مهارت مشارکت و کار گروهی

ـ آیا وقتی گروهی کار می کنم از نتیجه ی آن رضایت دارم؟
ـ آیا ترجیح می دهم کارهایم را به تنهایی انجام دهم؟
ـ آیا در ورزش های گروهی موفق هستم؟
ـ آیا از مشارکت در کارهای بزرگ و جمعی استقبال می کنم؟
ـ آیا احساس می کنم خودم به تنهایی بهتر از عهده ی کارها بر می آیم و دیگران نمی توانند به خوبی مسئولیت های شان را انجام دهند؟

یکی از مهارت های لازم برای بهبود عملکرد اجتماعی و موفقیت فردی توانمندی کار گروهی است که گاه به عنوان شاخه ای از مهارت های ارتباط بین فردی ذکر می شود.
بسیاری اوقات هنگامی که این مهارت را نداریم، سعی می کنیم خود را درگیر فعالیت های اجتماعی یا کارها و بازی های گروهی نکنیم و گاه نیز برای پوشش این نقص به دلایلی متوسل می شوم، مثلاً می گوییم: دیگران مسئولیت های محوله را به خوبی انجام نمی دهند، کار گروهی نتیجه ی مناسبی ندارد، من از ورزش های گروهی لذت نمی برم و یا من به تنهایی بهتر و با آرامش بیش تری کارمی کنم.
باید توجه داشت که ناتوانی در مشارکت و کار گروهی علاوه بر این که از محبوبیت اجتماعی ما می کاهد، مانعی در راه پیشرفت و موفقیت خواهد بود و ما را از تجربه ی بسیاری از فعالیت های مهم و دوست داشتنی محروم می کند.
علاوه بر این، ‌چنان چه هیچ کس رغبتی به کار گروهی نداشته باشد یا مشارکت مناسبی بین افراد یک جامعه نباشد، محیط اجتماعی پرتنش و پیشرفت آن جامعه نامطلوب خواهد بود.
نقش آموزش های دوران کودکی در تقویت این مهارت بسیار برجسته است. کودکان طی دوران تحصیل با تلاش انفرادی و رقابت برای انتخاب بهترین نفر به خوبی آشنا می شوند، اما برای کسب مهارت همکاری و کار گروهی باید بیاموزند فراتر از توجه به یادگیری و کسب موفقیت خود، به موقعیت دیگران و نتیجه ی عملکرد گروه نیز توجه نشان دهند. تقویت مهارت مشارکت و همکاری نتایج مطلوبی را در بر خواهد داشت از قبیل:

ـ افزایش اعتماد و احترام متقابل
ـ شناخت بهتر از دیگران
ـ تقویت حس هم دلی و نوع دوستی
ـ تسهیل فعالیت های اجتماعی
ـ امکان بروز خلاقیت بیش تر
ـ تقویت مهارت های ارتباطی

بدیهی است با توجه به دو سویه بودن رابطه، همان گونه که تعامل مناسب تری با دیگران خواهیم داشت، از کمک و همکاری مناسب دیگران نیز بهره خواهیم برد. در تعاملات گروهی، علاوه بر تقویت نقاط قوت، تفاوت های فردی اعضای گروه باعث می شود نقاط ضعف پوشش داده شود و به نوعی جبران می شود و کارآیی گروه افزایش یابد. اما باید توجه داشت که همین تفاوت های فردی چنان چه خوب مدیریت نشوند،‌ ممکن است مانعی برای پیشبرد کار گروهی باشند.
مهارت کار گروهی خود نیاز به ویژگی ها و مهارت هایی چون مسئولیت پذیری، قانون مداری، انعطاف پذیری و درجات پایین خودمحوری و قدرت طلبی دارد. توجه به نکات زیر می تواند ما را در کار گروهی توانمندتر کند:
ـ وجود هدف یکسان و روشن بسیار مهم است. چنان چه افراد گروه هدف مشخص و واحدی نداشته باشند، کار گروهی دچار مشکل می شود. بنابر این اولین گام پس از تشکیل گروه تبیین هدف است.
ـ باید توجه داشت که نقش همه ی اعضای گروه و مسئولیت شان روشن باشد. به طوری که هیچ مسئولیتی بی مسئول نباشد و از طرفی، وظایف با هم هم پوشانی نداشته باشند. اگر در گروه دو نفر برای انجام یک بخش کار با هم وارد رقابت می شوند، باید آن را به دو بخش کاملاً مجزا و مشخص تقسیم کنیم و هر یک از افراد با توجه به مهارت و تخصص خود، مسئولیت یک بخش را به عهده بگیرد. بدین ترتیب فضای رقابتی به فضایی مشارکتی تبدیل می شود و کار گروهی روند مناسب تری پیدا می کند. چرا که در بسیاری از مواقع رقابت بین اعضای گروه سبب کند شدن حرکت گروه و ایجاد فضایی نامطبوع می شود. باید سعی کرد حس رقابت درون گروهی را به رقابت بین گروه ها تبدیل کنیم تا عملکرد گروه بهتر شود.
ـ وجود حس اعتماد بین اعضای گروه عامل مهمی در موفقیت گروه و ایجاد احساس مثبت در افراد است. برای ایجاد و افزایش حس اعتماد، شرکت در جلسات منظم برای آشنایی اعضا با دیدگاه ها و نقطه نظرات یک دیگر سودمند خواهد بود. شرکت در جلسات فرصتی خواهد بود تا همراه با حس اعتماد، ‌انعطاف پذیری بیش تری در افراد گروه ایجاد شود و به خلاقیت گروهی نیز کمک خواهد کرد.
ـ علاوه بر شرکت در جلسات کاری، این که گروه ساعاتی را درفضای غیر رسمی تر با هم بگذرانند به بهبود روابط بین فردی و افزایش همکاری کمک خواهد کرد. مثلاً هفته ای یک روز افرادگروه برنامه ی ناهار دسته جمعی داشته باشند.
ـ برای ارتقای روحیه ی کارگروهی باید همه ی اعضای گروه به نحوه ی در تصمیم گیری ها دخیل باشند تا احساس تعلق بیش تری به گروه و عملکرد آن پیدا شود.
ـ باید سعی کنیم اگر عضوی از گروه در وظایف محوله اش موفق نیست، به او کمک کنیم. وقتی احساس تعلق به گروه داشته باشیم، نقطه ضعف های یک عضو فقط به او مربوط نمی شود و همه اعضای گروه باید به نحوی که وی رنجیده نشود به او کمک کنند. گاه نیز می توان با در نظر گرفتن توانایی ها و محدودیت های افراد، نقش های محوله شان را تغییر داد و وظایف شان را سبک تر یا سنگین تر کرد.
ـ نکته ی مهم در کار گروهی پذیرش قوانین گروه و نقش ها است. معمولاً در کارهای گروهی تعدادی از اعضا نقش رهبری یا مدیریت را به عهده دارند که باید با توجه به وظایفی که برای مدیر گروه تعیین شده، تابع وی بود. یکی از مشکلاتی که در کارهای گروهی با آن برخورد می کنیم، برخورد سلیقه ای با قوانین گروه است. باید توجه کنیم که وقتی کار گروهی و مشارکتی انجام می دهیم، همان گونه که مسئولیت ها و وظایف مان کم تر خواهد بود،‌ همان قدر نیز از قدرت اعمال سلیقه و نظرات شخصی مان کاسته خواهد شد. معمولاً وقتی در کار گروهی مشکل ایجاد می شود که فرد یا افرادی در گروه پذیرای محدودیت های ناشی از کار گروهی نیستند.
تقویت حس مشارکت و سایر مهارت های ارتباطی و تفکر و توجه به منافع کلی گروه می تواند به ما کمک کند تا پذیرش مناسبی برای وظایف و محدودیت های مان در گروه داشته باشیم.
منبع مقاله: مهدوی، نیلوفر؛ (1388)، مهارت های زندگی، تهران: نشر قطره، چاپ دوم