پرسش :

از چه راهی بايد به حضور حداكثری در انتخابات دست يافت و به تعبيری بايدهای حضور حداكثری در انتخابات چيست؟

پاسخ :
ثبات هر نظامی، بسته به میزان مقبولیت عمومی و مشاركت حداكثری همسو در عرصه های مختلف آن است. و این اصلی است كه نسبت به جوامع مختلف جاری و ساری است بدین معنا كه هیچ اجتماع بشری نمی تواند خود را از این قاعده مستثنی كند زیرا مشاركت عمومی و عدم آن در قوام نظامات حاكم بر جوامع بشری و زوال آنها، امری بدیهی و غیرقابل انكار است.
آنچه امروزه به عنوان دموكراسی (با مدل های مختلف آن) در جهان مطرح است. فرایندی است كه به منظور جلب آرا و مقبولیت عمومی طراحی گردیده و در پی همگانی كردن حكومت ها با عناوین نه چندان تمامی مانند «حكومت مردم بر مردم» است. البته این سؤال كه آیا دموكراسی با همه آوازه ای كه پیدا كرده است، توانسته است شاهد موفقیت هایی در راستای اهداف خود باشد یا خیر؟ بحث دیگری است اما رویكرد مثبت گرایانه دموكراسی (لااقل در حد ادعا) نسبت به جلب مشاركت عمومی و حضور حداكثری آحاد جامعه در حكومت امری غیرقابل انكار است زیرا این مدل نظام سیاسی، حضور آحاد جامعه را منشأ استحكام پایه های نظام حاكم بر آنان می داند. البته نیازمندی حكومت ها به جذب آرای عمومی همسو چیزی نیست كه مختص جوامع دموكراتیك باشد بلكه جوامع غیر دموكرات نیز بر این مهم اذعان دارند و لذا است كه حتی حكومت های توتالیتری و دیكتاتوری و... كه غالباً منشأ تحقق آنها، رضایت عمومی نبوده است، در بقاء محتاج جلب مقبولیت حداكثری بوده اند و در راه تحصیل آن می كوشیده اند.
با حفظ مقدمه یاد شده، آنچه مهم است چگونگی دست یابی به مشاركت عمومی و حضور حداكثری جامعه در لایه های مختلف نظام حاكم بر آنهاست. بدیهی است یكی از راههای كشف مشاركت مردمی و اذعان به حضور آنها در عرصه های مختلف تصمیم گیری، انتخابات است.
در فرهنگ سیاسی، انتخابات، به فرایندی اطلاق می شود كه از طریق آن كسانی یك یا چند نامزد را برای انجام دادن كار معین بر می گزینند، انتخابات انواع گوناگون دارد، هر رأی دهنده ممكن است فقط به یك نامزد رأی بدهد یا به چند نفر (به شرط اینكه چند كرسی نمایندگی وجود داشته باشد) انتخاباتی را كه رأی دهندگان نمایندگان خود را مستقیماً از میان نامزدها انتخاب كنند، انتخابات یك درجه ای می نامند و انتخاباتی كه در آن رأی دهندگان نخست به كسانی رأی دهند كه آن كسان نمایندگان اصلی را از میان خود انتخاب كنند، انتخابات دو درجه ای می نامند[1]
بنابراین غرض اصلی از برگزاری انتخابات تحصیل پشتوانه حداكثری برای نظام حاكم یا نظامی است كه بنای حاكمیت دارد از این روی هرگاه مشوب به تقلب و انحراف نگردد، به نحو قابل اعتنایی می تواند نسبت به مقبولیت عمومی و رأی حداكثری، كاشفیت داشته باشد.
اكنون كه جامعه اسلامی ما، خود را در آستانه انتخابات می بیند و با توجه به اینكه حضور در انتخابات با در نظر داشت شرایط و مصالح داخلی و بین المللی نظام اسلامی، امری لازم است، این پرسش تولید می شود كه از چه راهی باید به حضور حداكثری در انتخابات دست یافت و به تعبیری بایدهای حضور حداكثری در انتخابات چیست؟
در این میان می توان راه‌كارهای مورد نظر درباره حضور حداكثری در انتخابات و بایدهای حضور حداكثری در انتخابات را به شرح ذیل یادآوری نمود:

1. لزوم توجه حاكمیت به مطالبات عمومی: یكی از مهماتی كه توجه به آن، می تواند موجب حضور گسترده مردم در انتخابات باشد، عنایت حاكمیت به مطالبات عمومی و تلاش در راه رفع معضلات عمومی و مشكلات مردم است. در اینكه نظام اسلامی در طول این سال ها، گام های بلندی را در این راستا برداشته است، شكی نیست اما تكیه گاه مردمی نظام، اقتضا دارد مسئولین امر بیش از پیش به رفع مشكلات جامعه پرداخته و فعالیت های كارشناسی را در راه تأمین هر چه بهتر و بیشتر مطالبات عمومی شدت بخشیده و زمینه آرامش و آسایش عمومی را در كنار حفظ آرمان های دینی و ملی نظام جمهوری اسلامی، توسعه بخشند. وجود اختلاف طبقاتی، اقتصاد ناپایدار رانت خواری های كلان در برخی لایه های نظام و جامعه، لا ابالی گری برخی مسئولین نسبت به ترویج و اشاعه بی هویتی اجتماعی ـ اخلاقی از سوی كسانی كه از موفقیت این نظام و مردم برومند ایران، خرسند نیستند، از جمله آسیب هایی هستند كه حضور عمومی مردم در عرصه های مختلف تصمیم گیری، می تواند بشدت متأثر از آنها باشد. مسئولین وظیفه دارند نسبت به تأمین مایحتاج عمومی مردم به نحو احسن و یا استفاده از پتانسیل های موجود، آرام نباشند چرا كه به قول حضرت امام راحل (ره) «ما هر چه داریم از این ملت است»[2] ایشان در خصوص لزوم توجه به مصالح فرمودند: «شما فكر این ملت، فكر این زاغه نشین ها، فكر این مردمی كه همه چیزشان را دادند و شما را به مسند نشاندند، فكر آنها را بكنید. شب وقتی خلوت می كنید، فكر بكنید كه من امروز كه كار كردم برای خودم كار كردم یا برای مردم، امروز كه صحبت می كنم برای خودم صحبت می كنم یا برای مصالح كشور»[3]

2. توجه به عدالت اجتماعی و فعالیتی كردن آن در لایه های مختلف حاكمیت و اقشار جامعه: چنانكه گذشت مردم از وجود ناعدالتی طبقاتی موجود در بسیاری از مناصب و شغل ها و رانت خواری های قشری در عذابند، اینكه برخی از سیری بمیرند و برخی از گرسنگی، آن پول های بادآورده ای كه فقط جیب قشری خاص و بی درد را می شناسد، همه و همه اینها می تواند به عنوان ناعدالتی اجتماعی، حضور مردم را در عرصه های مشاركتی تقلیل داده و كمرنگ نماید. مسئولین امر نباید فراموش كنند كه اساس احكام الهی و میزان تشریع، عدالت است یا ایها الذین امنوا كونوا قوامین بالقسط... ای كسانی كه ایمان آورده اید قیام به عدالت كنید[4] (در راستای برقراری آن بكوشید) ـ عدالت در قانون آن است كه همه‌آحاد جامعه در برابر قانون علی السویه باشند و مفاد آن بدون هیچ استثنایی برای همه عملی گردد. عدالت اقتصادی از توصیه های اكید اسلام بر حاكمان است. عدالت در زمینه روابط اجتماعی در اسلام از جایگاه خاصی برخوردار است و برای حفظ عدالت اجتماعی برای اقشار مختلف جامعه حقوق خاصی معین كرده است بدیهی است اگر نظامی نتواند حقوق افراد را مورد توجه قرار دهد نه تنها از پشتوانه مردمی بهره مند نمی گردد بلكه در مقابل موجی علیه خود قرار می گیرد امام خمینی (ره) در خصوص لزوم پرهیز از اختلافات و ضرورت توجه به مصالح كشور و مشكلات مردم در جمع هیئت دولت شهید رجایی فرمودند: «اگر بنا باشد كه شما به جای اینكه اقتصاد مردم را درست كنید، به جای اینكه این كشور را بررسی كنید، ببینید كجاهاست كه مخروبه هست و مردم از همه چیز ساقط هستند، به جای این، اگر بنشینید سرمسند و با حروف و یا فحاشی به همه مسائل را غفلت از آن بكنید این همان است كه قدرت های بزرگ می خواهند تا این مملكت خرابه بماند و صدای مردم در آید، اگر شما به مردم كار نداشته باشید، به مصالح مردم، به مصالح كشور كار نداشته باشید فقط مشغول این باشید كه من چطور، شما چطور، من چطورم شما چطوری، مردم با من هستند، مردم با شما هستند، اگر فكر این باشید این همان است كه آمریكا می خواهد[5] و باز فرمودند: «بپرهیزید از اینكه از ملت جدا شوید، شما را بخواهند جدا كنند»[6] «هر چه خوف دارید از خودتان بترسید از اینكه مبادا خدای نخواسته مسیر یك مسیر دیگر بشود، راه، راه دیگری باشد و توجه به این چیزی كه الآن هست از دست برود و مردمی بودن از دستتان برود كه ـ خدای نخواسته ـ یك وقت این قضیه پیش آمد و شما از مردمی بودن بیرون رفتید و یك موضع دیگری پیدا كردید... آن وقت بدانید كه آسیب می بینید.»[7] روشن است متصدیان امر باید با الهام گرفتن از آموزه های دینی و توصیه های اكید بنیانگذاری جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب بر رفع آسیب هایی كه عدالت اجتماعی را تهدید می كند بكوشند و بدانند كه رعایت قانون در اقسام مختلف آن می تواند عامل مهمی در مشاركت عمومی مردم در امر انتخابات باشد.

3. ایجادفضای رقابتی سالم در انتخابات: درصد فضای رقابتی سالم بین نامزدهای انتخابی از عناصر قابل توجه در اقبال عمومی به انتخابات و حضور حداكثری در آنها به شمار می آید. ضروری است هم حاكمیت و هم جامعه در راستای ایجاد فضای رقابتی سالم برای انتخابات تلاش وافر كرده تا از این رهگذر زمینه مشاركت عمومی در رأی گیری فراهم آید. هر چند وظیفه خود نامزدها را نیز در این خصوص نباید از نظر دور داشت.

4. ارایه برنامه ها و اهداف از سوی نامزدها : ارایه برنامه ها و اهداف از سوی نامزدهای انتخاباتی برای مردم مهم، و در پیشگاه آنها حیاتی است. دغدغه اساسی مردم، از حیث درون اجتماعی، رفع مشكلات و معضلات جامعه ، ارتقاء سطح بهینه سازی و توسعه كشور در عرصه های مختلف رشد و تكنولوژی؛ و در حوزه بین الملل، رساندن ایران همراه با اقتدار دینی و ملی به جایگاهی است كه شایسته آن است. از این روی آنچه برای مردم حایز اهمیت بوده و بالتبع در تشریك مساعی آنها در انتخابات مؤثر می نماید عملیاتی كردن آن اهداف است،بدیهی است بیان راهكارهای اجرایی كردن برنامه ها برای مردم تاثیر به سزایی در ارزیابی آنها نسبت به تأیید و یا رد نامزدها با حضورشان در انتخابات دارد.بدیهی است اگر نامزدهای انتخابات شوراها از داشتن برنامه های تاثیر گذار و نیز راهکارهای عملیاتی کردن آنها، تهی باشد و یا در اطلاع رسانی و شفاف سازی آنها برای افکار عمومی منعیت باشد نه تنها در جلب آرا موفق نخواهد بود بلکه در اقبال مقتدرانه مردم به انتخابات نیز تاثیر منفی دارد.

5. پرهیز از نزاع های فردی و جناحی انحرافی: نامزدها ،باید بدانند كه مردم از نزاع های جناحی خرسند نیستند؛بنابراین لازم است کاندیداها، گرایش های خاص حزبی و جناحی را كنار گذاشته و آنچه را كه گرهی از كار مردم باز نماید، انجام دهند و در ارایه طرح ها و راهكارهای عملیاتی كردن آنها، به دور از بزرگ نمایی،‌شعارهای چشمگیر و دهان پركن، صادقانه با مردم بر سر سفره پر نعمت مکالمه درآیند. روشن است كه مردم وقتی صداقت را در شخصی دیدند او را می جویند و اگر انتخاباتی بر این رویه حسنه، محقق شود، حضور مردم در آن، به اوج شدت خود می رسد.

6. خصوصیات کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری و شوراها: هر انتخاباتی به اقتضای موضوعش ،شرایط و خصوصیات لازم برای نامزدها از جمله تعهد ، دانش ، تخصص و کارآمدی مورد نظر، را تعیین می کند.
هم چنین موضوع تشکیل شوراها ارتقاء سطح کیفی ، آبادانی شهرها و در نتیجه کل مملکت اسلامی و دفع و رفع مشکلات است. بدیهی است نامزدهای چنین انتخاباتی از شرایط لازمه برخوردار باشند و در تبلیغات خویش صلاحیت خود را برای مردم به اثبات برسانند.
در این خصوص نکته مهم تر تبیین چنین اهمی برای مردم است تا بدینوسیله زمینه‌های شناخت واجدین صلاحیت و حضور آگاهانه و متراکم آنها در انتخابات فراهم آید، بدیهی است عدم اهتمام به چنین مهمی، از سوی مسئولین مربوطه و عدم تلاش رای دهندگان در راستای تشخیص شرایط لازمه در نامزدها، به نوعی می تواند در تنزل کمی و کیفی انتخاب تاثیر قابل توجه داشته باشد.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. ر.ک: آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، انتشارات مروارید، چاپ ششم، 1380، ص 43.
[2]. صحیفه نور، مركز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ بهمن، ج 13، ص 72.
[3]. همان، ص 75.
[4]. النساء، 135
[5]. صحیفه امام، ج 13، ص 202، در جمع هیئت دولت شهید رجایی، مورخ 59/6/20.
[6]. صحیفه امام، ج 9، ص 144، در جمع افسران و درجه داران نیروی هوانیروز، مورخ 58/4/28.
[7]. صحیفه امام، ج 16، ص 446، در جمع اعضای هیئت دولت، مورخ 61/6/7.