رویکرد فرماندهان نظامی کشورمان تاکنون بکارگیری تجهیزات موجود توأم با بهینه سازی آنها و همچنین بکارگیری تجهیزات جدید ساخته یا خریداری شده بود است. از اینرو در چیدمان سلاح های پدافند هوایی کشور نیز ترکیب سلاح های قبلی با نمونه های جدید را شاهد هستیم. در ادامه سایر سامانه های توپخانه ای مهم کشور را معرفی می نماییم.

توپ 20 میلیمتری دریایی

این توپ تک لوله ساخت شرکت معروف اورلیکن از کشور سوئیس بوده و جزئی از پدافند هوایی شناورهای خریداری شده از پیش از انقلاب است. نمونه های ابتدایی این سلاح از سال های جنگ جهانی دوم در حال خدمت بوده اند و به مرور نمونه های جدیدتر آن ساخته و به کشورهای مختلف صادر شده است. بر روی هر یک از ناوهای کلاس الوند کشورمان چند قبضه از آن رو به طرفین مشاهده شده و سامانه هدفگیری آن اپتیکی و هدایت آن دستی است. نواخت تیر 450 شلیک بر دقیقه و برد آن 2000 متر علیه اهداف هوایی و سرعت خروج گلوله از دهانه لوله این سلاح بالغ بر 820 متر با ثانیه است.

توپ 20 میلیمتری که بر روی ناو جماران نصب شده است

توپ 35 میلیمتری سماوات

توپ های 35 میلیمتری ضدهوایی ایران سابقه ای بیش از 35 سال دارند. این توپ های دو لول نیز ساخت شرکت اورلیکن بوده، برد مؤثر 4 کیلومتر داشته و به همراه رادارهای اسکای­گارد با برد 19 کیلومتر (به عنوان سامانه هدفیابی) خریداری شدند. این سامانه امروزه به صورت ارتقاء یافته در حال خدمت است.

رادار اسکای گارد و توپ 35 میلیمتری اورلیکن
شاهکارهای این سلاح در زمان جنگ تحمیلی، متخصصان دفاعی کشور را بر آن داشت تا با استفاده از این طرح موفق، سامانه توپ ضد هوایی 35 میلیمتری سماوات را طراحی کرده و بسازند. در این سامانه علاوه بر استفاده از یک رادار از مجموعه ای از سامانه های اپتیکی و لیزری نیز استفاده شده است. نرخ شلیک این توپ 1100 تیر بر دقیقه بوده و سرعت خروج گلوله ها از دهانه لوله بیش از 1150 متر بر ثانیه است. قابلیت شناسایی هوشمند اهداف هوایی و سامانه کنترل آتش بهسازی شده از ویژگی ها سماوات است.

توپ 35 میلیمتری دو لوله
همانطور که پیشتر اشاره شد نمایش این توپ در کنار سامانه مصباح1 ممکن است به معنی هماهنگ شدن توپ 35 میلیمتری با آن باشد. در اینصورت ترکیب قابلیت های دو توپ 35 میلیمتری و هشت لول 23 میلیمتری باعث افزایش کارایی سامانه در برابر اهداف گوناگون شده و توپ 35 میلیمتری با توجه به برد بیشتر در لایه اول و بعد از آن توپ 23 میلیمتری عمل خواهد کرد.

سامانه راداری ترکیب شده با تجهیزات اپتیکی که به همراه سامانه سماوات معرفی شد
توپ 40 میلیمتری دریایی فتح
خط تولید این سلاح تک لوله دو سال پیش به بهره برداری رسید. البته نمونه ای از آن در شناورهای نیروی دریایی ارتش از ابتدا به چشم می خورد. توپ ساخته شده در ایران از نواخت تیر 300 تیر بر دقیقه بر خوردار است و برد نهایی آن به 12 کیلومتر می رسد. این توپ برای نصب روی شناورهای بومی ساخته شده و تاکنون در ناوچه های پیکان، جوشن و درفش و ناو جماران مشاهده شده است. برای افزایش دقت این سلاح از یک سامانه الکترواپتیک استفاده شده است.
این توپ توانایی چرخش 360 درجه در سمت و 90 درجه در بلندا را دارد. با توجه به ویژگیهای برتر این سلاح، توانایی هدف قرار دادن موشک های کروز با آن وجود دارد.

توپ 57 میلیمتری

این توپ هم جزو با سابقه های پدافند محسوب شده و در نمونه های دو لول مسقر بر خودروی زرهی و تک لول مشاهده شده است. بهره گیری از رادار برد مؤثر این توپ که با نام ZSU-57-2 شناخته می شود را از 4000 متر به 6000 متر می رساند که برد قابل توجهی است. سرعت خروج گلوله از لوله این سلاح حدود 1000 متر بر ثانیه است. علاوه بر رادار یک سامانه اپتیکی نیز برای هدایت این سلاح به کار می رود.
نواخت تیر پایدار این توپ 70 شلیک در دقیقه و بیشینه آن 105 تا 120 تیر بر دقیقه عنوان شده که مقادیر قابل توجهی برای یک سلاح با این کالیبر است. نمونه کششی تک لول این توپ 4660 کیلوگرم و نمونه خودکششی (مستقر بر روی خودروی زرهی) 28 تن وزن دارد.

توپ 57 میلیمتری
این سلاح به بیش از 30 کشور جهان صادر شده و در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز از سوی دو طرف مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به برد مناسب، نواخت تیر بالا و بهره گیری از رادار برای ردیابی اهداف، این سلاح توان ایجاد آتش مؤثری دارد و هنوز هم در شبکه دفاع هوایی کشور مشغول به خدمت است.

توپ 76 میلیمتری دریایی فجر27

توپ 76 میلیمتری تمام خودکار فجر27 شاید مهمترین توپ کالیبر بالای در حال خدمت در کشور باشد که توسط متخصصان داخلی و با الگو برداری از توپ های 76 میلیمتری اوتومرلا موجود در ناوچه های نیروی دریایی ارتش و با تلاشی 6 ساله ساخته شده است. نرخ آتش 120 گلوله در دقیقه و بیشینه برد 17 کیلومتر، برد 12 کیلومتر بر ضد اهداف سطحی و 7 کیلومتر بر ضد اهداف هوایی از جمله قابلیت های فجر27 است. این توپ هم اکنون در کشورهای مختلف دنیا از جمله آمریکا نیز استفاده می شود.

توپ فجر27 نصب شده در ناو جماران
فجر27 با برخورداری از فناورهای پیشرفته دارای 30 مجموعه مکانیکی و 22هزار قطعه و زمان آماده سازی 4 ثانیه و توانایی عملیات در تمام شرایط آب و هوایی با هدایت خودکار، توسط سامانه راداری است که سامانه هدفگیری اپتیکی نیز برای این توپ در ناو شهید نقدی مشاهده شده که درصورت وجود فضای مغشوش جنگ الکترونیک، بسیار مفید است. سرعت عمل و نواخت تیر این توپ به نسبت کالیبر آن بسیار مناسب بوده و پدافند مناسبی را برای بردهای زیر 10 کیلومتر برقرار می نماید. اهداف هوایی تا ارتفاع 23000 پا معادل حدود 7000 متر در تیررس این توپ پیشرفته هستند.

توپ 100 میلیمتری

توپ پدافند هوایی 100 میلیمتری یکی از بهترین مثال های ترکیب یک سامانه قدیمی با فناوری های جدید و در نتیجه ارتقاء چشمگیر کارایی در کشورمان است. همانطور که پیشتر اشاره داشتیم با این راهبرد تجهیزات موجود برای عملیات در فضای نبردهای جدید توانمند می شوند.

توپ 100 میلیمتری خودکار
تغییرات اعمال شده در این سلاح شامل طراحی سامانه خودکار کنترل زوایای سلاح، بارگذاری خودکار مهمات در سلاح، هماهنگی آن با سامانه جستجو و کشف، هدفیابی و ردگیری و تعقیب راداری بعلاوه سامانه اپتیکی و احتمالاً حراراتی است. با این تغییر تعداد خدمه این توپ که شامل چندین نفر نیروی ورزیده بود به کمترین تعداد ممکن کاهش یافته است یعنی تمام فرایند یافتن هدف، گرفتن مختصات آن و القاء به توپ برای جهت گیری مناسب و سپس شلیک توپ با توجه به وضعیت دینامیکی پرواز هدف بدون نیاز به خدمه قابل اجرا است.
برای این منظور یک سامانه پیشرفته کنترل آتش مرکزی با دریافت اطلاعات از سامانه ها، اقدام به تشخیص تهدیدات و تخصیص آنها به سلاح می دهد. ناگفته نماند که با این اصلاحات اعمال شده، چندین توپ 100 میلیمتری با هم یکپارچه شده اند و می توانند به چند هدف شلیک کرده یا با الگوریتم های خاصی به یک هدف حمله کرده و با پوشش دادن فضای اطراف آن، احتمال اصابت در اولین شلیک را حتی بر ضد اهداف مانور کننده بسیار بالا ببرند.
همچنین شبکه شدن این توپها به معنای جمع شدن نرخ شلیک آنها با هم است. نرخ شلیک یک قبضه از این سلاح تازه نفس شده، حداقل 20 تیر بر دقیقه ارزیابی می شود. بنابراین در صورت استفاده از مثلاً 4 قبضه توپ در قالب یک آتشبار نواخت تیر 80 گلوله بر دقیقه حاصل خواهد شد. البته باید اشاره نماییم که در سلاح هایی با کالیبر بالا فرایند گلوله گذاری به کندی صورت می گیرد و در این سامانه استفاده از گلوله گذار خودکار تا حدودی این مشکل را رفع کرده است.
این سلاح قابلیت هدف قرار دادن اهداف تا سقف پرواز کمتر از 18000 متر را دارد که بدین ترتیب باید گفت تمام ارتفاع پست و متوسط به خوبی در پوشش آن قرار دارد، ارتفاعی که بهترین فضا برای حملات هوایی جنگنده ها به شمار می رود.

تصویری از نمایشگر سامانه کنترل آتش توپ در حالیکه روی هدف قفل کرده است
از دیگر نکات قابل توجه در توپ 100 میلیمتری، مجهز بودن گلوله های آن به فیوز مجاورتی است. در گلوله های معمولی در صورت عدم اصابت هدف پس از رسیدن به ارتفاع مشخصی گلوله منفجر می شود تا با انتشار ترکش ها آخرین امکان برای آسیب رساندن به هدف از دست نرود.
اما در گلوله های این توپ فیوز مجاورتی در صورتی که با هدف برخورد مستقیم پیدا نکند با تشخیص فاصله از هدف پیش از دور شدن از آن منفجر شده و با این روش احتمال آسیب زدن به هدف را از دست نمی دهد و ترکش ها در فاصله نزدیک به هدف اصابت می کنند. همچنین این قابلیت، وجود توانمندی این سامانه در درگیری با موشکهای کروز و سایر اهداف کوچک را تضمین می نماید.
امروزه سامانه های پدافند هوایی کوتاه برد در کشورمان در یک شبکه به هم متصل بوده و داده های اولیه را از منابع مختلفی دریافت می کنند . هر یک از سلاح های یاد شده دارای ویژگیهای تقریباً متفاوتی هستند و ابتکار متخصصان داخلی در افزودن سامانه های کمی برای کشف اهداف به خصوص تهدیدات پنهانکار(رادارگریز) توان مضاعفی به آنها داده است.
در ادامه گزارش به معرفی سامانه های پدافند هوایی کوتاه برد از نوع موشکی پرداخته خواهد شد.
منبع مقاله :
سایت مشرق

/ج