در این باره باید گفت این مسأله اى که شما مطرح کردید، گرچه آزاردهنده و گاهى اوقات مشکل آفرین است، اما قابل حل است و شما مى توانید به راحتى بر این مشکل غلبه پیدا کنید، منتها براى حل آن؛ اول باید عوامل آن را بشناسید بعد با پشتکار، جدیت و حوصله به تدریج آنها را برطرف کنید.

به نظر مى آید این مشکل ناشى از اضطراب اجتماعى است؛ یعنى، شما علیرغم این که توانایى هایى دارید اما در اجتماع و در حضور دیگران جرأت ارائه آنها را ندارید و معمولاً به قول خودتان هول مى شوید.

براى روشن تر شدن مطلب کمى بیشتر در مورد اضطراب توضیح مى دهیم.
اضطراب در واقع جزء ساختار شخصیت انسان است و اگر در حد اعتدال آمیز باشد نه تنها هیچ مشکلى براى انسان ایجاد نمى کند بلکه بسیارى از خطرات را نیز دفع مى کند و موجب انجام کارها در زمان خودش مى شود مثلاً این اضطراب است که باعث مى شود ما براى درمان به پزشک مراجعه کنیم. این اضطراب است که باعث مى شود راننده با دقت رانندگى کند یا کتابى را که ما از کتابخانه به امانت گرفته ایم به موقع آن را برگردانیم یا خودمان را براى امتحانى که در پیش داریم آماده کنیم. اگر اضطراب جزء ساختار شخصیت انسان نبود مشکلات جدى و خطرناکى، زندگى وى را تهدید مى کرد پس اضطراب اعتدال آمیز موجب استمرار و دوام زندگى انسان مى شود.

اما گاهى اوقات به هر دلیلى ممکن است سطح اضطراب افزایش پیدا کند و از حد اعتدال خارج شود. در این صورت نه تنها اضطراب مفید نیست بلکه موجب اختلال در عملکرد و فعالیت هاى انسان مى شود. از جمله این اضطراب ها که جنبه مرضى دارد، اضطراب اجتماعى است که نتیجه آن کم رویى است و موجب مى شود انسان نتواند در حضور جمع و در برخورد با افراد جدید کار خودش را درست انجام دهد و یا ارتباط مناسب با دیگران برقرار کند.

منشأ این اضطراب عدم یادگیرى مهارت هاى اجتماعى است. یکى از جنبه ها و ابعاد وجودى انسان که باید از همان اوایل کودکى مورد توجه خانواده و مدرسه قرار گیرد تا رشد کند بعد اجتماعى است و اگر این رشد خوب تحقق پیدا نکند در نوجوانى و جوانى فرد دچار اضطراب اجتماعى مى شود و با مشکلاتى مواجه مى گردد. گاهى اوقات اعضاء خانواده به دلایل گوناگونى از این امر غفلت مى کنند یا این که کودک افراد تأثیرگذار را از دست مى دهد یا به خاطر شلوغى خانواده بعضى از برنامه ریزى هاى تربیتى مورد کم توجهى قرار مى گیرد، یا این که خود والدین نیز دچار این مشکل هستند و کم کم به فرزندان آنها نیز سرایت مى کند و آنها نیز دچار این مشکل مى شوند. ولى خوشبختانه انسان تا پایان عمر مى تواند در مؤفه هاى شخصیتى خود تغییر ایجاد کند رفتار خود را اصلاح کند یا رفتارهاى مطلوبى را که یاد نگرفته است یاد بگیرید.

یکى از رفتارهایى که انسان باید یاد بگیرد، مهارت هاى ارتباطى است؛ یعنى، نحوه ارتباط مناسب با دیگران، صحبت کردن در جمع، توانایى در بیان خواسته هاى خود. اگر به هر دلیلى این یادگیرى در زمان کودکى محقق نشد، در نوجوانى و جوانى و حتى بزرگسالى مى توان جبران کرد؛ یعنى، مثل رانندگى که اگر انسان در نوجوانى امکان یادگیرى آن برایش فراهم نبود در جوانى و بزرگسالى نیز مى توان یاد گرفت، بنابراین هیچ جاى نگرانى نیست.

براى یادگیرى روابط اجتماعى توجه و عمل به راه کارهاى زیر مناسب است:

1. اجتناب از زندگى فردى و حضور پیدا کردن در جمع.

2. پیش قدم شدن در سلام و احوال پرسى کردن.

3. به عهده گرفتن مسؤالیت در خانه، کلاس و محل کار و...

4. یادداشت کردن اصطلاحات متعارفى که در برخورد با دیگران باید به کار برد و تمرین کردن آن در روابط با دیگران.

5. اجتناب از منفى بافى و شکسته نفسى.

6. یادآورى کردن جنبه هاى مثبت و نقاط قوت خود (یعنى انسان به خودش تلقین کند که داراى توانایى هایى است. مثلاً همین که در دانشگاه قبول شده این جنبه مثبت و حاکى از توانمندى اوست).

7. شرکت در گردش هاى دسته جمعى و مسؤالیتى را در جمع به عهده گرفتن.

8. ایجاد ارتباط و دوستى با افراد خوش مشرب و با نشاط.

9. موارد فوق را خیلى باید تمرین کنید و خیلى زود و با عجله و شتاب زده نخواهید به نتیجه برسد بلکه به تدریج و با حوصله کار را دنبال کنید حتماً موفق خواهید شد.

10. به خود تلقین کنید که مى توانم فلان کار را انجام دهم و با تلقین به خود آرامش بدهید.

11. در همه کارها به خداوند قادر متعال و غنى مطلق توکل کنید زیرا از آثار روانى توکل ایجاد اعتماد و اطمینان به تکیه گاهى محکم در فراز و نشیب هاى زندگى، عزت نفس، خودپنداره مثبت و بالاخره افزایش اعتماد به نفس است.

چنانچه قرآن  کریم مى فرماید: «مَنْ یتَوَکلْ عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»[1] و «وَ تَوَکلْ عَلَى اللّهِ وَ کفى بِاللّهِ وَکیلاً»[2].

پی‌نوشت‌ها‌:
[1]. طلاق 65، آیه 3.
[2]. احزاب 33، آیه 3.

منبع: اختلالات رفتارى، ابوالقاسم بشیرى؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، قم: دفتر نشر معارف، 1387.

در این زمینه حتما بخوانید:

لطفاً روشى به من یاد بدهید تا جرأتم زیاد شود و بتوانم حرف بزنم؟

جرأت کنفرانس دادن را ندارم؛ نمى توانم آنچه را که مى دانم بر زبان آورم. لطفا راهنماى ام کنید.

وقتى در حضور جمع هستم آرامش ندارم، نمى توانم راحت ارتباط برقرار کنم. کمک کنید از این حالت رهایى پیدا کنم.

هنگام پرسیدن درس دچار اضطراب مى شوم و دست هایم مى لرزد و مورد تمسخر دیگران قرار مى گیرم. راهنمایى ام کنید.