مزار حضرت دانیال (علیه السلام)

حضرت دانیال (علیه السلام) از پیامبران الهی است. نام آن حضرت در قرآن کریم نیامده، ولی در انجیل برنابا 1 بار و در انجیل متی 1 بار و در کتاب دانیال نبی (علیه السلام) 71 بار از او نام برده شده است.(1) موطن اصلی حضرت دانیال پیغمبر (علیه السلام) سرزمین فلسطین بود، اما پس از حمله ی بُختُ النَّصر و تخریب معبد سلیمان، او همانند جماعت کثیری از یهودیان به اسارت به بابل آمد. آن حضرت در زمان سلطنت داریوش هخامنشی به جرم یکتاپرستی و امتناع از سجده بر بت ها به زندان شیران افکنده شد، اما آن حیوانات درنده بر او رام شدند و حضرت حیقوق نبی (علیه السلام) از جانب خداوند مأموریت یافت تا برای او آب و غذا ببرد. صبحدم که ملک برای دیدار دانیال (علیه السلام) آمد و او را در کنار شیران به سلامت دید، اعتقاد راسخی به او یافت و دستور داد تا سعایت کنندگانش را به جای او در قفس شیران افکندند و از آن پس، آن حضرت در کنار کاخ آپادانا که پایتخت زمستانی پادشاهی هخامنشی در شوش ــ شمال غربی اهواز در استان خوزستان ــ بود به سلامت روزگار گذرانید و در سال 513 ق.م به سنّ 85 سالگی وفات یافت. جسد مطهّر آن حضرت را در تابوتی بر تخت قرار دادند و هرگاه که در آن نواحی قحطی و خشکسالی می شد، آن تابوت را از بقعه بیرون می بردند و زیر آسمان قرار می دادند و بی درنگ باران می آمد.(2) این وضعیت تا قرن اول هجری ادامه داشت. به هنگام فتح شوش توسط مسلمانان، ابوموسی اشعری وارد بقعه ای شد که جسد مطهر حضرت دانیال (علیه السلام) در آن قرار داشت و با کمال شگفتی دید که مردی با قامت بلند در آستان آرمیده است. پرسید که این مرد کیست؟ گفتند که دانیال نبی (علیه السلام) است (3) و می دانیم که این جسد از 300 سال پیش در این وضعیت قرار دارد. ابوموسی اشعری جسد حضرت دانیال (علیه السلام) را تر و تازه دید و پرسید که چگونه این پیکر در طول قرن ها هیچ تغییری نیافته است؟ گفتند که جسد پیامبران هرگز نمی پوسد و درندگان گوشت پیامبران را نمی خورند. ابن اثیر نقل می کند که به هنگام مشاهده جسد، در رگ هایش خون تازه بود.(4) پس ابوموسی نامه ای به خلیفه نوشت و از او کسب تکلیف کرد و خلیفه که تاکنون با چنین موضوعی مواجه نشده بود، با صحابه پیامبر مشورت کرد. پس امام علی (علیه السلام) فرمود که «بدن حضرت دانیال را کفن نموده و حُنوط به دست او بگذارید، سپس حفره ای در میان جوی آبی که از نزدیکی شهر می گذرد، ایجاد کنید و او را میان آن حضره دفن نموده و آن را مستحکم نمایید و آب نهر را دوباره روی قبر عبور دهید و بر بالای آب از آن مسجد و مشهد گردانید که اوست دانیال یکی از انبیای بنی اسرائیل».(5)
بقعه ی دانیال پیغمبر (علیه السلام) در ساحل غربی رود شائور و رو به روی تپه ی ارگ شوش واقع شده است. گنبد بنا به سال 1249 ش / 1287 ق توسط حاج غلامحسین معمار در 25 طبقه و بر قاعده ای مُدوَّر که دور تا دور آن ها را حجره ها و ایوان هایی ساخته اند و بقعه در انتهای حیاط دوم قرار گرفته بنا شد و فرزند او نیز در سال 1282ش / 1330ق دو گلدسته به آن افزود.(6) این بقعه دو حیاط دارد. در زیر گنبد، ضریحی فلزی مزیّن به آب طلا و نقره دیده می شود. پی دیوارهای اتاق روضه مبارکه قطور و قدیمی هستند. کف اتاق و دیوارها تا ارتفاع 1/80 متری به طرز زیبایی با سنگ مرمر پوشانده و قسمت بالاتر نیز تا سقف آیینه کاری شده است. زیر ضریح، سردابی است با سنگ های زرد قدیمی که هیچ گونه نوشته ای بر روی آن ها وجود ندارد. مَضجع شریف حضرت دانیال پیامبر (علیه السلام) از سنگ مرمر ساخته شده است و حدود 60 سانتی متر ارتفاع دارد و بر روی آن کتیبه ای نو ساخته به خط نستعلیق دیده می شود.
بر سنگ قبر حضرت دانیال (علیه السلام) حدیثی منسوب به امام علی (علیه السلام) روایت شده است که «مَنْ زارَ اخی دانیال کَمَنْ زارَنی» (هر کس برادرم دانیال را زیارت کند، گویی مرا زیارت کرده است). همچنین اشاره شده که حضرت دانیال (علیه السلام) به دستور حضرت علی (علیه السلام) کفن شده و در این محل دفن گردیده است. رابی بنیامین تودولایی در سفرنامه ی خود به سال 568 ق/ 1173 م مزار آن حضرت را در شهر شوش دیده و در سفرنامه ی خود ثبت کرده است.(7) تصویری از این بقعه بر روی اسکناس های 5 ریالی پهلوی در سال 1316 ش به چاپ رسیده است.
اگرچه اسناد تاریخی بر صحت انتساب مزار حضرت دانیال نبی (علیه السلام) در شوش دلالت دارد، ولی مقابر متعددی نیز در ازبکستان، عراق و فلسطین به آن حضرت منسوب است. در منطقه ی افراسیاب شهر سمرقند در ازبکستان، بقعه ای منسوب به حضرت دانیال پیغمبر (علیه السلام) وجود دارد که از ابداعات دوره ی تیموری به شمار می رود و شامل عمارتی دالانی شکل با 5 گنبد خشتی و 2 گلدسته کوچک است. در این بقعه، قبری به درازای 18 متر و به ارتفاع بیش از 1 متر با پوشش پارچه ای اُزبکی دیده می شود. مردم بومی این منطقه بر این باورند که مقبره منسوب به حضرت دانیال (علیه السلام) در ابتدا به این درازا نبوده و طی سالیان متمادی به طول آن افزوده شده است. انتساب این بقعه به حضرت دانیال نبی (علیه السلام) غیرقابل قبول است و هیچ گونه سندی برای اثبات آن وجود ندارد.
بقعه ی دیگری نیز در جنوب شهر کوفه در کشور عراق به حضرت دانیال نبی (علیه السلام) منسوب است. این بقعه شامل یک مسجد و اتاق آرامگاه و یک مناره است. مناره خشتیِ این مجموعه، قدیمی تر از دیگر قسمت ها است. گنبدی با کاشی های فیروزه ای بر فراز این بقعه خودنمایی می کند. در زیر گنبد، چندین قبر که روی آن ها آجرچینی شده قرار گرفته و یکی از آن ها به حضرت دانیال نبی (علیه السلام) منسوب است و بر دیوار مجاور یکی از قبور کلمه «العُزَیر» نوشته شده. بر روی تمام قبور این بقعه، پارچه سبز رنگی گسترده است. حالت قرارگرفتن قبرها نشان می دهد که مردگان را در این بقعه به سمت قبله دفن نکرده اند. در این مسجد، محراب ساده ای نیز وجود دارد و دیوارها از داخل گچ اندود هستند.
مزار دیگری منسوب به آن حضرت در «روستای دانیال» واقع در 10 کیلومتری شرق رَمْلَه در سرزمین فلسطین قرار دارد. این روستا پیشتر در اختیار مسلمانان بود، اما پس از اشغال فلسطین به سال 1948 م در قلمرو رژیم اشغالگر قدس قرار گرفت.

پی نوشت ها :

1ــ انجیل برنابا، 7/80؛ انجیل متی، 15/24؛ کتاب دانیال، فصل 1، 2، 4، 5، 7، 8، 9، 10، 12.
2ــ ابن اثیر، تاریخ کامل، 552/2؛ معجم البلدان، 281/3.
3ــ تاریخ حبیب السیر، 135/1.
4ــ ابن اثیر، تاریخ کامل.
5ــ علیرضا ابوالمشهدی، زندگانی حضرت دانیال نبی (علیه السلام)، 4، 41.
6ــ حسن زنده دل و دستیاران، مجموعه کتاب های راهنمای جهانگردی، استان خوزستان، 103.
7ــ سفرنامه رابی بنیامین تودولایی، ترجمه مهوش ناطق، 120.

منبع: رامین نژاد؛ رامین، (1387)، مزار پیامبران، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی، چاپ اول.