خانواده و آموزش جنسی به فرزندان

تعلیم و تربیت، امر مهمی است که موجب پرورش استعدادهای فرد و عملکرد صحیح او در خانه و اجتماع می گردد.
پایه های تربیتی فرد، در خانه نهاده شده و با استقرار روانی و ارضای تمایلات، موجبات رشد او را فراهم می آورد و اساس صحّت عقلانی را فراهم می آورد. سلامت عقلانی از طریق شنیده ها و مشاهدات؛ مانند کتب، مجلّات و ... و نیز از طریق رادیو و تلویزیون و سایر رسانه ها در خانه نهاده می شود. بعد از خانواده، محیط مدرسه، دانشگاه و سایر محیط های اجتماعی در تعلیم و تربیت فرد مؤثرند.
خداوند متعال اولین مسئولیّت را متوجّه خانواده فرموده و سرپرست خانواده را در انجام این امر مورد خطاب قرار داده است:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ»؛ (1)
ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده خویش را از آتشی که سوخت آن، مردم و سنگ هاست حفظ کنید.
رفتار والدین مهم ترین عامل تربیتی بر روی فرزند است. چنانچه والدین بدون توجه با رفتار خود، فقط درصدد تربیت فرزند از راه بیان و گفتار باشند، به نتیجه مطلوب خود نمی رسند. از طرف دیگر مسئول خانواده نمی تواند فقط متوجه مسائل خود بوده و از مشکلات و معضلات خانواده برکنار باشد و در این رابطه مهم تر از تأمین هزینه ی زندگی، تغذیه ی روح و جان و به کار گرفتن تعلیم و تربیت صحیح است. باید توجه داشت که مسائل مربوط به غریزه ی جنسی به حداقل ممکن صورت پذیرد و مطرح ساختن مسائل فردی در این زمینه با رعایت جوانب تربیتی ضروری است. در این مرحله، آموزش مسائل جنسیِ جنس مخالف بسیار مضرّ است. در آیه ی شریفه کلمه قُوا به معنای حفظ کردن چیزی است از هر خطری که به آن صدمه بزند و برایش مضرّ باشد (2) و چنانچه انسان از خطرات رفتار نادرست پرهیز ننماید، آتش و عذاب را متوجّه خود نموده و بدین جهت در آیه ی شریفه «شعله گرفتن مردم در آتش دوزخ، به دست خود آنان نسبت داده شده» (3) و خود انسان ها تبدیل به هیزم و سوخت جهنم می شوند، چرا که با اعمال ناشایست خود حقیقت انسانیِ خود را به آتش کشیده و در سرای دیگر تجسّم اعمال خود را مشاهده می کنند.
یکی از خطراتی که فرزندان را به شدّت در معرض خطر قرار می دهد، انحرافات جنسی است که با هوش یاری و آگاهی دادن لازم به فرزندان در سنین نوجوانی، می توان از آن جلوگیری نمود.
تربیت جنسی، مستلزم توانایی فوق العاده و نزاکت خاص، تیزهوشی و دل سوزی فراوان است و در مورد پیش گیری از انحراف جنسی کودکان نقش اساسی به عهده ی پدران و مادران خواهد بود.
پدر و مادر از بدو تولد فرزندشان باید در اندیشه ی شکل دهی رفتار فردی و اجتماعی او باشند. مسامحه در این زمینه مبنی بر این که کودک خود بزرگ خواهد شد و مسائل زندگی را، خود خواهد آموخت مشکلاتی برای خانواده و اجتماع ایجاد خواهد کرد. (4)
تربیت جنسی نوجوانان بدون شناخت حالات و روحیّات آنان میسّر نیست، که این مهم بر عهده ی والدین است که ابتدا روحیات نوجوان را شناخته سپس در صدد تعلیم و تربیت او برآیند.
در مرحله ی بعد دو نحوه ی رفتار فردی و اجتماعی با نوجوان باید مدّنظر قرار گیرد که برخی متوجّه خودِ نوجوان و برخی مربوط به پدر و مادر می باشد که در هر یک از این موارد نیز ممکن است تعارضاتی صورت پذیرد. در این صورت پدر و مادر نمی توانند خود را کنار کشیده و یا نوجوان را تحت فشار قرار دهند، بلکه با ایجاد جوّ تفاهم با نوجوان به گفت و گو نشسته و ضمن ارائه ی پیشنهادهای طرفینی و مشورت، امکان رشد و تربیت نوجوان را فراهم سازند. (5)

الف) آموزش حدود شرعی:

بلوغ شرعی کودکان همراه با قدم نهادن به دنیای نوجوانی و بلوغ جنسی می باشد. در این راستا آموزش مسائل شرعی، موجب شناخت جنسی نوجوان می گردد و از طرفی مسائل جنسی نیازمند آشنایی با معارف دینی می باشد.
نوجوانی که جایگاه خود را در جامعه ی دینی شناخته باشد، بهتر می تواند به وظایف خود عمل نموده و برای خود و جامعه مفید واقع شود.
آشنایی با احکام بلوغ پسران و دختران، نحوه ی پوشش در مقابل محرم و نامحرم، برخورد نوجوان با نامحرم، نحوه ی رفتار و پوشش در خانواده از جمله مسائلی است که نوجوان را در زمینه ی جنسی آگاه ساخته و رفتار و روابط او را محدود و منضبط می سازد.
باید توجه داشت که مسائل مربوط به غریزه ی جنسی به حداقل ممکن صورت پذیرد و مطرح ساختن مسائل فردی در این زمینه با رعایت جوانب تربیتی ضروری است. در این مرحله، آموزش مسائل جنسیِ جنس مخالف بسیار مضرّ است.
از جمله مواردی که پدر و مادر باید در مورد نوجوان دقت نمایند،‌ هوشیاری نوجوان نسبت به امور جنسی والدین است، لذا تا زمانی که فرزند، کودکی بیش نبود برای ورود به اتاق والدین در سه وقت می بایست اجازه می گرفت، ولی با توجه به سنین حساس نوجوانی کسب اجازه به صورت دائمی درآمده و نوجوان نبایست سرزده وارد اتاق والدین شود:
«وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا کَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِه وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ»؛
و چون کودکان شما به سن بلوغ رسیدند، باید از شما کسب اجازه کنند؛ همان گونه که آنان که پیش از ایشان بودند کسب اجازه کردند. خدا آیات خود را این گونه برای شما بیان می دارد. خدا دانای سنجیده کار است. (6)
در آیه ی شریفه، کسب اجازه ی نوجوان را هم چون کسانی که قبل از ایشان بودند لازم می شمارد. مفسرین «الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ»؛ کسانی که پیش از ایشان بودند را شامل افراد بالغ و بزرگ سالان می دانند؛ (7) هرچند بعید به نظر نمی رسد به دلیل حساسیّت بیشتر نوجوانان به امور جنسی (نسبت به بزرگ سالان)، این حکم مربوط به امت های پیشین بوده و خداوند نوجوانانِ آن ها را نیز مکلّف به کسب اجازه نموده باشد.
در تأکید بر اهمیت این مطلب خداوند آن را به عنوان نشانه های خود برشمرده که بر بیان و روشن کردن آن تأکید می ورزد، ضمن این که این حکم بر اساس علم بنا نهاده شده و در آن مصلحت فرد، خانواده و جامعه نهفته است.
در روایتی ذیل این آیه از امام جعفر صادق علیه السلام وارد شده است:
کسانی که به حد بلوغ می رسند نباید بر مادر، دختر و خواهران و دیگران بدون اجازه وارد شوند و باید برای اجازه گرفتن سلام کنند، زیرا سلام کردن، اطاعت خدای رحمان است. (8)
در این زمینه پدر و مادر و اطرافیان باید مراقب رفتارهای خویش باشند. لبخند ها و کنایه های معنی دار، برهنه شدن آنان در حضور نوجوانان و جوانان، خوابیدن آن ها با نوجوان در یک اتاق در تحریک جنسی آنان مؤثر می باشد. (9)
تأکید رعایت اصول اخلاقی با محارم برای آن است که افراد به مسائل شهوانی مبتلا نشده وبرخورد با محارم دست خوش روابط جنسی نشود، البته در برخورد با نامحرم دستور اسلام بسی دقیق تر و ظریف تر است، چرا که زمینه ی انحراف با نامحرم هموارتر است و این وظیفه ی پدر و مادر است که آموزش های لازم در برخورد با نامحرم را به نوجوانان خود بیاموزند.
در آموزش احکام و مسائل نوجوان و جوان حتی الامکان باید از موعظه کردن پرهیز نموده و به جای آن به علت وضعِ احکام و مقرّرات پرداخت. چنین برخوردی معمولاً از طرف آنان بیشتر مقبول واقع خواهد شد. (10)
چنانچه رابطه ی پدر و مادر با نوجوان و جوان صمیمانه باشد و به نوجوان ارزش کافی داده شده باشد، نوجوان جایگاه خود را در خانواده به دست آورده، با حکم فرما شدن محبّت بر روابط، جلوی بسیاری از انحرافات گرفته خواهد شد.

ب) کنترل غذا، پوشاک و استراحت:

کودکان و نوجوانان به دلیل رشد سریع نیازمند خوراک مناسب می باشند، لذا والدین باید ضمن تأمین غذاهای ساده و طبیعی و انرژی زا از قبیل لبنیات،‌ سبزی و ...، از خوراندن غذاهای محرک و پرانرژی مثل ادویه ها و غذاهای چاشنی دار پرهیز نمایند؛ به خصوص خوراک های آماده مثل پیتزا، ساندویچ و ... که تولید انرژی زاید نموده و برای نوجوان مفید نمی باشد.
لباس از زینت هایی است که نوجوان به آن توجه ویژه می نماید، در این زمینه والدین باید ضمن رعایت خواست نوجوان، او را در انتخاب لباس هایی که مناسب روان و اخلاق اوست یاری نمایند.
لباس های تنگ، خیلی نرم یا خیلی زبر و هم چنین لباس هایی که از پوشش کافی برخوردار نیستند موجب تحریک جنسی می گردند، لذا تا حد امکان از این گونه لباس ها اجتناب شود.
البته به دلیل روحیّه ی تنوع طلب نوجوانان، در صورت انتخاب خودِ جوان از برخورد مستقیم اجتناب شده، فقط از راه های غیر مستقیم در مورد اثرات نامطلوب آن ها آگاهی داده شود.
فعالیت و استراحت نوجوان باید طبق برنامه باشد، زیرا در ایجاد سکون و آرامش مؤثّر بوده و سلامت بدن را در پی دارد.
بیداری های شبانه، استفاده ی بیش از حد از کامپیوتر و ... در سلامت نوجوان و جوان اختلال ایجاد نموده و آن ها را نسبت به سایر امور بی توجه می نماید، لذا برنامه ریزی و محدود کردن این فعالیت ها و جایگزینی آن ها با برنامه های مفید و سازنده از قبیل ورزش، کلاس های آموزشی (فنی و حرفه ای برای پسران) و هنری (خیاطی، گل دوزی و ... برای دختران) می تواند، از بی بند و باری کاسته و آن ها را مقیّد و منضبط بار آورد.

پی نوشت ها :

1. تحریم، آیه 6.
2. محمد حسین طباطبائی، همان، ج 19، ص 672- 673.
3. همان، ج 19، ص 673.
4. علی اصغر احمدی، تحلیلی تربیتی بر روابط دختر و پسر در ایران، ص 65- 66.
5. توماس لیکونا، روان شناسی رشد، ترجمه مهدی قراچه داغی، ص 312- 313 و 341- 377.
6. نور، آیه (59)، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
7. محمد حسین طباطبائی، تفسیر المیزان، ج 15، ص 233؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه ج 14، ص 245؛ CD جامع التفاسیر؛ حسن طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج 4، ص 154؛ ملا فتح الله کاشانی، منهج الصادقین، ج 6، ص 343؛ علی طوسی، التبیان، ج 7، ص 461؛ فیض کاشانی، صافی، ج 3، ص 466؛ سید عبدالله شبر، تفسیر شبر، ج 1، ص 358؛ محمد جناندی، بیان السعاده، ج 3، ص 131 و سید علی حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ج 7، ص 374.
8. عن أبی جعفر علیه السلام قال: ... و مَن بَلَغَ الحلمُ منکم فلایلجُ علی أمَّهِ و لا علی ابنِتِه و لا أختِهِ و لا علی مَن سوی ذلک إلّا بإذنٍ، و لا یأذنُ لأحدٍ حتی یسلمَ فإنَّ السلامَ طاعةُ الرحمانِ». (سید هاشم حسینی بحرانی، تفسیر البرهان، ج 4، ص 151).
9. محمد رضا قره بیگلو و حسین کریمیان، روان شناسی و مسائل نوجوانان و جوانان، ص 114- 115.
10. هم چنان که لقمان با تعبیرهای مهرورز پسر خود را ارشاد می نمود و علت بر پای داشتن نماز و امر به معروف و نهی از منکر و شکیبایی در مشکلات را نشانه عزم استوار بیان می نمود و هر یک از دستورهای دینی و اخلاقی را با علت آن همراه می نمود. (لقمان، آیات 13، 16- 19).

منبع مقاله :
هاشمی، ریحانه؛ هاشمی زاده، محمد حسن؛ (1389)، شیوه های کنترل غریزه جنسی از نگاه اسلام، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، چاپ اول