چگونه از کتابخانه استفاده کنيم

کتابخانه ها، به ويژه کتابخانه هاي بزرگ ممکن است مکانهايي به نظر برسند که تا اندازه اي شخص را مي ترساند. بسياري از افراد هنگامي که با منابع اطلاعات ظاهراً بي شماري روبه رو مي شوند که کتابخانه ها در خود جاي داده اند، احساس سردرگمي مي کنند. بنابراين ممکن است سرانجام بسيار کمتر از آنچه کتابخانه ها مي توانند ارائه کنند سود جويند. اين امر احتمالاً مي تواند اثرات زيانبخشي بر کار علمي آنها داشته باشد. خوب است که - در آغاز دوره ي آموزش خود- با منابع فراواني که کتابخانه ها دارند آشنا شويد. اگر اين کار را زودتر انجام دهيد احساس " سردرگمي " ديري نخواهد پاييد!
تمام اطلاعات موجود در کتابخانه به شيوه اي فهرست شده و نگهداري مي شوند تا دستيابي به آنها آسان باشد. بيشتر کتابخانه هاي کوچک از سيستم قفسه هاي باز استفاده مي کنند- يعني کتابها را مي توان در قفسه ها ملاحظه و وارسي کرد و شخص مي تواند هر کتابي را که مي خواهد مستقيماً انتخاب کند. بيشتر کتابخانه هاي بزرگ تنها بخشي از کتابهايشان را در قفسه هاي باز مي گذارند و کتابهاي ديگر را در مخزن نگه مي دارند که فضاي کمتري براي نگهداري آنها مورد نياز است. در اين کتابخانه ها هر کس که مي خواهد از کتابي استفاده کند يا کتاب به امانت بگيرد بايد تقاضا کند يا يک برگ درخواست کتاب را پر کند. بعضي کتابخانه ها کتابهايي در هر يک از اين دو سيستم ارائه مي کنند.
اگر در جستجوي کتاب به خصوصي هستيد، مي توانيد آن را از روي نام نويسنده يا عنوان کتاب در راهنما (1) يا فهرست نامه (2) پيدا کنيد. راهنما ممکن است يک فهرست کامپيوتري، کشوهاي پر از کارتهاي راهنما، يا ميکروفيش- و يا هر سه آنها باشد! همين که شماره ي فهرست را پيدا کنيد، يا مي توانيد کتاب را با دادن اين شماره از کارمندان کتابخانه بخواهيد و يا آن را در قفسه هاي باز که هميشه برحسب شماره هاي فهرست تنظيم مي شوند، پيدا کنيد. همه- يا بيشتر- کتابهاي جامعه شناسي در يک قسمت خواهد بود. هر کتابدار مي تواند طرز کار سيستم فهرست کردن را توضيح بدهد.
براي يافتن کتابها در موضوع معيني هنگامي که نام نويسنده يا عنوان کتاب را نمي دانيد بايد از راهنماي موضوعي (3) استفاده کنيد (اين راهنما نيز ممکن است کامپيوتري يا به صورت کارت باشد). در راهنماي موضوعي کتابها بر حسب موضوع فهرست شده است- مانند " طبقه "، " بوروکراسي " و غيره.
بسياري از کتابخانه هاي بزرگ امروز داراي سيستمهاي رديابي کامپيوتري هستند، که کار کردن با آنها بسيار آسان بوده و معمولاً در دسترس همه ي استفاده کنندگان از کتابخانه قرار دارند. تنها کافي است کليد حوزه يا حوزه هايي را که درباره ي آنها نيازمند منابع کتاب شناسي هستيد بزنيد، و کامپيوتر فهرستي از عناوين مربوط به آنها را نشان خواهد داد.
بيشتر کتابخانه ها خدمات کاملاً مشابهي را ارائه مي کنند، اما هر کتابخانه طرز کاري مخصوص به خود دارد، و تفاوتهايي نيز در سيستمهاي فهرست نويسي وجود دارد. چناچه درباره ي هر جنبه اي از شيوه هاي کار کتابخانه احساس سردرگمي مي کنيد، يا نياز به راهنمايي داريد، هرگز در درخواست کمک از کتابدار يا کارکنان کتابخانه ترديد نکنيد. فکر نکنيد که مزاحم آنها مي شويد، کتابدارها افرادي متخصص و ورزيده هستند و علاقه مندند منابع کتابخانه در دسترس هر کسي قرار گيرد که مي خواهد از آنها استفاده کند. آنها معمولاً به خوبي از انواع مطالبي که در کتابخانه موجود است آگاهي دارند، و در صورتي تقاضا کاملاً مايل به ارائه راهنمايي هستند.

منابع اطلاعات عمومي در جامعه شناسي

اگر شروع به مطالعه ي موضوع خاصي در جامعه شناسي کرده ايد و مي خواهيد اطلاعاتي کلي درباره ي آن پيدا کنيد، براي اين کار تعدادي منابع قابل استفاده وجود دارد. چندين فرهنگ جامعه شناسي در دسترس است. اين فرهنگها بحثهاي مختصري درباره ي مفاهيم مهم در اين موضوع و نيز شرحي درباره ي انديشه هاي برخي از نظريه پردازان برجسته ي اين رشته ارائه مي کنند. دايرة المعارفهاي بزرگ- ماند دايرة المعارف بريتانيکا (4)- مطالب زيادي در ارتباط با موضوعات جامعه شناختي دارند. مطالب فرهنگها و دايرة المعارف ها عملاً هميشه داراي فهرستهاي کوتاهي از کتابها يا مقالات به عنوان راهنماي مطالعه ي بيشتر است.
راههاي گوناگون ديگري براي دستيابي به کتابها و مقالات مربوط به يک مسئله يا موضوع معين وجود دارد. " کتاب شناسي بين المللي علوم اجتماعي" (5) که سالانه توسط يونسکو منتشر مي شود، فهرست جامعي را از آثاري ارائه مي کند که در رشته هاي مختلف علوم اجتماعي در طي هر سال انتشار يافته اند. بدين سان براي مثال، مي توانيد زير عنوان " جامعه شناسي آموزش و پرورش " يک سلسله مطالب جديد در آن رشته را پيدا کنيد. يکي از منابع سودمند ديگر چکيده هاي جامعه شناختي (6) است، که نه تنها فهرستي از کتابها و مقالات در حوزه هاي مختلف جامعه شناسي به دست مي دهد، بلکه شرح مختصري از مطالب هر يک از آنها نيز ارائه مي کند.

مجلات جامعه شناسي

آشنايي با مجلات مهم در رشته ي جامعه شناسي ارزنده است. مجلات معمولاً سالي سه يا چهار بار منتشر مي شوند. اطلاعات و بحثهايي که در اين مجلات موجود است اغلب جديدتر از مباحث موجود در کتابهاست که نوشتن و انتشار آنها به زمان طولاني تري نياز دارد. مقالات مجلات گاه کاملاً تخصصي اند، و براي کسي که به تازگي با جامعه شناسي آشنا شده است ممکن است به آساني قابل درک نباشد. اما همه ي مجلات مهم منظماً مقالاتي که مورد علاقه ي عمومي است منتشر مي کنند، که براي کساني که تنها آگاهي محدودي درباره ي اين موضوع دارند قابل استفاده است.
مهمترين مجلات جامعه شناسي شامل جامعه شناسي (7) ( نشريه ي رسمي انجمن جامعه شناسي انگلستان ). مجله ي جامعه شناسي بريتانيا (8)، مجله ي جامعه شناسي (9) و مجله ي جامعه شناسي آمريکا (10) است.

پژوهش براي رساله ها يا طرحهاي پژوهشي طولاني تر

در بعضي مواقع ممکن است بخواهيد براي دنبال کردن يک طرح پژوهشي خاص، شايد در طي دوره ي نوشتن رساله، از کتابخانه استفاده کنيد. چنين کاري ممکن است متضمن جستجوي " ژرف" ترِ منابع، نسبت به آنچه که براي مطالعه ي عادي لازم است، باشد.
هنگامي که شروع به استفاده ي منظم از کتابخانه مي کنيد، ممکن است دريابيد که احساس غرق شدن در انبوه آثار موجود در يک حوزه ي خاص معمول تر است تا برخورد به مشکل در پيدا کردنِ کتابها و مقالات مورد نظرتان. بديهي است يکي از راههاي برخور با اين مسئله اين است که انتخاب کتابها و مقالات را بر اساس فهرست منابعي که توسط استادان و مدرسان ارائه گرديده است قرار دهيد. در مواردي که چنين فهرستهايي در دسترس نبوده يا ناکافي باشند، بهترين شيوه اي که مي توان در پيش گرفت اين است که اطلاعات مورد نيازتان را هرچه ممکن است دقيق تر تعريف کنيد. اين کار باعث خواهد شد که دامنه ي انتخاب خود را به حدودي عملي و امکان پذير محدود کنيد. اگر کتابخانه ي شما داراي سيستم قفسه هاي باز است، بهتر است پيش از انتخاب کتابهايي که تصميم مي گيرند با آنها کار کنيد، تعداي از کتابها و يا مقالاتي را که ممکن است مربوط به موضوع باشد مرور کنيد. در گرفتن تصميم، بديهي است صرف نظر از ملاحظات مربوط به موضوع مورد بررسي، توجه داشته باشيد که کتاب چه زماني نوشته شده است. تحولات جديد در جامعه شناسي، و علوم اجتماعي ديگر پيوسته رخ مي دهند، و بديهي است که کتابهاي قديمي تر اين تحولات را در برنمي گيرند.

پي نوشت ها :

1. index
2. catalogue
3. subject index
4. Encyclopaedia Britannica
5. International Bibliography of the Social Sciences
6. Sociological Abstracts
7. Sociology
8. The British Journal of Sociology
9. Sociological Review
10. The American Journal of Sociology

منبع مقاله :
گيدنز، آنتوني، (1376)، جامعه شناسي، ترجمه ي منوچهر صبوري، تهران: نشر ني، چاپ بيست و هفتم: 1391