ضرورت آموزش جنسی

سازمان جهانی بهداشت سلامت جنسی را این گونه تعریف می‌کند: «سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی مربوط به فعالیت جنسی، نه صرفا نبود بیماری، اختلال عملکرد یا معلولیت». سلامت جنسی نیازمند نگرش مثبت به این موضوع است و شامل بهره‌مندی افراد از رابطه جنسی رضایت‌بخش، مطمئن، بی‌خطر و دور از اجبار و خشونت است.
سلامت جنسی رویکردهای مختلف زیست‌پزشکی، بالینی، آموزشی، بهداشتی، اخلاقی و حقوقی دارد. همچنین موضوع‌هایی مانند فیزیولوژی و کالبدشناسی ‌باروری و جنسی در انسان، مشکلات جسمانی در زنان و مردان مربوط به رابطه جنسی، بیماری‌های مقاربتی و پیشگیری از آنها و رفتارهای جنسی و اختلال‌های جنسی زناشویی را دربرمی‌گیرد.
آموزش سلامت جنسی به تسهیل زندگی سالم جنسی برای همگان کمک می‌کند. مداخله‌ها و اقدام‌های مربوطه در کلینیک‌های سلامت جنسی برای حفظ سلامت جنسی افراد است و درنهایت تحقیقات سلامت و رفتارهای جنسی نیز برای تولید علوم مبتنی بر شواهد ضروری است تا افراد را در حفظ و بقای سلامت جنسی یاری کند.

سلامت جنسی و خانواده

یکی از مهم‌ترین مولفه‌های زندگی مشترک، ارتباط جنسی سالم و رضایت‌بخش زوجین است. با توجه به اهمیت خانواده در جامعه ایرانی و نقش سلامت جنسی زوجین در تداوم و عملکرد مثبت خانواده و پیشگیری از ایجاد مشکلات زناشویی، توجه به ارتقای سلامت جنسی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی حائزاهمیت است. اهمیت پرداختن به موضوع‌هایی مانند «آموزش سلامت جنسی به زوج‌های در آستانه ازدواج، آموزش پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی و ایدز، پیشگیری، مشاوره و درمان اختلالات جنسی و ناهنجاری در رفتارهای جنسی و پیشگیری از رفتارهای پرخطر جنسی، پیشگیری از آزار و خشونت‌های جنسی» امروزه بیش از پیش نمایان است.
باید توجه کرد که سلامت جنسی فقط منحصر به دوران باروری افراد نمی‌شود، بلکه سلامت از دوران جنینی و بدو تولد تا زمان مرگ در زنان و مردان اهمیت دارد بنابراین در همه مراحل زندگی باید به جنبه‌های مختلف سلامت جنسی افراد و پیشگیری و درمان رفتارهایی که بر آن آثار نامطلوب دارد پرداخته شود.

سلامت جنسی و جوانان

توجه به جوانان و نوجوانان به عنوان گروهی که در هر جامعه‌ای ممکن است رفتارهایی داشته باشند که سلامت جنسی آنها را تهدید کند امری ضروری است. در جامعه ایران به علت اهمیت خانواده و تحکیم آن و نقش روابط جنسی سالم و رضایت‌بخش زوجین، بیشتر آموزش‌ها متوجه زوجین در شرف ازدواج یا افراد همسردار است. تحقیقات نشان داده‌اند که گروهی از جوانان و نوجوانان (که اقلیت قابل‌توجهی نیز هستند) قبل از ازدواج رفتارهای جنسی پرخطر دارند و ممکن است خود و شریک آینده زندگی‌شان را در معرض بیماری‌های مهم و خطرناک مقاربتی و تماس با ویروس ایدز قرار دهند و حتی به مشکلات روانی مربوط به رفتارهای ناهنجار جنسی دچار شوند. در حالی که نباید این موضوع را نادیده گرفت اگرچه برخلاف عرف و هنجارهای جامعه است. اهمیت این موضوع وقتی بیشتر مشخص می‌شود که توجه داشته باشیم دسترسی به رسانه‌های مختلف جهانی که رفتارهای پرخطر جنسی را ترویج می‌کنند در حالی که ارزش‌ها و باید و نباید‌ها را منتقل نمی‌کنند حتی در جامعه ما برای درصد زیادی از جوانان و نوجوانان فراهم است، بنابراین آموزش این گروه از جامعه برای مصون شدن در مقابل خطرات مربوط به اینگونه ارتباطات، کسب مهارت‌های لازم برای امتناع از خطرات فوق و همچنین مجهز کردن مسوولان و مشاوران مدارس و والدین برای رویارویی صحیح با موضوع سلامت جنسی جوانان و نوجوانان و تربیت جنسی صحیح کودکان که با ارزش‌های خانوادگی و دینی درهم‌آمیخته باشد، کمک خوبی به حفظ و ارتقای سلامت جنسی این گروه خواهد کرد.

آموزش جنسی نوجوانان و جوانان

دادن اطلاعات در خصوص موضوعات سلامت جنسی متناسب با سن جوانان همراه ارزش‌های دینی و خانوادگی توسط والدین و مشاوران مدارس می‌تواند نقش بسیار مهمی ‌در پیشگیری از خطرهای مربوط به سلامت جنسی در این گروه داشته باشد. بسیاری از والدین، مشاوران و معلمان مدارس از طرح موضوعات فوق عاجز شده و فاقد مهارت‌ها و اطلاعات لازم در این خصوص هستند و گاه عکس‌العمل‌های نادرست آنها و نداشتن مهارت ارتباطی باعث می‌شود کودکان برای سوالات خود به آنها مراجعه نکنند و اطلاعات فوق را به شکل اغلب ناصحیح و گمراه‌کننده از دوستان خود کسب کنند. اطلاعاتی که با انتقال ارزش‌ها همراه نیستند و اثرات مخربی خواهند داشت بنابراین بهتر است که والدین به معلومات و مهارت‌های ارتباطی با فرزندانشان در خصوص سلامت جنسی مجهز شوند تا در مواقع مورد نیاز بتوانند پاسخ سوال فرزندانشان را به نحو صحیح و اصولی با انتقال ارزش‌ها بدهند و راه ارتباطی خود و فرزند را در این خصوص همواره باز نگه دارند که در موارد بعدی نیز فرزندان برای دریافت کمک و اطلاعات به والدین خود مراجعه کنند. البته نقش مشاوران مدارس و کتب در این خصوص نیز نباید نادیده گرفته شود. همچنین بسیاری از باورهای غلط در خصوص موضوعات جنسی از همین دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرند و بر عملکرد جنسی در دوران بزرگسالی نیز تاثیر می‌گذارند بنابراین آموزش سلامت جنسی متناسب با سن کودکان و نوجوانان و با توجه به نیازهای اطلاعاتی و مهارتی آنان به همراه ارزش‌ها، در بهبود سلامت جنسی آنها در دوران جوانی و بزرگسالی نقش زیادی خواهد داشت.
یکی از نگرانی‌هایی که وجود دارد، ترس از تاثیر نامطلوب و تشویقی این نوع اطلاعات بر رفتارهای جنسی جوانان است؛ در حالی که تحقیقات فراوان در این خصوص نشان داده که دادن اطلاعات همراه تبیین ارزش‌ها نقش حفاظتی دارد. بهتر است متناسب با شرایط محیطی کنونی، برای جوانان و سلامت آنها برنامه‌ریزی کنیم و هرگونه مداخله و برنامه‌ای همراه تحقیق و پایش برای ارزیابی اثربخشی آن طراحی شود تا قادر شویم موثرترین مداخله‌های سازگار با فرهنگ (بومی‌سازی‌شده) را اجرایی و به سلامت جنسی جوانان و درنهایت نسل‌های بعدی کمک کنیم.

پی‌نوشت‌ها:

* استادیار مرکز مطالعات و پژوهش‌های آسیا و اقیانوسیه و مدیر گروه جمعیت، بهداشت و تنظیم خانواده

منبع:هفته نامه سلامت