سوء ظن و بدگماني در خانواده

عوامل تزلزل خانواده (3)

- آثار بد گماني
الف) برانگيختن بدي ها
ب) اختلافات خانوادگي
ج) انسان هاي بد بين چه ويژگي هايي دارند؟
د) علت ها و راه حل هاي مقابله با بد بيني و سوء ظن

سوء ظن و بد گماني

« يا أُيّهاالُّذينَ آمَنُوااجتَنُبواکَثيراً مِنَ الظَّنَّ إنُّ بَعضَ الظَّنَّ إثمٌ ». (1)
اي کساني که ايمان آورده ايد از بسياري از گمان ها اجتناب کنيد، زيرا بعضي از گمان ها گناه است.
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
« بهتان زدن به شخص بي گناه از کوه هاي بزرگ سنگين تر است ». (2)
يکي از عوامل تزلزل خانواده، بدگماني و سوء ظن همسران نسبت به هم است که اين مسأله متأسفانه تا جايي پيش رفته است که بعضي مردها دچار بيماريي به نام « بد دلي » و تعدادي از زن ها دچاربيماريي به نام « بد بيني » گشته اند. ريشه اين مشکل در اين است که فرد بدبين به نوعي شرطي مي گردد؛ يعني، با خود در زندگي گذشته ماجراهايي داشته و اين گونه استنباط مي شود که اغلب زن ها بي وفا هستند.
انسان هاي بدبين فاقد اعتماد به نفس هستند. چون به خودشان اعتماد ندارند، بنابر اين فکر مي کنند که مثلاً همسرشان به خاطر پول با او ازدواج کرده است.
از ديگر آفات سعادت خانواده که عامل تزلزل آن است، بد گماني زن و شوهر به يکديگر است که آثار منفي بسياري را به همراه دارد. شخص بد گمان داراي روحيه ي منفي بافي و بيمار گونه است. او از سلامت روحي و تعادل رواني برخوردار نبوده، به رفتار و گفتار ديگران با ديده ي بد بيني مي نگرد. انساني که بر اثر روحيه ي بد بيني، به همسر خود اعتماد و اطمينان ندارد از آرامش و صفاي زندگي خانوادگي محروم خواهد بود. چنين فردي در روابط اجتماعي نيز موفق نخواهد شد. چرا که در نتيجه ي بد گماني به ديگران، دوستان خود را از دست داده، تنها خواهد ماند.
علي عليه السلام مي فرمايند:
« بدترين مرد کسي است که به علت بدگماني، به هيچ کس اعتماد ندارد و به جهت رفتار بدش کسي به او اطمينان نمي کند ».(3)
پيامبر صلي الله واله وسلم فرمودند:
« سه گروه روز قيامت با حضرت زهرا محشور مي گردد ». (4)
1. زني که با غيرتمندي بيش از حد مرد صبر کند.
2. زني که با اخلاق بد مرد صبر کند.
3. زني که مهريه ي خود را ببخشد.

آثار بدگماني

الف) برانگيختن بديها

يکي از نتايج زيان بار بد گماني، کاهش انگيزه ي نيکوکاري و ارتکاب اعمال نا پسند است. مردي که در خانواده نسبت به همسر خود بد گمان است، اتهامات واهي و بي اساسي را به وي نسبت داده، سبب مي شود که زشتي اعمال بد در نظر همسر نا چيز جلوه کند. علي عليه السلام: « بد گماني کارها را فاسد مي کند، بدي ها را بر مي انگيزد ». (5)

ب) اختلافات خانوادگي

انسان بد گمان زمينه هاي اختلافات خانوادگي را فراهم مي کند. پرخاشگري هاي بي جا، دخالت هاي ناروا، اتهامات پوچ و واکنش هاي ناپسند او در مقابل همسر باعث رنجش خاطر او شده، زمينه ي جدايي و طلاق را فراهم مي کند ».(6)
درست است که مرد بايد از همسرش مراقبت کند، ولي نه به حدي که به وسواسي گري منتهي گردد. بعضي از مردها به بيماري بد گماني و سوء ظن مبتلا هستند و بدون دليل نسبت به همسر خود بد بيني دارند. به صرف احتمال يا به وسيله ي شواهد و علايم خيالي، نمي توان چنين موضوع مهمي را اثبات کرد. ما نمي گوييم مرد لاابالي و بي غيرت باشد ولي نبايد به هر دليلي تهمت به همسرخود بزند.
علي عليه السلام به فرزندش امام حسن عليه السلام مي فرمايند:
« مواظب باش در غير موقع، غيرت به خرج ندهي؛ زيرا اين عمل، افراد صحيح را به سوي فساد و افراد پاک دامن را به جانب گناه متمايل خواهد ساخت ». (7)
اگر مرد نسبت به همسرش بد بين است نبايد با ديگران درميان بگذارد. ممکن است در اثر دشمني و ناداني يا تظاهر به خير خواهي، بدون دقت و برسي، عقيده ي او را تأييد نمايند.
چنين مردي مبادا در اثر بد بيني هاي بي جا دست به خود کشي بزند يا همسر بي گناهش را به قتل برساند! دراين صورت مرتکب قتل نفس مي شود که بد ترين گناه است و خدا بدان وعده ي دوزخ داده است. اگر او عامل از هم پاشيدگي خانواده گردد موجبات سيه روزي خود را فراهم آورده است!
امام صادق عليه السلام فرمودند:
« جهاد زن در اين است که در برابر اذيت ها و غيرت هاي شوهرش بردباري کند ». (8)
لذا از هر کاري که باعث مي شود طرف مقابل شما دچار بد گماني گردد پرهيز کنيد. (9)
چند گروه متأسفانه بيشتر دچار سوء ظن و بد گماني مي گردند:
1. متأسفانه بعضي از افراد مذهبي که در حجاب همسران خود سخت گيري زياد دارند.
2. دختران و پسراني که تجربه ي دوست دختر و پسر داشته اند و بعد از ازدواج نسبت به همسر خود بد گمان هستند.
3. پدران و مادراني که در خانواده الگوي بد گماني بوده اند، فرزندان آنان هم اين روش را متأسفانه دارند.
4. گاهي اين بد گماني هاي مرد منجر به مرگ و قتل همسرش شده است. در روزنامه ي ايران به چندين قتل اشاره شده است. (10)

انسان هاي بدبين چه ويژگي هايي دارند؟

بد بيني به عنوان بيماري شايع جوامع شرقي يک نوع اختلال شخصيت است که به واسطه ي آن فرد به طور بيمار گونه اي نسبت به همسر خود، رفتارهاي او و روابطش، دچار کج فهمي است. بد بيني مثل يک ويروس در همه ي اعضاي خانواده نفوذ مي کند. فرزندان خانواده ي بد بين در آينده به اين بيماري مبتلا مي گردند. انسان هاي بد بين داراي شخصيت کنترل گرند، يعني اين که دائماً همسر خود را چک مي کنند و تمام حرکات و رفتار و ارتباط هاي او را زير ذره بين مي گذارند و مدام در حال تست کردن لحظه به لحظه همسرانشان هستند آن ها دچار تفکرات هذياني اند و از او در ذهنشان پازلي مي سازند که با تکميل آن، همسر محکوم خواهد شد، آن ها خيلي زير کانه و ماهرانه پازل را تکميل مي کنند و طوري استدلال مي کند که گاه برخي از درمان گران تازه کار را نيز به اشتباه مسايل اخلاقي، و مبادي آداب اند و گاه بد بيني شان را با اخلاقي بودن و متعصب بودن توجيه مي کنند.

علت ها و راه مقابله با بد بيني و سوء ظن

ما به صورت فرهنگي و تاريخي اين زمينه ها را در جوامع شرقي داشته ايم. و عواملي، آن ها را شدت و ضعف مي بخشد. مثل نحوه ي نگرش و معيارهايي که فرد در ازدواجش آن ها را قبول دارد. کسي که در شرايط سخت گيرانه اي پرورش يافته و اعتماد به نفس هم پايين بوده است، هيچ بعيد نيست که در ارتباط با مسايل اخلاقي دچار بد بيني شود. يا بر عکس کسي که در خانواه ي بي بند بار پرورش يافته و الگوي صحيحي براي بازنگري معيارهاي سلامت نداشته است، در شکل گيري و استفاده از اين معيارها دچار خطا و اشتباه شده، به بد بيني دچار مي شود. در خانواده هاي از هم پاشيده و ناموفق، مثلاً دختر اين خانواده نمي تواند به جنس مخالف خوش بين باشد؛ چرا که مدام در معرض اطلاعات غلط راجع به مردان است و گوشش پر است از حرف هايي نظير: مردها همه سرو ته يک کرباس اند، مردها همه دروغ مي گويند، و يا پسر خانواده وقتي از پدر مي شنود که زن ها رفيق شيطان اند، زن ها يک تخته شان کم است.
لذا اين باورهاي غلط زمينه بد بيني را در دختران و پسران ايجاد مي کند. راه حل اين است که فرد به مشاوره درماني مراجعه کند و در صورت امکان حتي از روان پزشک کمک بگيرد؛ چون بعضي از اين ها بايد با دارو درمان شوند ». (11)

راه حل و درمان بددلي و بد بيني

خانم هايي که درصدد درمان سوء ظن شوهر خود هستند سعي کنند از عواملي که باعث دامن زدن و تشديد اين مسئله مي گردد جلوگيري نمايند. مثلاً، اگر او نسبت به آرايش و نوع پوشش، حفاظت و مرتب کردن، تذکر مي دهد سعي کنند ناراحت نشوند. مدتي با او راه بيايند و مخالفت نکنند. مطابق ميل همسرشان به پوشش لباس و آرايش خود توجه کنند. در اين صورت به مرور زمان بد بيني او از بين مي رود. مرد نياز دارد به اين که اعتماد پيدا کند همسرش براي او مشکلي درست نمي کند. اگر زن مخالفت کند و به کارهاي خود ادامه دهد بد بيني او تشديد مي شود و حتي در مواردي دست به قتل او مي زند. با همه ي اين اوصاف در صورت عدم موفقيت بايد به روان پزشک مراجعه کرد تا با دارو درمان مشکل کاهش يابد.

پي نوشت ها :

1. سوره ي حجرات، آيه ي 13.
2. بحارالانوار، ج 75، 194.
3. شرح غررالحکم، ج 4، ص 178.
4. وسايل الشيعه، ج 7، ص 211.
5. شرح غررالحکم، ج 4، 132.
6. عليرضا فاخري، محمد حسين منتظري، اخلاق خانواده، 71-70.
7. بحارالا نوار، ج 103، ص 252.
8. بحارالانوار، ج 4، ص39.
9. ابراهيم اميني، همسرداري، ص 180-181.
10. روزنامه ايران، سه شنبه، 5 \6\ 1382.
11. مجله ي پيوند، شماره ي 354-355 و ص 51-50.

منبع مقاله :
رفيعي محمدي، علي محمد؛ (1389)، نسيم عشق: عوامل تحکيم و تزلزل خانواده، قم: انتشارات رسول اعظم ( صل الله عليه و آله و سلم )، چاپ هفتم