نویسندگان: علی احمد پناهی، داوود حسینی



 

راه های پیشگیری از خودارضایی

یکی از راهکارهای منطقی و اصول حاکم در زندگی سالم و بالنده، پیشگیری از مبتلا شدن به بیماری و اختلال است. این راهکار هزینه کم و فواید زیادی دارد؛ زیرا در بسیاری از بیماری ها و اختلال های روحی و جسمی با صرف کمترین نیرو و امکانات مادی، می توان از بروز و ظهور آنها جلوگیری کرد؛ در حالی که درمان آن بیماری هزینه سنگین و انرژی فراوانی می طلبد.
در جهان امروز، سازمان ها و مراکز بهداشتی و درمانی بین المللی و درون کشوری، بیشترین امکانات و تلاش خود را برای جلوگیری از مبتلا شدن جوامع و انسان ها به بیماری ها صرف می کنند؛ و توجهی که به مسائل بهداشتی می شود، بیشتر از درمان است. این روش و تفکر، منطقی تر و کارآمدتر به نظر می رسد؛ زیرا چه بسا در بسیاری از موارد، می توان با صرف کمترین هزینه ای، جلوی بزرگ ترین و خطرناک ترین بیماری ها را سد کرد؛ برای مثال می توان با رعایت چند نکته بهداشتی و اخلاقی، از آلوده شدن به بیماری صعب العلاج ایدز جلوگیری کرد؛ در حالی که درمان این بیماری در عصر حاضر یا ناممکن است و یا حداقل، هزینه های بسیار سنگینی در بر دارد.
در این قسمت، درصد بیان روش ها و راه های پیشگیری از ابتلا به مشکل «خودارضایی» هستیم و امیدواریم با آموزش این راهکارها به دختران نوجوان، آنها را از قرار گرفتن در این دام خطرناک حفظ نماییم.

1. ورزش

نوجوانی دوره نشاط، بالندگی و پیشرفت است. در این دوره‌، نوجوان از روحیه ای لطیف و خلاق و کمال طلب برخوردار است. نوجوانی دوره پر جنب و جوش و فعالیت است و این امور به علت وجود انرژی و پتانسیل زیاد و آماده در نوجوان است، که اگر این انرژی ها در مسیر درست و منطقی قرار گیرند و راهبردی شوند، نوجوان را به آینده ای روشن و موفق، نوید خواهند داد و اگر این انرژی و نیروی نوجوانی در راه ناصحیح صرف گردد، باعث شکست و درماندگی نوجوان می شود.
یکی از راه های تعدیل و مهار انرژی پرقدرت نوجوانی، ورزش است؛ این عمل فواید و آثار فراوان و ارزشمندی دارد. از جمله آثار ورزش (به ویژه ورزش های هوازی مثل پیاده روی، دو، شنا، والیبال و کوهنوردی که مصرف اکسیژن را افزایش می دهند)، در سلامت و پیشگیری از بیماری ها و انحرافات می توان به کاهش فشار خون، کنترل وزن، تقویت سیستم عروقی، جلوگیری از پوکی استخوان، به تأخیر افتادن ناتوانی جسمی ناشی از سالخوردگی، افزایش امید به زندگی، ارتقای عزت نفس و از همه مهم تر تعدیل غرایز جنسی و جلوگیری از انحرافات اخلاقی اشاره کرد. (1)
اهمیت تأکید بر ورزش و تقویت قوای جسمانی، از دو جهت است: اول، در بعد نظامی و دفاع از کیان اسلام و مملکت اسلامی است؛ دوم، برای تأمین سلامت جسمانی و روانی و مصون بودن از انحرافات جنسی و قرار گرفتن در مسیر کمال طلبی و بندگی خداوند است؛ زیرا ورزش باعث دفع انرژی زاید بدن شده، قوای جنسی را تعدیل می کند. با تعدیل قوای جنسی، زمینه انحرافات جنسی مخصوصاً خودارضایی تا حدود زیادی از بین می رود؛ به علاوه وقتی انحرافات جنسی از بین می رود، زمینه معنویات در انسان شکل گرفته، انسان را به طرف کمالات سوق می دهد؛ لذا در روایتی، حضرت محمد (ص) می فرمایند: « هر کس ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است». (2) این تأکید از آن روست که ازدواج نیروی جنسی را به تعادل می رساند و زمینه معنویت را در انسان شکل می دهد.
ورزش باعث نشاط و شادابی بدن بوده، انسان را از نظر روحی و روانی سرزنده و شاداب می کند؛ ضمن آنکه باعث تقویت اراده انسان و پویایی او می گردد؛ کسی که از اراده قوی و روانی شاداب برخوردار باشد، به طرف انحراف جنسی تمایل نمی یابد.
در روایتی از امام صادق (ع) می خوانیم: « نشاط و شادابی به سبب ده چیز است: پیاده روی، سوارکاری، شنا، تفریح در سبزه زار و جای سرسبز، مسواک زدن و ...». (3)
نکته مهمی که باید در این مقام یادآور شد، مسئله ورزش بانوان و دختران جوان و دیدگاه اسلام در این زمینه است. معیار اساسی در این خصوص، چنین است: باید حافظ سلامتی و زیبایی آنان باشد، نه آنکه موجب خشونت و سختی عضلات گردد؛ زیرا خشنی و زمختی متناسب با طبیعت زن نیست و بدن لطیف زن نباید با ورزش های سنگین و خشن آسیب ببیند و هرگز نباید زیبایی و طراوت او که از امتیازات زن است، در اثر ورزش های نامتناسب، به خطر بیفتد. حضرت علی (ع) درباره خصوصیات زنان می فرمایند: « زن مانند گلی لطیف است و قهرمان نیست ...». (4) از این روایت شریف استفاده می شود که ورزش های سنگین در شأن زن ها نیست و به آنان آسیب می رساند.
دیگر اینکه از دیدگاه اسلام، ورزش بانوان باید از هرگونه خودنمایی و جلوه گری به دور باشد و باید حریم عفت و حیا حفظ شده، جلوی دیدگان نامحرم انجام نشود. قرآن کریم در سوره نور آیه 31 می فرماید: « ای پیامبر به زنان و دختران بگو چشمانشان را از نامحرم بپوشانند و زیبایی خود را به نامحرم نشان ندهند و حریم عفت و پاک دامنی را حفظ کنند».
خلاصه اینکه ورزش برای سلامتی بدن و روح و روان انسان مفید بوده، یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از بیماری جسم و اختلال روانی است. ورزش به سبب ایجاد تعادل روحی و کاهش اضطراب، نقش مهمی در جلوگیری از انحراف جنسی علی الخصوص خودارضایی دارد؛ زیرا یکی از علت های ابتلا به خودارضایی، نداشتن آرامش روانی و وجود اضطراب در روان نوجوان است.
ورزش، کیفیت زندگی را بهبود می بخشد و به زندگی آرامش و نشاط می دهد. بسیاری از مردم می گویند هنگامی که به طور منظم ورزش می کنند، خواب آرامی دارند، و ورزش کاران به ویژه دوندگان به همان اندازه که از مزایای فیزیکی ورزش سخن می گویند، از فواید روانی آن نیز صحبت به میان می آورند. ورزش کاران معمولاً نسبت به افراد کم تحرک، اضطراب و افسردگی کمتری احساس می کنند و آرامش بیشتری دارند.
می گویند: به نظر می رسد ورزش با افزایش احساس عزت نفس رابطه داشته، باعث آرامش روانی می شود. بنابراین، نوجوانی که از عزت نفس بالا و آرامش بیشتری برخوردار است، به طرف انحرافات اخلاقی گرایش نیافته، عزت نفس خود را با این مسائل ضایع نمی سازد.

2. تنظیم برنامه خواب و کیفیت آن

خواب و استراحت کافی و نظام مند، علاوه بر جهات درمانی آن، دارای ابعاد پیشگیرانه است و در سلامت انسان، نقش مهمی ایفا می کند. نظام مند بودن خواب نوجوان، تأثیر خوبی در پیشگیری از انحراف دارد. اگر بتوان ترتیبی اتخاذ کرد که نوجوانان اوایل شب به رختخواب بروند و صبح زود از جای خود بلند شوند، در سلامت آنان بسیار مفید خواهد بود؛ مخصوصاً اگر به دنبال خستگی و تلاش روزانه به رختخواب بروند.
طبیعی است اگر نوجوان با خستگی به رختخواب نرود، به ناچار مدت زمانی را در بستر بیدار خواهد ماند تا به تدریج به خواب رود، و چون افکار و اندیشه های شهوانی و تحریک آمیز معمولاً در این مواقع به سراغ نوجوان می آیند، نوعی تنظیم خواب و استراحت منظم برای نوجوان، ضرورت دارد.
به این منظور بهتر است نوجوانان در میانه روز و یا بعد ازظهرها حتی المقدور نخوابند تا در اثر تلاش و فعالیت های روزانه، شب زودتر و بهتر به استراحت بپردازند. دمای اتاق خواب آنها را هم نباید خیلی گرم کرد و اگر پنجره ای باز باشد، ضمن استفاده از هوای آزاد و مناسب، تهویه اتاق هم انجام خواهد شد.
برخی نوجوانان، به دلیل بی خوابی، زمانی طولانی در بستر بیدار می مانند و با مشغول شدن به افکار و تصورات خود، زمان را سپری می کنند تا لحظه خوابشان فرا برسد. ضرورت دارد این نوجوانان، برای رفع بی خوابی خود تلاش کنند و نیز در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمایند و با مشورت پزشک، تدابیر درمانی را به کار بندند.
برخی بی خوابی ها، به دلیل غم و اندوه نوجوان پیش می آید و یا اضطراب های خاص دوران بلوغ، بیش از حد او را آزار می دهد. در این مواقع، مقداری قدم زدن قبل از خواب، تنفس عمیق و دوش با آب ولرم، می تواند به تنظیم خواب نوجوان کمک کند.
در دستورهای حیات بخش اسلام، به خواب و آثار و فواید آن توجه و تأکید ویژه شده است. در روایتی امام صادق (ع) می فرمایند: النوم راحه للجسد؛ (5) « خواب، موجب استراحت و آرامش بدن است».
و در روایتی دیگر، حضرت علی (ع) می فرمایند: ان النوم سلطان الدماغ، و قوام الجسد وقوته؛ (6) « خواب، سبب تسلط قوای ذهنی و استواری و قوت بدن است».
بدنی که سالم و قوی است و روانی که پویا و با نشاط است، کمتر گرفتار انحراف جنسی و مسائل ضد اخلاقی می شود. خواب و استراحت منظم، نقش بسیار حیاتی در ایجاد تعادل روحی و تقویت قوای ذهنی و روانی دارد، و اگر خواب در زمان مناسب آن، یعنی در شب و مخصوصاً ابتدای آن انجام شود، علاوه بر اینکه نقش بسیاری در رفع خستگی روزانه دارد، باعث آرامش روان و کاهش تنش و اضطراب می گردد. کسانی که از آرامش بیشتری برخوردار هستند، کمتر و حتی هیچ وقت به انحرافات جنسی به ویژه خودارضایی گرفتار نمی شوند.
قرآن کریم می فرماید: « اوست کسی که برای شما شب را قرار داد تا در آن بیارامید و استراحت کنید». (7) و «اوست که شب را برای شما پوششی قرار داد و خواب را مایه آرامش شما». (8)
امام صادق (ع) می فرمایند: «خواب اول شب بهتر است و پیروان ما اول شب می خوابند». (9)
هدف از آفرینش شب، آرامش و سکون است و آرام بخشی شب و خواب در آن، یک واقعیت علمی است که دانش جدید هم آن را ثابت کرده است. خواب در شبانگاهان اثر مستقیمی روی سلسله اعصاب دارد و روان انسان و عضلات او را به آرامش و استراحت و راحتی می رساند. (10)
آزمایش های ویلیام وینت (11) و محققان دیگر ثابت کرده است: نیاز انسان به خواب مخصوصاً مرحله چهارم خواب (خواب عمیق) حیاتی و مهم است و این مرحله از خواب در نیمه اول شب بیشتر رخ می دهد. خواب در این مرحله، از عمق طولانی تری نسبت به دیگر زمان ها برخوردار است. (12)
خلاصه اینکه طبق معیارها و دستورهای دینی و روان شناسی، خواب و مخصوصاً خواب منظم و ضابطه مند، نقش بسیاری در آرامش روح و روان و تقویت قوای جسمانی دارد و انسانی که از آرامش روحی و روانی برخوردار است، کمتر گرفتار انحرافات اخلاقی و جنسی می گردد.
کیفیت خواب و بستر خواب نیز می تواند در تحریکات بدنی و جنسی نوجوانان تأثیر داشته باشد. سفارش شده است: سعی کنید به پشت بخوابید و از خوابیدن بر شکم اجتناب کنید. این مسئله درباره نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است. نوجوانان را باید به پشت خوابیدن عادت داد و تشویق کرد. دیگر اینکه نوجوان نباید در رختخوابی بسیار گرم و نرم بخوابد، بلکه بستر او باید استاندارد و معمولی باشد؛ زیرا رختخواب گرم و نرم و به رو خوابیدن، از عوامل تحریک و انحراف جنسی است.
سیلوانوس استال (13) که در امور تربیتی و روان شناسی تخصص دارد، می گوید: « جوانان و نوجوانان نباید روی پرهای نرم بخوابند و از لحاف بسیار نرم هم اجتناب کنند. اگر مایل هستند بدنی نیرومند و ورزیده داشته باشند و کمتر دچار تحریک جنسی شوند، باید این کار را حتماً انجام دهند». (14)
دکتر محمدرضا شرفی که در رشته روان شناسی و مخصوصاً مباحث جوانان تخصص دارد، درباره کیفیت خواب می گوید: « اگر بتوان نوجوانان را عادت داد پس از اقامه نماز صبح، با قرآن و دعا، مأنوس شوند و بار دیگر به رختخواب برنگردند، این امر در ایجاد حیات معنوی و روحیه اخلاقی آنها بسیار مؤثر خواهد بود و نوجوان روزی بانشاط و متعال خواهد داشت». (15)
در دستورهای اخلاقی و بهداستی اسلام، به کیفیت خواب و اداب آن توجه شده، توصیه هایی ارائه شده است که هر کدام از آنها در سلامتی و راحتی بدن و آرامش روان مؤثر است؛ لذا اگر هر کدام از آنها طبق دستور اسلام عملی شود، در خودسازی و توجه به معنویات و مصون بودن از انحرافات اخلاقی، تأثیرگذار است. در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:
الف) با وضو بودن: مؤمن همیشه پاکیزه و با وضوست. پیوسته وضو داشتن، در تربیت روحی و روانی انسان مؤثر است و سفارش شده است انسان در موقع خوابیدن وضو بگیرد؛ چه اینکه این عمل، ثواب بسیاری داشته، در کمال انسان بسیار تأثیرگذار است.
امام صادق (ع) می فرمایند: من تطهر ثم أدی إلی فراشه بات و فراشه کمسجد؛ (16) «هر کس موقع خوابیدن با وضو باشد، مثل این است که در حال عبادت و سجده است».
ب) محاسبه: فرد عاقل و آینده نگر در کارهای خود حسابگری می کند و در موقع خوابیدن هم، به اعمال روزانه خود توجه نموده، آنها را مطابق معیارهای ارزشی و اخلاقی ارزیابی می کند و در جهت اصلاح خود تلاش می کند. این عمل قبل از خواب می تواند درمانی برای مسائل استرس زا و فشارهای روانی روزانه باشد؛ چون وقتی فرد، محاسبه کرد و دید خطابی از او سر زده است، استغفار می کند و اگر عمل صالحی انجام داده باشد، شکرگزاری می کند؛ هر دوی اینها در آرامش انسان نقش دارد.
حضرت علی (ع) می فرمایند: اذا آویت إلی فراشک فانظر ما سلکت فی بطنک و ما کسبت فی یومک و اذکر انک میت وان لک معادا؛ (17) « وقتی به رختخواب رفتی و خواستی بخوابی، به اعمال و رفتار روزانه ات نگاه کن و به آنچه خورده ای و کسب کرده ای، توجه نما و روز قیامت و هنگام مرگ خود را یادآور شو».
ج) دعا و تلاوت قرآن: خواندن قرآن (سوره های کوچک) و دعاهای مخصوص که هنگام خوابیدن سفارش شده است، برای ایجاد آرامش در حال خواب، تنظیم رؤیاهای انسان و تمرکز ادراکی و ذهنی او بسیار مؤثر است و آرامش خاصی به انسان می دهد.
پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند:
یا علی إذا اخذت مضجعک فعلیک بالاستغفار، و الصلاه علی، و قل: "سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أکبر و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم" و أکثر من قراءه " قل هو الله احد" فانها نور القرآن و علیک بقراءه آیه الکرسی فان فی کل حرف منها ألف برکه و ألف رحمه؛ (18) یا علی! وقتی خواستی به رختخواب و بستر بروی، ‌توبه و طلب غفران و بخشش کن و بر من صلوات بفرست و بگو " سبحان الله و الحمد لله و لا إله الا الله و الله اکبر و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم" و سوره توحید را زیاد بخوان. این سوره، نور قرآن است و آیه الکرسی را بخوان؛ زیرا در هر حرف و کلمه آن هزار برکت و هزار رحمت است.
د) رو به قبله خوابیدن: یکی از دستورهای اخلاقی و تربیتی اسلام درباره خوابیدن این است که فرد به طرف قبله بخوابد. این دستور به دو صورت توصیه شده است: یکی آنکه شخص به پشت بخوابد وکف پاهایش به طرف قبله باشد؛ یعنی اگر خواست بلند شود، صورتش به طرف قبله است؛ دوم آنکه بر پهلوی راست بخوابد و صورتش به طرف قبله باشد (البته مطابق روایات، صورت دوم بهتر است)؛ همچنین خوابیدن بر پهلوی چپ و بر صورت، ناپسند و مذموم است. دلیل آن نیز این است که به صورت خوابیدن (دمرو)، وضعیت نامناسبی بر دستگاه تنفس و همچنین معده و قلب تحمیل می کند، نیز زمینه تحریک ناهشیار در طول شب را فراهم می کند. به پهلوی چپ خوابیدن همچنین، با توجه به آنکه معده در سمت راست بدن قرار دارد و طرف راست بدن سنگین تر است، بر سمت چپ بدن، فشار وارد می کند؛ ولی هنگامی که فرد به سمت راست بدن می خوابد، قسمت سنگین بدن در پایین قرار می گیرد و قلب و ریه ها نیز عمل خود را بهتر انجام می دهند.
البته درباره جهت خوابیدن که تأکید می شود به طرف قبله باشد، علاوه بر ابعاد معنوی و بهداشت روانی آن، ممکن است حکمت های دیگری نیز وجود داشته باشد که فعلاً برای ما مجهول است. (19) این دستورهای دینی که در آموزه های شرعی مورد تأکید است، فرد را در فضای معنوی و اخلاقی وارد ساخته، دل انسان را از انحراف باز می دارد و از طریق جهت دادن افکار انسان به طرف مسائل اخروی، او را از وسوسه های شیطانی مصون می دارد.

3. اصلاح برنامه غذایی

کیفیت تغذیه در دوران بلوغ، می تواند در شکل گیری مسائل انحرافی مؤثر باشد. تغذیه به دو جهت حائز اهمیت است: یکی از لحاظ محتوا و مواد غذایی مورد نیاز نوجوان و دیگری از جهت زمان استفاده آن.
به طور طبیعی غذای مناسب نوجوان، غذایی است که انرژی لازم و مورد نیاز بدن او را تأمین کند؛ به خصوص که نوجوان در حال رشد سریع و چشمگیری است؛ با این حال مواد غذایی او نباید محرک و تحریک کننده شهوت باشد؛ لذا باید از خوردن بیش از حد غذاهایی مانند خرما، تخم مرغ، فلفل، دارچین، پیاز و... اجتناب کند.
دیگر اینکه نوجوان باید برای صرف غذا، زمان مناسبی را انتخاب کند؛ زیرا یکی از علل بی خوابی در شب ها و عدم آرامش روحی، تغذیه نامناسب و زمان نامناسب صرف آن است. یکی از صاحب نظران در این زمینه می نویسد: « برخی خوراکی ها اگر در شب استفاده شود، معده را ناراحت و ناآسوده می کند و ایجاد خواب های آشفته می کند؛ مثلاً بعضی افراد اگر در شب شیر بخورند، با معده آنان ناسازگار است و بعضی دیگر با میوه و بعضی با ماهی و غیره؛ لذا باید در انتخاب تغذیه شبانه دقت داشت». (20)
وی همچنین، یکی از علت های احتلام پیاپی نوجوانان را در تغذیه نامناسب می داند و در این باره می نویسد: « احتلام بیشتر وقت ها، نزد کسانی دیده می شود که با معده سنگین می خوابند. بهترین روش برای جلوگیری از این امر و خواب سنگین، آن است که شب ها، معده را از خوراکی های دیر هضم پر نکنید و به همان اندازه که به کیفیت غذا اهمیت می دهید، به کیفیت آن نیز دقت کنید». (21)
در تعالیم اسلامی دستورهای مستقلی درباره تغذیه و نوع آن بیان شده است که در ادامه به مواردی اشاره می شود:
الف) پرهیز از خوردنی های مضر و حرام: یکی از قواعد مهم فقهی، لزوم اجتناب از چیزهایی است که برای انسان ضرر دارد: « هر چیزی که خوردنش برای انسان ضرر داشته باشد، ممنوع است». (22)
در حقیقت، یکی از دلایل منع بعضی خوردنی ها، مضر بودن آنها برای بدن انسان است. در آیات قرآن به برخی از این موارد اشاره شده است:
- خوردن گوشت خوک در اسلام منع شده است. خداوند در سوره بقره آیه 173 می فرماید: إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیکُمُ الْمَیتَةَ وَالدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِیرِ ...؛ « مردار و خون و گوشت خوک بر شما حرام شده است».
- نوشیدن شراب و الکل و مست کننده های دیگر، در اسلام حرام شمرده شده است: « ای کسانی که ایمام آورده اید، شراب و قمار و بت ها و... از علل شیطانند؛ پس از آنها دوری کنید تا رستگار و سعادتمند شوید». (23)
ب) نوشیدن آب: با توجه به اینکه دو سوم وزن بدن انسان آب است و از جهات متعددی مانند گوارش، گردش خون، جذب و دفع و ... آب برای ادامه حیات لازم است، در روایات اهل بیت (ع) به نکاتی در این باره اشاره شده است:
1. بهترین مایعات برای بدن آب است.(24)
2. بعد از غذاهای چرب، نوشیدن آب زمینه ساز بیماری است. (25)
3. زیاده روی در نوشیدن آب مکروه است و موجب بیماری می گردد. امام صادق (ع) می فرمایند: من اقل شرب الماء صح بدنه؛ (26) « هر کس در نوشیدن آب میانه روی و اعتدال ورزد، بدنش سالم می ماند».
4. توصیه شده است انسان قبل از نوشیدن آب «بسم الله» و پس از آن «الحمدلله» بگوید (27) و نیز یادی از امام حسین (ع) بکند که این کار جنبه معنوی و روانی دارد.
ج) توصیه به نکات بهداشتی- روانی: در دستورهای دینی به نکات بهداشتی و روانی ویژه و ظریف درباره کیفیت خوردن غذا و مقدار آن توصیه شده است که به برخی از آنها اشاره می شود.
- در ابتدای هر وعده غذا، کمی نمک خورده شود. پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند: « غذای خود را با نمک شروع کنید؛ این کار دوا و درمان هفتاد مرض و بیماری است». (28)
- در غذا خوردن نباید تعجیل کرد، بلکه باید با آرامش و تأنی، مدت غذا خوردن را طولانی کرد. (29)
- غذا کاملاً جویده شود. اصبح بن نباته می گوید: « از علی (ع) شنیدم که می فرمود: پسرم! به تو چهار چیز یاد می دهم که اگر عمل کنی، از بسیاری بیماری ها مصون خواهی بود. اول اینکه تا گرسنه نشده ای، غذا نحوری، دوم، تا کاملاً سیر نشده ای، دست از غذا برداری، سوم، غذا را خوب بجوی و چهارم، موقع خوابیدن به دست شویی برو و خودت را تخلیه کن». (30)
- به مقدار لازم شام خوردن و اعتدال داشتن؛ زیرا زیاده روی در شام خوردن باعث بی خوابی و اضطراب می شود و کم خوری هم باعث ناراحتی می گردد. پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند: ترک العشا مهرقه، و ترک العشاء خراب الجسد؛ (31) « ترک شام و نخوردن آن، باعث ناراحتی و مریضی بدن است».
د) مراعات آداب معنوی در هنگام غذا خوردن: از آنجا که اسلام آیین سعادت انسان است و توجه خاصی به کمال معنوی و روحی انسان دارد، در امور تغذیه هم به مسائل معنوی توجه نموده است. اسلام سفارش کرده است انسان ها از غذای پاک و طیب استفاده کنند و در خوردن غذا، قصد و نیت آنان این باشد که نیرو و قوت گرفته، خدا را عبادت کند و دیگر اینکه غذا را با نام خدا شروع کنند و با شکر و سپاس نعمت های او به اتمام برسانند.
خلاصه اینکه: دستورهای بهداشتی و معنوی اسلام، همه در راستای سلامتی جسمی و روحی انسان هاست؛ ضمن آنکه وقتی انسان از لحاظ جسمی و روحی سالم باشد، به طرف انحراف و مسائل غیر اخلاقی کشیده نمی شود؛ چون با عمل کردن به دستورهای دین، در جاده صلاح و امنیت قرار گرفته، فکر و اندیشه او با معنویات همراه و عجین گشته و زمینه انحراف از بین رفته است.

پی‌نوشت‌ها:

1. ام. رابین دیماتئو، روان شناسی سلامت، ترجمه محمد کاویانی و همکاران، ج 1، ص 392 .
2. محمد بن حسن حر العاملی، وسائل الشیعه، ج20، باب 1، ص 17، ح 11 .
3. قال الصادق (ع): النشره فی عشره أشیاء: المشی، الرکوب، و الارتماس فی الماء و النظر الی الخضره، و السواک ... (همان،‌ ج1، ص 350، ح 24).
4. قال علی (ع): المرأه ریحانه و لیست بقهرمانه ... (همان،‌ ج14، باب 87، ص 120، ح1).
5. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج68، باب 78، ص 276، ح6 .
6. همان، ج59، باب آخر، ص 316 .
7. هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا (یونس، 67).
8. وَهُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیلَ لِبَاساً وَالنَّوْمَ سُبَاتاً (فرقان، 47).
9. قال الصادق(ع): ان شیعتنا ینامون اول الیل (محمد بن حسن حر عاملی، وسایل الشیعه، ج5، باب 39، ص 274، ح 26).
10. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج7، ص 343 .
11. William Wundt.
12. رضا پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج12، ص 152 .
13. Sylvanus Stall.
14. سیلوانس استال، آنچه یک جوان باید بداند، ترجمه نصرت الله کاسمی، ص 38 .
15. محمدرضا شرفی، دنیا نوجوان، ص 233 .
16. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج73، باب 39، ص 373، ح6 .
17. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج2، ص 407 .
18. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج73، باب 44، ص 220، ح31 .
19. ام. رابین دیماتئو، روان شناسی سلامت، ترجمه محمد کاویانی و همکاران، ج 1، ص 45 .
20. سیلوانس استال، آنچه یک جوان باید بداند، ترجمه نصرت الله کاسمی، ص 38 .
21. همان، ص 59 .
22. ما کان فیه المضره علی الانسان فی اکله فحرام الکله (محمد بن حسن حر عاملی، وسایل الشیعه، ج17، باب 42، ص 62، ح 1).
23. مائده(5)، 90 .
24. قال علی (ع): الماء سید الشراب فی الدنیا و الآخره (محمد بن حسن حر عاملی، وسایل الشیعه، ج17، باب 1، ص 186، ح 3).
25. شرب الماء علی اثر الدمم یهیج الداء (همان، باب 6، ص 190، ح7).
26. همان، ح5 .
27. همان، باب 10، ص 199، ح 3 و 4 .
28. قال رسول الله (ص): افتتحوا بالملح، فانه دواء من سبعین داء (محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج59، باب 89، ص 293.
29. همان، باب 90، ص 311 .
30. همان، باب 88، ص 267، ح 42 .
31. همان، ص 266، ح 37-38 .

منبع: پناهی، علی احمد، داوود، حسینی؛ (1389)، با دخترم (ویژه والدین و مربیان دختران نوجوان)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، (1389)

/ج