ضرورت پژوهش

تعریف پژوهش

از پژوهش و تحقیق تعاریف گوناگون به دست داده شده است. برخی آن را شناخت حقیقت دانسته اند. و بعضی آن را جست و جو برای کسب آگاهی هایی جدید و حقیقی با روش علمی، با تلاش برای کشف حقایق یا اثبات نظریه ای خاص یا پرده برداشتن از مجهولات دانسته اند. گروهی دیگر گفته اند: پژوهش عبارت است از مطالعه آگاهانه، برنامه ریزی شده و روش مند به هنگام مواجهه با مسئله ای پیچیده و مبهم، به قصد ایجاد وضوح و رفع پیچیدگی و ابهام از آن مسئله1، نکات برجسته تعاریف مذکور عبارت است از حرکت، تلاش، نظم و دقّت، داشتن هدف و روش علمی به انگیزه دست یابی به حقایق و پاسخ ها.

فراخوانی قرآن به پژوهش

بدون تردید، اندیشه ورزی جدای از پرسشگری نیست. حیرت و شک نخستین پله پژوهش است و گذر از آن بدون کاووش و پرسش امکان ندارد. قرآن به روشنی فرموده که ماندن در عالم گمان و پندار، گم راه کننده است و برای رسیدن به ژرفای حقایق باید از آن گذشت تا به یقین رسید. قرآن، مردم را تشویق فرموده آنچه نمی دانند، از دانایان بپرسند و با راهنمایی فرزانگان، راستی را از نادرستی بازشناسد. پیامبر با آن همه دانایی و دانش، در پی افزایش حوزه دانایی خود بود و از خدا می خواست بر دانایی اش بیفزاید.2

ضرورت پژوهش

تحقیق و پژوهش مایه حیات علم است و در سایه آن مباحث علمی گسترش یافته و پر شاخ و برگ می شوند. تحقیق، علم و آگاهی را پر دامنه و گسترده می سازد و بدون آن رکود و حتی مرگ علمی پدید می آید. چه بسیارند اصول و قوانین و حتی نظریاتی که در سایه پژوهش روشن می گردند و یا با دفع حشو و زوائد و دقت های پژوهشی ارزش و مرتبتی جدید پیدا می کنند. بر همین اساس است که رهبر فرزانه می فرماید: «ای کاش از اوّل انقلاب، یک صد نفر از قبیل شماها پیدا می شد که نه به جنگ کار داشتند و نه به دولت، می رفتند می نشستند و این مسائل را برای نظام اسلامی تحقیق می کردند»3؛

جست و جو و تحقیق، راه کمال

پیش نیاز پژوهش، قرار گرفتن در برابر سلسله ای از پرسش ها و مسائل است. احساس نیاز آدمی به آگاهی و کشف ناشناخته ها و دشواری های علمی، دینی، اجتماعی و شوق به تکامل و دست یابی به دیگر میدان های فکری او را به پرسیدن وا می دارد. از این رو باید روحیه جست و جو و پرسشگری را در خود زنده نگهداریم؛ زیرا پرسش، کمال است و راه رسیدن به دانایی و توانایی. انسانِ خاموش، که در درونْ تلاش و تکاپویی ندارد و از تفکر خود و دیگران استفاده نمی کند، موجودی است نارسا، که نه تنها توانایی هایش نخواهد شکفت که اندک مایه های فطری و طبیعی اش هم از بین خواهد رفت.

تحقیق پایه تمامی حرکت ها

به باور دانشمندان پیشرفت دنیای امروز مرهون تحقیقات دانشمندان قرون اخیر است.امروز دنیا بر پایه تحقیقات هر لحظه به جلو می رود. همین مراکز تحقیقاتی و علمی است که طبیعت، زمین، استعدادها و قابلیت و امکانات زمین و آسمان را به تسخیر بشر در می آورد. رهبر انقلاب می فرماید: «بدون تحقیق، بدون تعمّق و فتح سرزمین های تازه فکری، هیچ کاری نمی توان کرد4».

پژوهش و توسعه

بحث توسعه و روند حرکت به سمت شاخصه های پیشرفت، اغلب حکومت های جهان سوم را به خود مشغول کرده است، کشور ما نیز از این امر خارج نیست. توسعه سیاسی اقتصادی و فرهنگی که با هم مرتبط هستند تنها یک پدیده ذهنی و در حدّ سخن و پندار نیست، بلکه نیازمند برنامه و شیوه هایی اجرایی است. اگر بخواهیم در مسیر توسعه گامی برداریم، شناخت الگوهای توسعه و داشتن دید کافی برای نقطه شروع بایسته است. مثلاً بهینه سازی مصرف کالا و خدمات و تولید صحیح فرهنگ نیازمند امکانات علمی و پژوهشی است، نقش پژوهش در امر توسعه چنان برجسته است که به اعتراف دانشمندان می توان آن را در همه حوزه های توسعه به عنوان محرّک و موتور توسعه دانست.

پژوهش و استقلال ملّی

استقلال و احیای هویت دینی برترین نعمتی است که در سایه عنایات پروردگار و کوشش فرزندان برومند کشور نصیب مردم خردمند و دین باور ایران زمین شده است. حفظ استقلال و پاسداری از ارزش های دینی هزینه های بیشتری را می طلبد. استقلال اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آسان به دست نیامده است که به آسانی حفظ شود. عرصه های اقتصاد، سیاست و فرهنگ جدا از هم نیستند. وقتی صحبت از استقلال می شود آن را نیز باید همه جانبه تعریف کرد. در سایه پژوهش و تعمّق می توان معادله ای را یافت که هم منجر به بالاترین میزان تولید ملّی شود و هم استقلال سیاسی و هویت دینی کشور آسیب نبیند. به طور کلّی اجرای کامل برنامه های خودکفایی و توفیق آن مرهون شناخت استعدادهای متعهد ملّی و تشکیل گروه های نیرومند پژوهشی است. مطالعات و تحقیقات علمی است که جایگاه کشور را در عرصه بین المللی استوارتر می سازد و بر شمار حامیان انقلاب اسلامی در دنیا می افزاید.

هشدار مقام معظم رهبری

رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره نفوذ فرهنگ ویرانگر غرب در امر تحقیقات هشدار می دهد و می فرماید: « ... انسان گاهی در زمینه های تحقیقات در گوشه و کنار که بعضی ها دچار خطاهایی می شوند؛ من می بینم منشأ اغلب این خطاها این است که در یک مسئله به جای این که حجیّت کتاب و سنت و پیش فرض حقانیت نظام اسلامی را در نظر بگیرند و وارد میدان تحقیق بشوند، پیش فرض تفکرات رایج غرب را در نظر می گیرند»5.

آفت های پژوهش در کشور

به دلیل عدم سرمایه گذاری و اختصاص بودجه کافی برای مراکز تحقیقاتی، کارهای پژوهشی منحصر به پژوهش های کم عمق شده است. تأمین نشدن زندگی و معاش پژوهشگران آنها را به کارهایی فرعی و کم فایده کشانده و باعث ضایع شدن نیروها و امکانات شده است. بر فعالیت های پژوهشی روحیه سطحی نگری و عوام گرایی حاکم است. گران بودن منابع پژوهش مانند کتاب و نرم افزار و ناچیز بودن منفعت مادی عائد از یک پژوهش از آفت های دیگر پژوهش است.

پی‌نوشت‌ها:

1. دکتر على قائمى، روش تحقیق، ص 30؛ نخستین همایش پژوهش در صدا و سیما مجموعه مقالات، ص 9.
2. ماهنامه حوزه، ش 91، ص 145.
3. فصلنامه حکومت اسلامى، ش 15، ص 15، دیدار مقام معظم رهبرى با گروهى از محققان علوم اسلامى.
4. فصلنامه حکومت اسلامى، ش 15، ص 14.
5. همان، ص 18.

منبع مقاله: www .irc.ir