پرسش :

عيد در فرهنگ اسلامى چگونه ترسیم شده است؟

پاسخ :
واژه «عيد» در اصل از فعل عادَ يَعُودُ است و براى آن معانى مختلفى گفته اند: از جمله «خوى گرفته»، «روزفراهم آمدن قوم» و «هر روز كه در آن، انجمن يا تذكار فضيلتمند يا حادثه بزرگى باشد.»
گويند از آن رو به اين نام خوانده شده است كه هر سال شادى نُوينى بازآرد. [1]
و برخى برآنند كه اصل واژه «عيد» از «عادت» است، زيرا آنان (قوم) ، فاميل و خانواده ها به گرد آمدن دورهم در آن روز عادت كرده‏اند. [2]
لغتنامه«تاج العروس» درباره عيد آورده است: عيد در نزد عرب زمانى است كه در آن شاديها و يا اندوه ها باز می گردد و تكرار می شود. [3]
و در فرهنگ معين در اين باره آمده است: عيد روز مباركى است كه در آن مردم جشن مى گيرند و شادى مى كنند و در اين روز به همديگر عيدى مى دهند، از قبيل هديّه، پول، خلعت. [4]
عيد نه به جامه رنگارنگ پوشيدن است كه اين عيد كودكان است، نه به شربت و شيرينى و غذاهاى متنوّع خوردن است كه اين عيد شكمبارگان است، نه به سياحت و تفّرج بى محتوى پرداختن است كه اين عيد ولگردان است، نه به بى بندوبارى، هرزگى و عيّاشى كردن است كه اين عيد بوالهوسان است، نه به قاه قاه خنديدن و همديگر را به مسخره گرفتن است كه اين عيد غافلان است و نه آتش بازى كردن است كه اين عيد خرافه پرستان است.
عيد اسلامى موفّقيت در راه انجام وظيفه، تطهير نَفس و تصفيه جان از ناپاكيها، تمرين صبر و استقامت و شكستن غرور و خودخواهى است.
اگر بخواهيم عيد نوروز براى ما يك عيد واقعى باشد، بايد به ارزشهاى اين عيد كه در سايه تعاليم اسلامى رنگ دينى پيدا كرده است توجّه کنیم و از ضد ارزشهاى آن كه احياى ارزشهاى جاهلى و سنّت هاى دوران آتش پرستى است، دورى نماييم.
در ذیل احادیث گهرباری از ائمه اطهار(علیهم السلام) درباره عید می آوریم:
پیامبر اکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله) فرمودند:
اِنَّ الْمَلائِكَةَ يَقُومُونَ عَلى أَفْواهِ السِّكَّةِ وَيَقُولُونَ: اُغْدُوا اِلى رَبٍّ كَرِيمٍ يُعْطِى الْجَزِيلَ وَيَغْفِرُ الَعَظِيمَ؛
فرشتگان الهى در صبحگاه روز عيد بر سر كوچه‏ها مى‏ايستند و مى‏گويند: برخيزيد و به ديدار پروردگار كريمى برويد كه نعمتهاى فراوان مى‏دهد و گناهان بزرگ را مى‏بخشد.[5]
*******
امام علی(عليه‏السلام )فرمودند:
غُسْلُ الاَْعْيادِ طَهُورٌ لِمَنْ أَرادَ طَلَبَ الْحَوائِج بَيْنَ يَدَىِ اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ وَاتِّباعٌ للِسُّنَّةِ؛
غسل كردن در روزهاى عيد، هم سبب پاكيزگى و نظافت كسانى است كه براى درخواست حاجت ـ گرفتن عيدى ـ به درگاه خداوند روى مى‏آورند و هم پيروى از سنت پيامبر اسلام صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است. [6]
*******
امام صادق (عليه‏السلام )فرمودند:
اِذا كانَ يَوْمُ الَّنيرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَالْبِسْ أَنْظَفَ ثِيابِكَ وَتَطَيَّبْ بِاَطْيَبِ طيبِكَ وَتَكُونُ ذلِكَ الْيَوْمَ‏صائما؛
هنگامى كه نوروز آمد غسل كن و نظيف‏ترين لباس‏هاى خـود را بپوش و با خوشبوترين عطرها خود را معـطر ساز، و چه خـوب است كه در اين روز روزه‏دار بـاشى.[7]
*******
معلّى گويد: در عيد نوروز به حضور امام صادق (عليه‏السلام)شرفياب شدم،حضرت فرمودند:
امروز را مى‏شناسى؟ عرض كردم: روزى است كه عجمها آن را بزرگ مى‏شمارند و در آن روز به يكديگر هديه مى‏دهند. حضرت فرمودند: ...امروز روزى است كه خداوند از بندگان خود پيمان گرفت تا او را عبادت كنند و به او شرك نورزند و به پيامبران و حجج الهى و ائمّه معصومين عليهم‏السلام ايمان بياورند و... در اين روز قائم ما(عج) ظاهر مى‏شود، و نوروزى نمى‏رسد مگر اينكه ما اهل بيت عليهم‏السلام ظهور اسلام و گشايش آن را توقّع داريم، چون نوروز از روزهاى ما و شيعيان ماست.[8]
پی نوشت ها:
[1]. لغتنامه دهخدا، ذيل واژه عيد
[2]. لسان العرب، ابن منظور، ج 3، ص 319
[3]. همان، ج 8، ص‏43
[4]. فرهنگ معين، واژه عيد و عيدى
[5]. مستدرك الوسائل ح: 6678
[6]. بحارالانوار، ج 91، 118
[7]. وسائل الشيعه، ج 5، 288
[8]. بحار الانوار، ج 59، 92