احترام متقابل میان زن و شوهر به صورت ها و گونه هاى مختلفى در ارتباط همسران نمود مى یابد. برخى از آنها عبارتند از:

1. سلام به همدیگر

سلام نوعى اعلام محبت، دوستى و اظهار محبت در آغاز گفت و گو و هنگام داخل شدن به منزل است. سلام همچنین نوعى اظهار ادب و احترام است.

پیامبر صلى الله علیه و آله مى فرماید: «وارد بهشت نمى شوید مگر آن که ایمان بیاورید و ایمان نخواهید آورد مگر آنکه یکدیگر را دوست بدارید. آیا شما را به چیزى راهنمایى بکنم که اگر انجامش دهید محبوب یکدیگر خواهید شد؟ سلام کردن میان خودتان را آشکار کنید».1

امام على علیه السلام درباره جایگاه سلام در روابط اجتماعى و خانوادگى مى فرمایند: «زبانت را به نرم و لطیف گویى و سلام کردن عادت بده تا دوستدارانت زیاد و دشمنانت اندک گردند».2

همچنین هر قدر که سلام رساتر و خالصانه تر و نیز سرشار از احترام و تکریم باشد، اثرش در جذب دیگران به ویژه همسر، قوى تر و پایدارتر خواهد بود.

2. رعایت ادب و استقبال از همسر

رعایت ادب در ارتباط با همسر نیکوترین هدیه و آشکارترین نشانه احترام و او است. امام على علیه السلام مى فرماید: «ادب نیکو بهترین کمک کار و برترین همراه است».3 همچنین حضرت فرمودند: «ادب نیکو سبب تزکیه و پاکسازى اخلاق است».4

در حالى که به کارگیرى الفاظ نامناسب و رعایت نکردن عفت کلام، علاوه بر اینکه از مراتب معنوى انسان مى کاهد، باعث از بین رفتن صمیمیت و محبت در میان همسران مى گردد و آنان را نسبت به همدیگر جسور و بى پروا مى کند.

استقبال از همسر به هنگام وارد شدن به منزل یا بدرقه او به هنگام بیرون رفتن، نشانه علاقه مندى و صمیمیت میان اعضاى خانواده است. این خانم با این کار نشان مى دهد که از نبود شوهر دلتنگ مى شود و از آمدنش خوشحال مى گردد؛ و باعث مجذوب شدن مرد به خانه و مصون ماندن او از وقت گذرانى خارج از خانه مى شود.
پیامبر صلى الله علیه و آله فرموده اند: «حق مرد بر زن آن است که چراغ خانه را روشن کند غذا را آماده کند و هنگام ورود مرد به خانه، تا جلوى در به استقبال او برود و به او خوش آمد بگوید».5

شخصى خدمت پیامبر گرامى اسلام شرفیاب شد و عرض کرد: «همسرى دارم که وقتى به خانه مى آیم به استقبالم مى آید و مرا در بر مى گیرد و چون از خانه بیرون مى روم مرا بدرقه مى کند و هرگاه مرا غصه دار مى بیند، مى گوید: چرا غصه مى خورى؟ اگر براى رزق و روزى غصه مى خورى، خداوند ضامن رزق و روزى است؛ و اگر براى آخرت غصه مى خورى، خداوند زیادش کند! پیامبر صلى الله علیه و آله به او فرمود: «خداوند در زمین کارگزارانى دارد که این زن تو یکى از آنها است و خداوند نصف اجر شهید را به او مى دهد»6.

توجه و اهمیت دادن به حضور همسر در منزل و اظهار خوشحالى در موقع ورود شوهر به خانه و اهمیت دادن به شخصیت و جایگاه او به ویژه در حضور فرزندان و میهمانان، باعث به وجود آمدن این تصور در شوهر مى‌شود که در خانه و میان اهل خانه عزیز و محبوب است و لذا وقتى در کنار افراد خانواده است احساس رضایت خاطر درونى مى کند و خستگى کار و تلاش از او مرتفع مى شود و روز بعد با انرژى و امید فراوان به کار و تلاش خود ادامه مى دهد، اما اگر خانواده به ویژه زن، بى اعتنایى کند مرد سرخورده شده و انگیزه حضور در خانه را از دست مى دهد و آرام آرام نه تنها به خانواده توجهى نمى کند بلکه خلأ عاطفى را از راه دیگرى تأمین مى کند!!

بر اساس تحقیقات نیز ثابت شده که تماس مکرر به واکنش عاطفى مثبت مى انجامد و باعث نزدیکى بیشتر مى گردد.7 البته باید توجه داشت که این رفتار هرگز نباید در حضور بچه ها باشد زیرا باعث تحریکات جنسى آنان مى گردد و آسیب هاى اخلاقى به دنبال خواهد داشت.

3. قدردانى از همسر

سپاسگزارى بازتاب عاطفى محبت و خوش اخلاقى در روابط انسانى است. هر انسانى به طور طبیعى دوست دارد از نیکى و محبت و فداکارى دیگران قدردانى کند و همچنین دوست دارد از او قدردانى شود.

امام رضا علیه السلام مى فرماید: «مَنْ لَمْ یشکرِ المُنْعِمْ مِنَ المَخلوقینَ لم یشکرِ الله عَزَّوجَلَّ»8؛ «هر کسى از فردى که به او خوبى کرده تشکر نکند، شکر خداى عزّوجل را به جاى نیاورده است».

امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «خیرُ نِسائِکم الّتى إنْ أعْطِیتْ شَکرتْ وَ إنْ مُنِعَتْ رَضَیتْ»9؛ «بهترین زنان شما آن بانویى است که اگر به او چیزى دهند (و یا خدمتى کنند) سپاسگزارى مى کند و چنانچه از او باز گیرند راضى باشد».

این یک اصل روان شناختى است که مى گوید اگر به دنبال انجام کارى، تقویت و تشویق بیابد، احتمال تکرار آن کار بیشتر مى گردد10.

از این رو قدردانى از زحمات همسر در قبال خدمات و زحماتى که مى کشد (چه وظایف الزامى و چه وظایف غیر الزامى) یک فاکتور قوى در راستاى پیوند عاطفى بیشتر همسران و یک عامل تعیین کننده در ایجاد دل بستگى و علاقه مندى میان آنان است.

بر اساس تحقیقى که در این زمینه انجام گرفته، 87 درصد همسران اعلام کرده اند که توقع دارند در مقابل زحمات آنان (مثل آشپزى، بچه دارى، تدریس، تحصیل، کارمندى، خرید منزل، مسافرت بردن و...) قدردانى شود.11
کارل راجرز12 که یکى از روان شناسان غربى است در این باره مى گوید:انسان نیاز دارد به اینکه دیگران براى او قدر و منزلتى قایل باشند و قدرش را نیز بدانند. اهمیتى که شخص به این موضوع مى دهد در کنش هاى درونى و جنبه هاى تحریکى ارگانیسم و در رفتار او اثر فراوان مى گذارد. از سوى دیگر نیاز به قدردانى دیگران و نیاز به قدردانى خویشتن در رفتار و کردار آدمى موثر است.13

جان گرى درباره قدردانى زن از مرد مى گوید: هر وقت زن به خاطر کارى که مرد کرده از او قدردانى و تشکر مى کند، مرد بابت آن قدردانى به زن امتیاز مى دهد، چون حس مى کند زن دوستش دارد. مردان براى امتیاز دادن به زن لزوماً نمى خواهند زن براى آنها کارى انجام دهد و فقط مى خواهند زن دوستشان بدارد و قدردان باشد. لذا لازم است خانم ها از مردان قدردانى کنند، در غیر این صورت مردان نسبت به خانواده بى اهمیت مى شود.14 در نتیجه هر دو ضرر مى کنند و خانواده به سردى مى گراید.

وقتى همسران التزام جدى به مسائل اخلاقى اى همچون: بدرقه شوهر، استقبال از شوهر، اظهار محبت، همکارى و همدلى، تهیه هدیه، زینت براى یکدیگر، احترام به بستگان یکدیگر، دل سوزى و فداکارى براى همدیگر و...، داشته باشند فضاى خانه باطراوت و جذاب شده و روابط از استحکام خوبى برخوردار خواهد شد. در چنین فضایى همسران اختلاف قابل توجهى نخواهند داشت و نسبت به یکدیگر وفادار بوده و حقوق یکدیگر را مراعات خواهند کرد. در این خانواده بهترین فضاى عاطفى، امنیتى و اخلاقى ایجاد شده و نیازهاى دوطرف برآورده خواهد شد. در این شرایط خانواده به استحکام و ثبات کافى نیل پیدا مى کند و همسران بهترین لحظات زندگى را در خانواده خواهند داشت. زمینه گرایش به رفیق بازى، اعتیاد، انحرافات اخلاقى و... رخ نخواهد داد. در این آشیانه باصفا، فرزندان نیز به طرف بالندگى و پیشرفت سوق پیدا کرده و آینده اى درخشان و مطمئن خواهند داشت.

پی‎نوشت‌ها:

1. «والذى نفسُ محمد بیده، لا تدخلوا الجنّة حتى توثنوا، ولا توثنوا حتى تحابوا، أو لا أُنبئکم بشى ءٍ إِذا فعلتموه تحاببتم؟ أفشوا السلام بینکم»، کنزالعمال، ج 3، ص 462.

2. جمال الدین محمد خوانسارى، شرح غرر الحکم، ج 4، ص 329، ح6231.

3. جمال الدین محمد خوانسارى، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 3، ص 384، ح 4815.

4. همان، ج 4، ص 121، ح 5520.

5. «حَقُّ الرَّجُلِ عَلَى المَرْأةِ اِنارَةُ السِّراج وَ إصْلاحُ الطَّعام وَ أنْ تَسْتَقْبِلَهُ عِندَ بابِ بَیتِها فَتُرَحِّبَ...»، مستدرک الوسایل، ج 14، ص 254.

6. «إنَّ لى زوجة إذا دَخَلْتُ تلَّقْتَنى، وإذا خرجتُ شیعتنى، وإذا رأتنى مهموماً قالَتْ لى: ما یهمّک، إنْ کنْتَ تهتّم لرزقک فقد تکفّل لک به غیرک، وإنْ کنْتَ تهتّم بأمر آخرتک فزادک الله همّاً، فقال رسول الله صلى الله علیه و آله: اِنَّ الله عمّالاً وهذه مِن عمّالِهِ، لها نصف أجر»؛ الحرالعاملى، وسایل الشیعه، ج 20، ص 32.

7. مسعود آذربایجانى و همکاران، روان شناسى اجتماعى با نگرش به منابع اسلامى، ص 240.

8. مجلسى، بحارالانوار، ج 68، ص 44.

9. همان، ج 100، ص 239.

10. قانون تقویت در شرطى سازى کنشگر.

11. حسن ملکى، چگونه با تفاهم زندگى کنیم، ص 26.

12. Carl Rogers.

13. حسن ملکى، چگونه با تفاهم زندگى کنیم، ص 26.

14. جان گرى، مردان مریخى، زنان ونوسى، ص 179.

منبع: همسردارى، على احمد پناهى؛ قم: نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، دفتر نشر معارف، 1390.

در این زمینه حتما بخوانید:

چگونه به شوهرم بگویم دوستش دارم؟

مرد تا چه حد باید به همسرش ابراز محبت نماید؟

مرد چه وظایفى در برابر همسر و خانواده‌اش دارد؟

راهکارهای کسب معنویت در زندگى مشترک چیست؟