نباشد، و خداوند خیر فراوانی در آن قرار می‌دهد! (8)

ارزش و اهمیت ازدواج از نظر روایات:
 

از پیامبر خدا (ص) است که فرمود: در چهار موقع عنایت و رحمت حق متوجه انسان می‌شود: به وقت باریدن باران، به هنگام نظر کردن فرزند به صورت پدر، از باب مهر و محبت، در آن زمان که در خانه کعبه باز می‌شود، و آن وقت که عقد و پیمان ازدواج بسته شده، و دو نفر با یکدیگر جهت زندگی جدید، وارد عرصه نکاح می‌شوند. (9)
رسول خدا (ص) فرمود: ازدواج کنید، و پسران و دختران مجرّد را همسر دهید، نشانه نیک بختی مسلمان این است که مخارج شوهر کردن زنی را به عهده بگیرد. چیزی نزد حضرت حق محبوب‌تر از خانه‌ای که در اسلام به سبب نکاح آباد شود نیست. (10)
حضرت صادق (ع) می‌فرماید: مردی نزد پدرم حضرت باقر آمد، فرمود همسر داری؟ عرضه داشت ندارم، پدرم به او گفت دوست ندارم دنیا و آنچه در آن است از من باشد و یک شب را بدون همسر به سر برم، آنگاه پدرم گفتارش را ادامه داد و فرمود:الرَّکْعَتانِ یُصَلّیهِما رَجُلٌ مُتَزَوِّجٌ أَفْضَلُ مِنْ رَجُل أَعْزْبَ یَقُومُ لَیْلَهُ وَ یَصُومُ نَهارَهُ. دو رکعت نمازی که مرد همسردار می‌خواند، بهتر است از قیام شب مرد عزب به عبادت و روزه گرفتنش در روز!! آنگاه پدرم هفت دینار به آن مرد داد و فرمود با این پول وسائل ازدواجت را فراهم کن، که رسول حق (ص) فرمود:إِتَّخِذُوا الاَْهْلَ فَإِنَّهُ أرْزَقُ لَکُمْ. همسر انتخاب کنید که باعث وسعت رزق است. (11)

انواع ازدواج:(12)
 

زن و مرد از سه راه به یکدیگر محرم می‌شوند: نسب (خویشاوندی)، رضاع (شیرخوردن) و ازدواج.
راه سوم (ازدواج) بر دو قسم است:
دائمی: عقد دائم آن است که مدّت زناشویی در آن تعیین نشود.
موقت: عقد موقّت آن است که مدت زناشویی در آن تعیین شود. برای مثال زن را به مدت یک ساعت، یک روز، یک ماه، یک سال و یا بیشتر عقد نمایند، زنی را که به این قسم عقد کنند، متعه و صیغه نیز می‌نامند. (13)
پیشینه ازدواج موقت در اسلام، از زمان پیامبر (ص) مشروعیت داشته و در زمان ابوبکر نیز عمل می‌شده است ولی خلیفه دوم آن را منع نمود. این روایت مکرر در متون شیعه و اهل سنت نقل شده است که خلیفه دوم اعلام کرد: «متعتان کانتا فی عهد رسول‌اللّه و انا احرمهما و اعاقب علیهما» و یا «انا محرمهما و معاقب علیهما» یعنی، دو متعه (متعة الحج و متعه زنان) در زمان پیامبر (ص) وجود داشت ولی من آن دو را تحریم نموده و عامل آن‌ها راعذاب می‌کنم؛ و این یکی از هفتاد مواردی است که خلیفه برخلاف نص دست به اجتهاد رأی زده است. (14) هر دو ازدواج در بسیاری از احکام و مسائل مشترک است به عنوان مثال در هر دو باید صیغه خوانده شود و تنها راضی بودن زن و مرد کافی نیست. خود زن و مرد می‌توانند این صیغه را بخوانند و یا دیگری را وکیل کنند که از طرف آنان بخواند. در پاره‌ای از مسائل نیز با یکدیگر تفاوت دارد مانند:
1. ذکر نشدن مهر در عقد دائم، عقد را باطل نمی‌سازد بر خلاف عقد موقت.
2. زن و شوهر در عقد دائم از یکدیگر ارث می‌برند بر خلاف عقد موقت.
3. جایز نیست زن و شوهر در عقد دائم شرط کنند که نزدیکی انجام نگیرد بر خلاف عقد موقّت.
4. شوهر در عقد دائم باید نفقه زن را بپردازد برخلاف عقد موقّت.
5. زن در عقد دائم بدون اجازه شوهر نمی‌تواند بیرون برود ولی در عقد موقت می‌تواند مگر آنکه باعث تضییع حق شوهر شود.
6. ذکر مدت در عقد دائم لازم نیست ولی در عقد موّقت باید مدّت ذکر شود.

انواع ازدواج در زمان جاهلیت:
 

عمل نامشروع زنا در نظر اعراب زمان جاهلیت زشت نبود، بسیاری از مردان برای خود چند رفیقه داشتند و زنان نیز دارای چند دوست بودند. اعراب در زمان جاهلیت گاهی زنان خود را مجبور به زنا می‌کردند تا از آن طریق سودی عایدشان گردد. مردم زمان جاهلی دارای نکاح‌های مختلفی بودند که اقسامی از آن، از نظر خوانندگان عزیز می‌گذرد:
ازدواج معمولی: در آن عصر مانند سایر دوران، مردی دختری را برای همسری انتخاب می‌کرد، پدر دختر برای فرزندش مهریه قرار می‌داد و او را به آن مرد تزویج می‌کرد.
ازدواج پرچمی: زن‌هایی بودند که برای استفاده عموم، خود را در معرض قرار می‌دادند و برای راهنمایی و جلب توجه مردم بالای منازل خود پرچم‌هایی نصب می‌کردند تا هر کس بخواهد، بدون مزاحمت به منزل آنان برود.
ازدواج استبضاع: هنگامی که زن از قاعده زنانگی پاک می‌شد، شوهرش او را نزد هر کس که می‌خواست می‌فرستاد و دستور می‌داد با او همبستر شود، پس از آن، شوهر با زن همبستر نمی‌شد تا آثار حمل زن از مرد بیگانه روشن شود، سپس به خود اجازه همبستر شدن می‌داد، این تأخیر در میان قوم برای آن شوهر دلیل نجابت بود.
ازدواج بدل: هر کس از اعراب جاهلی که زن دیگری را می‌پسندید حق داشت به آن مرد پیشنهاد معاوضه کند ; یعنی زن خود را به او بدهد و زن طرف مقابل را برای خود بردارد، مدت معاوضه هم طبق تمایل طرفین بوده و زنان سیه بخت در این میان یک وظیفه بیشتر نداشتند و آن تسلیم بدون قید و شرط بود.
ازدواج اشتراکی: عده‌ای از جوانان عرب، که گاهی تعدادشان به ده نفر می‌رسید، زنی را مشترکاً گرفته و با او همبستر می‌شدند. پس از وضع حمل آنان را احضار می‌کرد و می‌گفت: می‌دانید چه کرده‌اید ؟ از میان آنان یک نفر را انتخاب می‌کرد و فرزند را به او منتسب می‌نمود و می‌گفت: این فرزند توست نام او را هر چه می‌خواهی بگذار.
ازدواج شغار: اعراب جاهلی زنان و دختران خود را، گاهی به عنوان مهریه زن دیگر قرار می‌دادند ; به این صورت که شخصی دختر یا خواهرش را به دیگری می‌داد که متقابلاً شخص دیگر خواهر یا عیالش را به ازدواج او درآورد مهریه در این ازدواج زنان و دختران بودند.ازدواج‌های دیگری نیز در عربستان مرسوم بود که در کتاب‌های تاریخی مفصل ذکر شده است.(15)

قداست ازدواج:(16)
 

از دیده گاه اسلام (ازدواج) یک عمل مقدسی شمرده شده است، در این رابطه اشاره‌ای به یک آیه از قرآن مجید می نمائیم: (قرآن کریم مرد را در لباس زن و زن را لباس مرد معرفی می‌فرماید، یکدیگر را موجب آرامش هم خواند و آن همه امتیازات که برای این دنیا و دنیای ابدی برای هر دو منظور داشت) (17) (و در این باره پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: )ازدواج کردن یکی از سنت‌های من است کسیکه از آن سرپیچی کند از امّت من نیست (18) (در روایت دیگر می‌فرماید: کسی که ازدواج کند نصف دینش را حفظ کرده و در نگهدای نصف دیگرش کوشا باشد و از نافرمانی خداوند هراسان باشد) (19) (و باز نبی اکرم اسلام (ص) در روایت دیگر می‌فرماید: )بهترین امّتم ازدواج کرده‌ها هستند و بدترین آن‌ها عَزَبْها می‌باشند و اکثر اهل جهنّم عَذَبها هستند (20) (21) اما مسیحیت ازدواج را خلاف تقدس می‌داند و لذا پاپ و بزرگان باید ازدواج نکرده باشند و اجازه ازدواج در مسیحیت به خاطر جلوگیری از فساد بیشتر و به اصطلاح دفع افسد به فاسد است. قداست ازدواج عللی دارد:
کم شدن گناه
کانون نسل سازی

فلسفه ازدواج: (22)
 

آرامش روحی:یکی از خصایص و نیازهای بشر انس و الفت است. تنهایی برای انسان دشوار است و نیاز به کسی دارد که امین و غمخوار و مهربان و رازدار باشد تا با او انس بگیرد، نیاز به کسی دارد که عشقش را و مودت خالصانه‌اش را، نثار او کند. بهترین فردی که می‌تواند این نیاز را تامین کند همسر است؛ چه زن و چه شوهر.
پیش گیری از گناه: رسول خدا (ص) به جوانان فرمود: با ازدواج چشم و دامن خود را از گناه پاک بدارید (23) رسول خدا (ص) فرمود: هر کس که در جوانی ازدواج کند صدای ناله شیطان بلند می‌شود که واویلا دوثلث دینش ازدستبرد من مصون می‌ماند (24)
عمل به سنت پیامبر: النکاح سنتی فمن رغب عن سنت فلیس منّی (25)
تولید مثل: در روایات انتخاب همسر به صفاتی اشاره شده که در نسل اثر می‌گذارد و معلوم است که یکی از هدفهای ازدواج تولدی نسلی سالم و صالح است. اسلام به انتخاب همسرو داشتن فرزند تشویق کرده است رسول خدا (ص) فرمودند: چه مانع دارد همسری انتخاب کنید شاید خداوند فرزندی به شما عطا کند که با گفتن:لا اله الا الله زمین را سنگین کند (26)

فواید ازدواج: (27)
 

سلامتی:دانشمندان می‌گویند: ارضای صحیح و به موقع غریزه جنسی برای سلامت جسم و جان یک ضرورت است و ترک آن باعث بیماری‌های روانی وامراضی از قبیل ضعف اعصاب، اضطراب، افسردگی، یأس، تشنج، تندخویی، بد بینی، گوشه‌گیری و گاهی سوء هاضمه و سردرد می‌شود. (28) استقلال:دختر و پسر قبل از ازدواج جزء خانواده و تابع محسوب می‌شوند، در حالی که بعد از ازدواج مستقل، مبتکر و تصمیم گیرند و مسؤلیت می‌پذیرند و محصول کسب و کارشان به واحد نوبنیاد خانواده تعلق می‌گیرد.
امنیت:اگر بنیاد خانواده‌ها مستحکم باشد؛ به طور محسوس از فسادها، طغیان‌ها، ولگردی‌ها، قتل و سرقت‌ها، جنایت‌ها و ناامنیتی ها، تجاوز به عنف‌ها و اعتیادها و خودکشی‌ها کاسته می‌شود. چون اکثر این افراد از کسانی هستند که از کانون گرم خانواده محرومند. (29)
توسعه روحی: انسان مجرد می‌گوید: خودم، متأهل می‌گوید: خودم و همسرم و فرزندم
تلاش:کسی که مخارجش سنگین شد مجبور به فکر کار و تلاش است (وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فِیها) (و آبادی آن را به شما واگذاشت!) (30) خانه سازی، ایجاد کار، بازار رقابت
آینده نگری:کسی که ازدواج کرد و فرزند داشت برای تامین زندگی نسل خود آینده نگری هم دارد

نقش ازدواج
 

گستردگی فامیل: انسان که فامیل نسبی دارد، فامیل سببی نیز پیدا می‌کند
پر کردن اوقات فراغت
نجات از خود بینی به دیگران
تربیت نسل
انگیزه کار و تلاش
تقویت روحیه خدمت رسانی، عاطفه، استقلال در زندگی، تحمل و کظم غیظ، صبر، اطعام، امر به معروف، ایثار، آماده باش، آینده نگری، زندگی اجتماعی، صرف نظر از خواسته‌های خود به خاطر خواسته‌های دیگران

شرایط ازدواج: (31)
 

طبیعت و آفرینش سن ازدواج را تعیین کرده و آن سن بلوغ است، لکن به تناسب شرایط جغرافیائی، محیط اجتماعی و خانوادگی و روحی نوسان پیدا می‌کند غریزه جنسی در سنین 17 و 18 در پسران و 14 و 15 در دختران کاملا بیدار شده است؛ و جوان تحت فشار قرار می‌گیرد و مانند نیاز به آب و غذا است؛ و جز ارضای مشروع چاره‌ای نیست. فقط با ورزش و تفریح و... می‌شود ازدواج را مقداری به تاخیر انداخت. سنّ ازدواج در اسلام برای پسر و دختر زمانی است که یا به اختیار می‌توانند ازدواج کنند یا به اجبار زمانی، به اختیار آن است که درک مسؤلیت خانوادگی داشته باشند و بتوانند همسرداری کنند یا به طور خلاصه بتوانند به یکدیگر خیر برسانند. امّا سن ازدواج به اجبار زمانی، آن است که هرگاه پسر یا دختر متوجّه شوند که به علّت نداشتن همسر به گناه آلوده می‌شوند لازم است برای دفع گناهان ازدواج نمایند. (32)
در ازدواج پسر اراده والدین شرط نیست و خود پسر باید تصمیم بگیرد و در حد امکان رضایت والدین را جلب نماید. اما در مورد دختر؛ او هم در امر ازدواج آزاد است و کسی حق ندارد بر او تحمیل کند، ولی علاوه بر اجازه و رضایت دختر اجازه ولی شرعی او هم لازم است. البته احادیث بین دختر باکره و بیوه فرق گذاشته، اسلام از دختر سلب استقلال نکرده، بلکه برای جلوگیری از خطا و اشتباه توصیه کرده از تجربیات پدر و جد استفاده کند، چون دختر دوشیزه از یک نوع خوش بینی و زودباوری برخوردار است و از حیله و نیزنگ بعضی شیادان بی اطلاع است و لذا نیاز به مشاوره دارند و چه مشاوری دل سوزتر از پدر. البته اجازه ولی در 2 مورد استثناء شده است:1- دسترسی به پدر و جد پدری نیست.2- همسر مناسبی پیدا شده و پدر بی‌جهت مخالفت می‌کند
تذکر: در صورت نبود پدر و جد پدری هیچ کس حق ولایت ندارد
قالَ: قُلْتُ لَهُ: إِنّی أُریدُ أَنْ أَتَزَوَّجَ إِمْرَأَةً وَ إِنَّ أَبَوَیَّ أَرادا غَیْرَها، قالَ: تَزَوَّجِ الَّتی هَوَیْتَ وَ دَعِ الَّتی هَوی أَبَواکَ. (33) ابن ابی یعفور می‌گوید به حضرت صادق عرضه داشتم، من برای ازدواج زنی را انتخاب کرده‌ام و پدر و مادرم دیگری را، تکلیف من چیست؟ فرمود: آن را که خودت دوست داری اختیار کن، و آن را که پدر و مادر پسندیده‌اند رها کن.
در رساله عملیه مراجع بزرگ شیعه در باب ازدواج می‌خوانیم: اگر همسر مناسبی برای دختر پیدا شود و بخواهد با او که شرعاً و عرفاً هم کفو او می‌باشد ازدواج کند و پدر و جدّ پدری مانع می‌شوند و سختگیری می‌کنند در این صورت اجازه آنان لازم نیست. (34) بنابراین پسری که دختری را هم کفو خود می‌داند، و دختری که پسری را هم کفو خود می‌شناسد رضایت و عدم رضایت پدر و مادر شرط نیست، و می‌تواند با اجازه اسلام و رضایت حق ازدواج کنند.

دقت در انتخاب
 

در انتخاب همسر احساسات غلبه نکند عجله نکنید؛ پس از فکر و مشورت و گفتگو اقدام کنید. بخش زیادی از اختلافات خانوادگی ریشه‌اش عدم تدبیر در انتخاب همسر است انتخاب همسر انتخاب لباس نیست؛ انتخاب شریک زندگی است و تاثیرش تا پایان عمر و تا قیامت هست ازدواج‌های سطحی که با یک تلفن یا برخوردی در اتوبوس و یا پارک و غیره صورت می‌گیرد عاقبت خوبی ندارد. امام صادق (ع) می‌فرمایند: زن به منزله گلوبندی است که بر گردن می‌افکنند، پس مراقب باش. (35)

توجه به اصالت خانوادگی
 

ازدواج‌های ممنوع
 

محارم نسبی، مانند: پدر، مادر، فرزند، خواهر، برادر، نوه، عمو، عمه، دائی، خاله، فرزندان خواهر، فرزندان برادر، جد و جده
محارم سببی، مانند: مادر زن، پدر شوهر، نامادری، (زن پدر)، ناپدری (شوهر مادر) ناپسری (پسر شوهر) نادختری (دختر زن) و خواهر همسر (البته خواهر همسر محرم نیست)
محارم رضاعی، اگر کودکی یک شبانه روز به طور کامل یا پانزده مرتبه به طور متوالی و کامل از زنی شیر بنوشد و در این فاصله غذای دیگری نخورد و از طریق پستان باشد به این افراد محرم می‌شود: 1-خود زن، 2- شوهر زن، 3- فرزندان زن، 4- خواهر و برادر زن،5- عمو وعمه زن، 6- پدر و مادر زن، 7- پدر و مادر شوهر، 8- خواهر و برادر شوهر، 9- عمو و عمه و دائی و خاله شوهر، 10- دائی و خاله زن کسی که با مردی یا پسری لواط کند نمی‌تواند با مادر یا خواهر یا دختر او ازدواج کند و اگر ازدواج کرده اگر بچه دار هم شده باید جدا شوند. بر مرد و زن مسلمان ازدواج با کافر، چه به صورت دائم و چه به صورت موقت حرام است. مرد مسلمان می‌تواند با زن اهل کتاب عقد موقت داشته باشد، اما زن مسلمان نمی‌تواند. آقای ابراهیم امینی درباره ازدواج فامیلی مطالب تحقیقی و علمی نوشته و درپایان نتیجه گرفته که آمار بچه‌های ناقص الخلقه در ازدواج‌های فامیلی به مراتب بیشتر است و توصیه کرده تا حد امکان از ازدواج فامیلی پرهیز کنید. البته اگر کسی مطمئن باشد که در پدرانشان و مادرانشان بیماری وجود نداشته می‌تواند ازدواج فامیلی کند، مثل ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س)

مقدمات ازدواج: (36)
 

انتخاب
 

شرائط انتخاب همسر:
 

1. بلوغ 2. رشد 3. بدست آوردن توانمندی مدیریت و اداره‌ی زندگی از طریق بالا بردن آگاهی 4. انتخاب همسر از روی اختیار باید باشدنه ازروی اجبار غرائز
عوامل بالا بردن قوه اختیار در انتخاب همسر:
1. تفکر عمیق و همه جانبه قبل از عمل کردن 2. اجتناب شدید از تکیه کردن به فهم خویشتن؛ (اصل مشورت) 3. رعایت دقیق خویشتن نگهداری (اجازه به غرائز ندهیم و به محبت اجازه‌ی عرض اندام ندهیم فقط حالت تقوا داشته باشیم) 4. نیایش و دعا در درگاه الهی؛ (ارتباط با ذات خدا، عنصر امید را در انسان زنده می‌کند)

راه‌های گزینش همسر:
 

1. از طریق مشورت؛ (دوری گزیدن از بازیگری‌های ذهنی دیگران)، با انسان حلیم و صبور و کسی که با مسائل ازدواج آشنا و آگاه باشد و شرائط روزرا مد نظر قرار می‌دهد مشورت نماید. همچنین تدین و دلسوزی شدید و راز دار بودن و امین بودن از شرائط لازم مشاور است. 2. وجود واسطه و معرِّف؛ (او ما را بشناسد و ما نیز او را بشناسیم) 3. بررسی افکار طرف مقابل از طریق؛ (با چه کسانی در ارتباطند؟ چه کتابهایی مطالعه می‌کنند؟ در چه جلسه‌هایی شرکت می‌کنند؟ از نظر سیاسی چه دیدی دارند؟ و... ) 4. تحقیق نمودن نسبت به همسر آینده از طریق؛ (دوستان دبیرستان و دانشگاه، فامیل یا از طریق معلمان و... ) در تحقیق نمودن حفظ استقلال فکری و تحت تأثیر بی خود قرار نگرفتن ازخانواده‌های طرفین بسیار اهمیت دارد. 5.لزوم توجه به نجابت و اصالت خانوادگی طرف مقابل

استخاره
 

جای استخاره بعد از مرحله تحقیق و مشاوره است. در احادیث به 3 نوع استخاره اشاره شده است:نوع اول: هنگام تصمیم‌گیری که دو رکعت نماز بخواند و بعد از نماز دست به دعا بردارد و از خداوند طلب خیر کند. حضرت علی (ع) برای استخاره دو رکعت نماز می‌خواند و صد مرتبه أَسْتَخِیرُ اللَّهَ می‌گفتند سپس دعایی را می‌خواند. (37) نوع دوم: که حضرت صادق (ع) فرمودند: در شش قطعه کاغد بنویس بسم الله الرحمن الرحیم خیرة من الله در سه تاافعل و در سه تالاتفعل و زیر سجاده بگذار بعد از نماز درهم بریز اگر سه تا مثل هم آمد که معلوم است و گرنه تا 5 قطعه را بردار، هر طرف که اکثریت داشت عمل کن. (38) نوع سوم: استخاره با قرآن: حضرت صادق (ع) می‌فرمایند: شیطان در حال نماز از همه حالات به انسان دورتر است، بعد از نماز قرآن را بگشا و در اولین آیه‌ای که چشمت به آن رسید توجه کن و آن‌چه به قلبت القا شده انجام بده. (39)

خواستگاری
 

خواستگاری مرد از زن بر طبق ناموس آفرینش است و عکس آن مطلوب نیست؛ از مرد طلب و عشق مطلوب و از زن حیا وناز و کرشمه، البته در موارد استثنائی اشکالی ندارد که دختر از پسر خواستگاری کند؛ مثل پیشنهاد خدیجه به رسول خدا (ص) یا خانواده دختر پیشنهاد کند مثل حضرت شعیب در دوران نامزدی پسر و دختر به هم محرم نیستند تا زمان عقد و باید مسائل شرعی را مراعات کنند درست است که مراسم نامزدی از استحکام برخوردار نیست و هنوز عقد صورت نگرفته، امّا خانواده‌ها باید به تعهدات خود عمل کنند و بر عهد خود استوار و وفادار بمانند، مگر در صورتی که عذر موجه داشته باشند. در هر حال باید به هم زدن عقد به طور مسالمت‌آمیز باشد و با رعایت اخلاق اسلامی و از هتک آبرو و بدگویی، کینه توزی، اذیت و آزار جدا بپرهیزید

نکات کلیدی در خواستگاری:
 

اجتناب از تعارف (نشان دادن چیزی در ظاهر که در باطن وجود ندارد) - اجتناب از دروغ گفتن- اجتناب از حیای افراطی- صحبت در مورد همه شرائط (شغل، کار، روحیه، خانواده، اقوام و... )- صادقانه سوال وصادقانه جواب داده شود
مسئله مهر در اسلام مسئله بسیار مهم، ظریف، دقیق و قابل توجه است، ارکان عقد ازدواج، دختر وپسر هستند نه مهریه لذااگر مهریه فراموش شود عقد صحیح است و مهر المثل تعیین می‌شود درصورتی که در بیع اگر بها فراموش شود معامله باطل است.
مرد برای اثبات صدق خویش مهریه را نثار زن می‌کند. یکی از فلسفه‌های مهر این است که زن نیازهای زمان بارداری خود را تامین کند و آرامش و سکونی داشته باشد، چون بعد از آمیزش مرد به دنبال کارش می‌رود، امّا این زن است که باید 9 ماه بارداری کند. مهر می‌تواند پول، ملک، طلا و یا حتی کاری ارزشمند باشد. مقدار مهر در اسلام تعین نشده، اما در احادیث از مهریه‌های بسیار زیاد و بسیار کم بدگویی شده. مهر زیاد کینه آور و مهر کم یأس آور است. رسول خدا (ص) فرمود: أَفْضَلُ نِساءِ أُمَّتی أَصْبَحُهُنَّ وَجْهاً وَ أَقَلُّهُنَّ مَهْراً. (40) برترین زنان امت من زنی است که زیبائیش بیشتر و صداقش کمتر باشد. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: لا تُغالُوا بِمُهُورِ النِّساءِ فَتَکُونَ عَداوَةً. (41) مهرها را زیاد نگیرید که مایه دشمنی است.
اگر بقیه شرایط آماده است، به خاطر مقدار مهر ازدواج را به هم نزنید. با مهریه‌های بالا دل دختران فقیر را نسوزانید. با مهریه‌های بالا شعله کینه و چشم و هم چشمی را افزون نکنید. تا آنجا که ممکن است مهریه را نقدی بپردازید؛ اصل در مهریه نقدی بودن است. بعد از عقد مرد حق ندارد در مهر زن تصرف کند، مگر با اجازه او. مرد باید سعی کند در اولین فرصت که تمکن پیدا کرد مهر زن را بپردازد. زن مالک مهر است و هر کاری بخواهد می‌تواند با آن بکند، ببخشد، تجارت کند. در روایات نسبت به بخشیدن مهر به شوره (تمام یا بخشی از آن) تشویق شده، چون رسول خدا (ص) فرمود: بخشش بعد از عروسی سبب الفت می‌شود. (42) شیر بهاء اگر جزئی از مهر است که والدین برای تهیه جهیزیه می‌گیرند اشکال ندارد، اما اگر اضافه بر مهر به عنوان حق الزحمة از داماد می‌گیرند تا در ازدواج کارشکنی نکنند غیر مشروع است.
در اسلام سفارش شده مراسم عقد با تشریفات و حضور مردم و همراه با شادی برگزار شود. رسول خدا (ص) عقد فاطمه زهرا (س) را در مسجد در حضور انصار و مهاجرین اجرا کردند و دستور دادند بین حاضرین خرما پخش کنند: رسول خدا (ص) فرمود: ازدواج را سند دار کنید و شادی به پا کنید. مراسم عقد از چند جهت سودمند است:
احترام و بزرگداشتی است نسبت به عروس و داماد
استحکام ازدواج را زیاد می‌کند، عروس و داماد به خاطر حیثیت خودشان هم که شده تفاهم می‌کنند
زن احساس می‌کند پشتوانه‌ای دارد، چرا که مرد به او احترام گذاشته و این مراسم را به پا کرده است
زمینه کمک فامیل به عروس و داماد فراهم می‌شود (کمک مالی و فکری)
اقوام و خویشان احساس احترام می‌کنند
گرچه داماد نه شرعا و نه قانونا حق مطالبه جهاز ندارد، ولی مرسوم است خانواده عروس اسباب و لوازم زندگی را خریداری می‌کنند و رسم خوبی هم هست. جهاز و اسباب زندگی برای تامین آسایش است نه به منظور تجمل و خودنمایی. درست نیست که همیشه به مهریه‌های زیاد انتقاد کنیم، بلکه درباره توقع جهیزیه زیاد هم صحبت کنیم. گویا همه پذیرفته‌اند خانواده دختر به جرم دختر دار شدن باید جهاز کاملی تهیه کنند. دامادها چشمشان به جهاز همسر است تا ببینند چه چیزی کم است، آیا بی انصافی نیست؟

لیست جهاز حضرت فاطمه:
 

1-یک پیراهن سفید، 2- یک روسری بزرگ، 3- یک حله سیاه، 4- دو عدد تشک، 5- یک تختخواب از لیف خرما 6- چهار عدد بالش 7-یک حصیر 8- یک آسیاب دستی 9- یک کاسه مسی 10- یک مشک چرمی 11- یک طشت لباسشویی 12- یک کاسه شیر 13- یک ظرف آبخوری 14- یک پرده 15- یک آفتابه، 16- یک کوزه 17- یک عدد پوست برای فرش 18- دو کوزه سفالین 19- یک عبا
شب عروسی شب بسیار حساس و به یاد ماندنی است، لذا باید سعی شود خاطره تلخی پیش نیاید. در جشن عروسی از اعتدال خارج نشوید، از تشریفات زائد و اسراف و تبذیر بپرهیزید. در جشن عروسی عمل خلاف شرع انجام نشود، شعر خواندن و کف زدن و خندیدن مانعی ندارد، لیکن از موسیقی‌های غیر مشروع اجتناب کنید. از اختلاط زن و مرد و دختران و پسران جوان به شدت جلوگیری کنید. عروس خانم در طول زمان عروسی و رفتن به خانه داماد رضای خدا را ملاحظه کند و خود را از دید نامحرمان بپوشاند. با آمدن داماد به جمع خانم‌ها خودشان را بپوشانند مواظب باشید با لباسهای بسیار فاخر و تشریفات زیاد دل خانواده‌های محروم را نسوزانید.
اسلام عروسی را به هنگام شب بهتر می‌داند، چنانکه عروسی حضرت زهرا به شب برگزار شد. رسول حقّ می‌فرماید: بیداری تا دیر وقت در سه برنامه بی اشکال است:خواندن قرآن، طلب دانش، رساندن عروس به خانه شوهر. (47) حضرت رضا (ع) فرمود:مِنَ السُّنَّةِ التَّزْویجُ بِاللَّیْلِ لاَِنَّ اللّهَ جَعَلَ اللَّیْلَ سَکَناً وَ النِّساءُ اِنَّما هُنَّ سَکَنٌ. عروسی در شب روش رسول خدا است، چه اینکه خداوند شب را مایه آرامش قرار داده، و زن هم آرامش خاطر است. (48) غذا دادن به مهمانان که زحمت کشیده و دعوت دو خانواده را پذیرفته‌اند از نظر اسلام مستحب است. رسول حق فرموده:
ولیمه نیست جز در پنج برنامه: ازدواج، تولد فرزند، ختنه، خرید خانه، و بازگشت از مکه.. (49)
خانواده‌ها باید مجالس عقد و عروسی را به گونه‌ای ترتیب دهند، که اولاً برای بچه‌ها و نوجوانان و جوانان بدآموزی و زمینه ترغیب و تشویق به گناه و معصیت نداشته باشد، و در ثانی مردم مؤمن و زنان مؤمنه‌ای که دعوت شده‌اند، بتوانند با خیال راحت شرکت کنند. مجلسی که موافق شرایط اسلامی برپامی شود، وحدود الهی درآن حفظ می‌گردد، کلاس درسی برای جوانان و محل نزول رحمت حق برای اهل آن مجلس است.
در زمینه زفاف و زناشوئی در قرآن مجید و روایات آدابی بیان شده، که رعایت آنها به سود زن و مرد و فرزندان آن‌هاست. به سفارشاتی که در این زمینه از رسول خدا و اهل بیت در معتبرترین کتابهای حدیث آمده توجه نمائید:عروس وقتی به خانه داماد آورده شد اخلاق اقتضا می‌کند داماد کفش عروس را از پا درآورد، پای عروس را بشوید، از در خانه تا جائی که ممکن است آب پاشی کند، که با این برنامه هفتاد هزار رشته فقر از خانه قطع می‌گردد، و هفتاد هزار رشته از برکت خانه را می‌پوشاند، هفتاد فرشته رحمت بالای سر عروس به پرواز درآید که برکت آن تمام زوایای خانه را می‌گیرد، عروس از بیماریهائی چون جنون، جذام، برص تا زمانی که در آن خانه باشد در امان می‌ماند. در هفته اول عروسی، عروس از خوردن شیر، سرکه، گشنیز، سیب ترش خودداری نماید، زیرا این چهار در رحم او اثر منفی گذاشته و ممکن است او را نازا کند. رسول خدا فرمود: اگر زن در موقع خوردن سرکه به ایام عادت بنشیند پاک شدنش را از عادت کُند می‌نماید، گشنیز زمان عادت را شدت می‌دهد، و زائیدن را بر او سخت می‌کند، سیب ترش عادت را به سرعت قطع می‌کند، و ماندن خون در رحم تولید بیماری می‌نماید. از آمیزش در اول ماه و وسط و آخر ماه خودداری شود، زناشوئی در بعد از ظهر انجام نگیرد. سخن در آن وقت، و نظر دوختن کراهت شدید دارد، به وقت زفاف در فکر زن دیگر بودن برای روحیه و فرزندی که به وجود می‌آید بسیار مضرّ است. لباس مختصر به تن داشتن برای مرد و زن به وقت زفاف به اخلاق و وقار نزدیک‌تر است. ایستاده عمل کردن برنامه حیوانات، و موجب ناراحتی است. از برنامه زفاف در شب عید فطر، و عید قربان و زیر درخت، و روبروی خورشید، و بین اذان و اقامه، و شب پانزده شعبان و روی بام، و شب سفر پرهیز شود. زفاف و عروسی در شب دوشنبه و ابتدای شب سه شنبه و شب پنج شنبه و روز پنج شنبه و شب جمعه و عصر جمعه دارای منافع مادی، و منافع بسیار مهم معنوی است. در اوقاتی که از زفاف و زناشوئی منع شده، احتمال پدید آمدن زیان و ضرر برای فرزند از قبیل: جنون، جذام، حماقت، چشم چپی، گنگی، کوری، بخل، زن صفتی، جدائی و تفرقه، عقیمی، شش انگشتی، چهارانگشتی، فقر، حرص بر تجاوز به جان مردم، کوردلی، بدصورتی، و کودنی، خواهد بود؛ و در زمانهائی که به آن سفارش شده، واقعیاتی برای فرزند از قبیل، حفظ قرآن، رضایت به قضای حق، ایمان، ایمنی از عذاب، مهر و عاطفه، رقّت قلب، جود و سخاوت، پاک زبانی، علم و دانش، سلامت دین و دنیا، و رسیدن به مقام اولیاء الهی تحقق خواهد یافت. (51)

خطرات ازدواج: (52)
 

مردسالاری - زن سالاری - ولخرجی - بخل مرد - تصرف مرد در مال یا حقوق زن - دخالت فامیل - تکیه به مدرک و مال - جهل به وظایق و حقوق (مثلا از زن توقع کلفتی دارد می‌گوید: زن پیدا می‌شود مادر پیدا نمی‌شود) - چشم و هم چشمی.

موانع ازدواج: (53)
 

تجملات: توقعات زاید و دست و پا گیر- مراسم سنگین عقد و عروسی- مهریه‌های سنگین و جهاز مفصل- توقع مسکن مستقل- بیکاری و یا حقوق کم داماد
فقر: نداشتن امکانات والدین و مخارج سنگین زندگی باعث تاخیر ازدواج می‌شود. خانواده‌ها دو دسته هستند: دسته اول که واقعا فقیرند یا اصلا کار ندارند یا بیمارند یا درآمدشان از حداقل زندگی کمتر است؛ عذر این‌ها قبول است و به کسی که قدرت نفقه ندارد نمی‌شود گفت: ازدواج کن، بلکه باید به دنبال درآمد مشروع هم باشد دسته دوم: کسانی هستند که واقعا فقیر نیستند، بلکه توقعات و بلند پروازی‌های بی جا و تجمل پرستی مانع راه شده است. این دسته با ساده گرفتن مراسم و حذف تشریفات می‌توانند به این سنت نبوی عمل کنند، به جای منزل مستقل منزل اجاره‌ای یا منزل پدر و مادر؛ به جای یک خانه، یک اطاق؛ به جای فرش، موکت؛ به جای تشریفات، قناعت و...چطور وقتی گرسنه‌ایم منتطر میز وصندلی و دسر سفره رنگین نمی‌نشینیم.
ادامه تحصیلات: دنیای امروز دنیای علم است و اغلب پسران و دختران علاقه دارند حداقل دیپلم بگیرند. اما ازدواج را با درس خواندن ناسازگار می‌دانند.
زیرا برای پسر: ازدواج مسئولیت آفرین است. شغل و درآمدی ندارد تا اداره کند و نان خور پدر است. فکرش آزاد است و با ازدواج فرصت را از دست می‌دهد؛ و برای دختر: باید شوهر داری کند و فراغتی برای درس خواندن ندارد. از هم ردیف‌های خود عقب می‌افتد. در نتیجه: تحت شدیدترین فشارهای غریزه جنسی می‌سوزند و می‌سازند، چون ادامه تحصیلات را لازم می‌دانند. اما غریزه جنسی از طریق غیر مجاز خود را آشکار می‌کند. مفاسد اخلاقی، انحرافات جنسی، تجاوزات نامشروع، چشم چرانی، و ولگردی معلول تاخیر ازدواج است. راه حل این مشکل:
خانواده دختر به اندازه توان کمک کند؛ فرض کند دختر در حال تحصیل و مجرد است. خانواده پسر نیز نگوید پسرمان زن گرفته به ما ربطی ندارد؛ مخارج او را تامین کند. دختر و پسر هم توقعات خود را تا فراغت از تحصیل و پیدا شدن شغل کم کنند. تا خاتمه تحصیل در خانه پدر عروس بمانند. مسئولین کشور و مراکز آموزشی با دادن تحصیلات و امور خوابگاه کمک کنند. افراد خیر که اطاق دارند موقّتا در اختیار تازه عروس و داماد قرار دهند.
1. ازدواج از نظر اسلام از چند جنبه مقدس است، در اسلام تأهل قداست دارد و آن هم به این دلیل است که: اولاًازدواج جنبه تربیتی برای روح انسان دارد، ازدواج یک نوع کمال برای روح انسان دارد که این کمال جز به وسیله تأهل پیدا نمی‌شود. (55)
معیار انتخاب همسر در نزد مردم چند چیز است: ثروت، زیبایی، حسب و نسب. ولی در حدیث می‌خوانیم: (علیک به ذات الدین) تو در انتخاب همسر محور را عقیده و تفکر و بینش او قرار بده. (56)
2. اگر از امین بودن، توانایی و علاقه مندی به کار جوان مطمئن شدیم، نداشتن امکانات و مسکن را مانع ازدواج قرار ندهیم.
3. صدقه و صداق از صدق است. صدقه نشان صداقت در ایمان به خدا و صداق یا مهریه نشانه صدق و راستی در علاقه به همسر است.
4. اول ایمان، بعد ازدواج. فکر نکنید شاید بعد از ازدواج ایمان بیاورند.
5. ازدواج و همسر، عامل آرامش روح وزندگی است و ناآرامی‌های روانی را برطرف می‌کند.
6. ازدواج، تنها راه پاک و صحیح برای ارضای غریزه جنسی است و راههای دیگر نادرست و پاک است.
7. در ازدواج، فریب جمال، ثروت و موقعیت دیگران را نخورید.
8. رعایت نوبت میان دختران، و ازدواج دختر بزرگ‌تر قبل از کوچک‌تر همه جا ضروری نیست.
9. گرچه در بسیاری از کارها از عجله انتقاد شده است لکن در مواردی نظیر اقامه نماز، دفن میت، ازدواج در جوانی، پرداخت بدهی، توبه و پذیرایی از مهمان عجله مورد سفارش شده است.

پي نوشت ها :
 

1. نظام خانواده در اسلام، حسین، انصاریان
2. روم آیه 21
3. فرقان آیه 54
4. وَ أَنکِحُواْ الْأَیَامَی مِنکم وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکم وَ إِمَائکُم إِن یَکُونُواْ فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِه وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیم نور آیه 32
5. وَ مِنْ آیاتِهِ اَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ اَزْواجاً لِتَسْکُنُوا الی‌ها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً اِنَّ فی ذلِکَ لاَیات لِقوْم یَتَفَکَّرُونَ. روم 21
6. وَ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن یَنکِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْاْ بَیْنهَُم بِالمَْعْرُوف ذَالِکَ یُوعَظُ بِهِ مَن کاَنَ مِنکُمْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْم الاَْخِر ذَالِکم أَزْکیَ لَکم وَ أَطْهَر وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُون بقره آیه 232
7. نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنیَ شِئْتُم وَ قَدِّمُواْ لِأَنفُسِکم وَ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ اعْلَمُواْ أَنَّکُم مُّلَاقُوه وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِین بقره آیه 223
8. یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا یحَِلُّ لَکُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاءَ کَرْهًا وَ لَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُواْ به بعضِ مَا ءَاتَیْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَة وَ عَاشرُِوهُنَّ
بالْمَعْرُوف فَإِن کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسیَ أَن تَکْرَهُواْ شَیًْا وَ یجَْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیرًْا کَثِیرًا نساء آیه 19
9. عَنِ النَّبِی (ص) قالَ: یُفْتَحُ أَبْوابُ السَّماءِ فی أَرْبَعَةِ مَواضِعَ: عِنْدَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَ عِنْدَ نَظَرِ الْوَلَدِ فی وَجْهِ الْوالِدِ وَ عِنْدَ فَتْحِ بابِ الْکَعْبَةِ وَ عِنْدَ النِّکاحِ ازدواج در اسلام،17
10. قالَ النَّبِی (ص): تَزَوَّجُوا وَ زَوِّجُوا الاَْیِّمَ فَمِنْ حَظِّ امْرِء مُسْلِم إِنْفاقُ قیمَةِ أَیِّمِهِ وَ ما مِنْ شَیْء أَحَبَّ إِلَی اللّهِ مِنْ بَیْت یُعْمَرُ فِی الاِْسلامِ بِالنِّکاح. همان،7
11. عَنْ أبی عَبْدِاللّه (ع) قالَ: جاءَ رَجُلٌ إِلی أَبی فَقالَ لَهُ: هَلْ لَکَ مِنْ زَوْجَة قالَ: لا فَقالَ أَبی: ما أُحِبَّ أَنَّ لِیَ الدُّنْیا وَ ما فیها وَ أَنّی بِتُّ لَیْلَةً وَلَیْسَتْ لِیَ زَوْجَةٌ وسائل، ج 14، ص 7
12. برگرفته ازنرم افزار پرسمان
13. البته برخی از مراجع تقلید (آیات عظام: آیت‌الله مکارم، آیت‌الله وحید و آیت‌الله تبریزی) معتقدند: اگر مدت عقد موقت از عمر طبیعی زن و شوهر یا یکی از آن دو بیشتر باشد، احتیاط واجب آن است که احکام عقد دائم را بر آن جاری سازند و آیت‌الله سیستانی می‌فرماید: این عقد موقت باطل است و به عقد دائم تبدیل نمی‌شود. ر. ک: آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله وحید و آیت‌الله تبریزی، منهاج‌الصالحین، فی عقد المتعة و آیت‌الله مکارم، استفتاءات، ج 2، س 1008.
14. اجتهاد در مقابل نص، علامه سید شرف‌الدین.
15. بر بال اندیشه، استاد حسین، انصاریان
16. برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
17. سوره بقره، آیه 187
18. بحارالانوار، ج 103، ص 217
19. بحارالانوار، ج 103، ص 219، حدیث 14
20. وسائل الشیعه، ج 14، ص 8، حدیث 7.
21. رهگشای جوانان، علی، رستمی چافی
22. برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
23. مستدرک، ج 2، ص 531
24. مستدرک، ج 2، ص 530
25. بحار، ج 103، ص 22
26.وسائل، ج 14، ص
27. برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
28. انتخاب همسر، امینی، ص 26
29. انتخاب همسر، امینی، ص 29
30. هود، 61
31. برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
32.ازدواج و روش زن داری در اسلام، (نوشته شهید دکتر سید رضا پاک نژاد) ص 12
33. بحار، ج 103، ص 235.
34. رسالة توضیح المسائل، آیت اللّه فاضل لنکرانی، ص 418، مسئله 2236.
35.کافی، ج 5، ص 323
36.برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
37. (اللَّهُمَّ! إِنِّی قَدْ هَمَمْتُ بِأَمْرٍ قَدْ عَلِمْتَهُ فَإِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ خَیْرٌ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی فَیَسِّرْهُ لِی وَ إِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ شَرٌّ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی فَاصْرِفْهُ عَنِّی کَرِهَتْ نَفْسِی ذَلِکَ أَمْ أَحَبَّتْ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ وَ لا أَعْلَمُ وَ أَنْتَ عَلامُ الْغُیُوبِ ثُمَّ یَعْزِم) مکارم الاخلاق، ص 320
38. اصول کافی، ج 3، ص 470
39.مکارم الاخلاق، 369
40. بحار، ج 103، ص 347
41. همان مدرک
42. وسائل، ج 15، ص 36
43.برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
44.خواستگاری، استاد محسن، قرائتی
45.همان
46.نظام خانواده در اسلام، استاد حسین، انصاریان
47. بحار، ج 100، ص 267
48. خواستگاری، استاد محسن، قرائتی
49. خواستگاری، استاد محسن، قرائتی، مستدرک باب نکاح، فصل 31
50.نظام خانواده در اسلام، استاد حسین، انصاریان
51.بحار، ج 100، ص 280 علل الشرایع، ص 514 517 امالی صدوق ص 566 570.
52.خواستگاری، استاد محسن، قرائتی
53. برگرفته از یادداشتهای استاد قرائتی در نرم افزار ره توشه تبلیغ
54. دنیای دختران ص 346- 348 به نقل از، پشت پرده‌ی تخت طاووس، مینو صمیمی ص 176
55. گفتارهای معنوی، استاد شهید مطهری، ص 268
56. کنز العمال، ح 46602

فهرست منابع:
1. قرآن کریم، ترجمه: مهدی الهی قمشه ای، ناشر: به نشر، سال چاپ: 1387، نوبت چاپ: 2.
2. نهج البلاغه، محمد دشتی، انتشارات قدس، چاپ دوم، 1383 ش.
3. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374 ش، تهران.
4.وسائل الشیعه، محمد بن حسن الحر العاملی.
5. اجتهاد در مقابل نص، علامه سید شرف الدین، مترجم: علی دوانی، چاپ دهم، پاییز 1385.
6. بر بال اندیشه، استاد حسین انصاریان، تحقیق: علی اصغر ظهیری، ناشر: دارالعرفان، چاپ اول، پاییز 1383.
7. نظام خانواده در اسلام، حسین انصاریان، انتشارات ام ابی‌ها، 1383 ش.
8. رهگشای جوانان، علی رستمی چافی، ناشر: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع)، پاییز 1378.
9. انتخاب همسر، ابراهیم امینی، ناشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
10.ازدواج و روش زن داری در اسلام، شهید دکتر سید رضا پاک نژاد، انتشارات: نشر اقتصاد اسلامی، فروردین 1360.
11. مجموعه فیش‌های تحقیقاتی، استاد محسن قرائتی، انتشارات: موسسه درسهایی از قرآن.
12. گفتارهای معنوی، متفکر شهید استاد مرتضی مطهری، ناشر: انتشارات صدرا، چاپ چهاردهم، پائیز 1373.
13. مینو صمیمی، پشت پرده تخت طاووس، ترجمه حسین ابوترابیان، چاپ دوم، تهران 1368.
14. نرم افزارهای جامع التفاسیر، جامع الاحادیث، گنجینه روایات نور، میزان الحکمه، کتابهای اسلامی اینترنت، قصص، پرسمان و...
/ع