ضرورت نظارت والدین بر فرزندان خود در فضای مجازی

عملکرد موفق یا غیرموفق خانواده، بیشترین تبیین‌کننده احتمال اعتیاد به اینترنت در دانش‌آموزان است.
 

چکیده : روابط خانوادگی متزلزل و سست باعث تمایل نوجوان برای پناه بردن به فضای مجازی، برای برآوردن نیازهایش می‌شود. از سوی دیگر هر چه میزان روابط خانوادگی بهتر باشد و میزان نظارت والدین بر استفاده فرزندان از اینترنت بیشتر باشد، استفاده از اینترنت از سوی آنها کاهش خواهد یافت.

تعداد کلمات 904 /  تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

براساس تحقیقات مختلف، اینترنت نیروی مخربی است که به رغم فواید بی‌شمار، می‌تواند زندگی افرادی که وقت زیادی را صرف آن می‌کنند به تباهی بکشاند و زمان لازم برای فعالیت‌های اجتماعی، تفریحی و دانش‌اندوزی را از آنان بگیرد. برای این دسته افراد، کار، دوستان، خانواده و خواب جای خود را به دنیای مجازی، اتاق‌های گفت‌وگو و بازی‌های رایانه‌ای داده است. طبیعی است کودکان و نوجوانانی که تمایل به استفاده از اینترنت نشان می‌دهند، وقت کمتری را برای خانواده‌شان می‌گذارند؛ البته با توجه به تحقیقات انجام شده می‌توان این گونه نتیجه‌گیری کرد که تنها استفاده از اینترنت بر احساس نزدیکی نوجوانان و والدین تأثیرگذار نیست بلکه نوع و میزان استفاده است که نقش اساسی را در این مسأله ایفا می‌کند.
 

تأثیر خانواده و فضای مجازی را باید بر یکدیگر به صورت دوسویه دید. همان‌طور که استفاده مفرط و نامناسب از فضای مجازی می‌تواند باعث آسیب دیدن روابط خانوادگی شود، روابط خانوادگی سست و غیر صمیمی باعث تمایل فرد برای پناه بردن به فضای مجازی برای برآوردن نیازهایش می‌شود. «اتو» و همکاران در تحقیق خود نشان دادند، نوجوانانی که نزدیکی بیشتری با والدین‌شان احساس می‌کنند، روابط اجتماعی موفق‌تری دارند. همچنین نتایج تحقیق «مورهان» نشان می‌دهد، افراد خانواده‌های سنتی زمان بیشتری را کنار هم سپری کرده و اوقات فراغت بیشتری را با هم می‌گذرانند. حجم زیادی از تحقیقات نشان‌دهنده روابط اجتماعی و تنهایی ادراک شده بر میزان و نوع استفاده از فضای مجازی تأثیر دارد.

در تحقیقی که «خسروی» و همکاران روی رابطه اعتیاد به فضای مجازی در دانش‌آموزان و عملکرد خانواده انجام دادند، بر اهمیت محیط خانوادگی در شدت یافتن استفاده از اینترنت تأکید دارند. این تحقیق نشان داد عملکرد خانواده بیشترین تبیین‌کننده احتمال اعتیاد به اینترنت در دانش‌آموزان است، بنابراین نظارت خانواده بر عملکرد فرزندان خود در فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای ضرورت دوچندان دارد.

تحقیق «احمدی» و همکاران در نمونه‌ای از سراسر ایران نشان داد بیش از 50 درصد خانواده‌های ایرانی یا نظارتی روی استفاده فرزندان‌شان از فضای مجازی ندارند یا این نظارت بسیار اندک است. مطابق تحقیقات انجام شده عمده نظارت والدین بر فرزندان در زمینه تحصیلی یا دوستان در محیط واقعی است، در حالی که آسیب‌های روانی و اجتماعی ناشی از استفاده نامناسب از اینترنت بسیار مخرب‌تر از مسائل مشکلات درسی و تحصیلی است. همچنین استفاده نابجا از اینترنت بین نوجوانان با تحصیلات پدر و مادر، وضع مالی خانواده، میزان رابطه خانواده و میزان آشنایی خانواده و به خصوص نظارت خانواده ارتباط معناداری دارد. رابطه و نظارت خانواده نسبت به سایر متغیرهای خانوادگی اولویت دارند و با میزان استفاده نابجا از اینترنت از سوی فرزندان همبستگی بالایی دارند. به این معنا که هر چه میزان رابطه خانوادگی بهتر باشد و میزان نظارت خانوادگی بر استفاده فرزندان از اینترنت بیشتر باشد، استفاده از اینترنت از سوی آنها کاهش خواهد یافت. تحقیقات انجام شده در خارج از کشور نیز نشان می‌دهد عوامل محافظت‌کننده در استفاده از مطالب پورنوگرافی شامل تحصیلات بالاتر والدین، وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی بالاتر و روابط بهتر اعضای خانواده با یکدیگر ارتباط دارد. (هاردی و همکاران)
 

نظارت مناسب زمانی صورت می‌گیرد که ارتباط بین اعضای خانواده مناسب، گرم و صمیمی باشد و نظارت آلوده به تحکم و اقتدار نبوده، همراه با دلسوزی و راهنمایی باشد. از سوی دیگر برای نظارت لازم است از رایانه و اینترنت استفاده خانوادگی شود. مشاهده شد که تحصیلات والدین با میزان استفاده از اینترنت رابطه مثبت و با چگونگی استفاده و استفاده نابجا از اینترنت رابطه معکوس دارد. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت والدینی که تحصیلات بالاتری دارند، احتمالاً به استفاده از اینترنت آشناتر هستند و بیشتر از آن استفاده می‌کنند و می‌توانند الگوی مناسبی برای نوجوانان در استفاده بجا از اینترنت باشند. ضمن اینکه والدین دارای سواد بیشتر، احتمالاً سواد رایانه‌ای بیشتری دارند و می‌توانند نظارت مؤثرتری بر استفاده فرزندان از اینترنت داشته باشند. عکس این موضوع در متغیر وضعیت مالی خانواده مشاهده می‌شود. مطابق نتایج، وضعیت مالی خانواده با میزان استفاده از اینترنت رابطه معکوس داشته و با استفاده‌های آسیب‌زا ارتباط مستقیمی دارد. برای این دسته نتایج می‌توان چند دسته تحلیل ارایه داد؛ در خانواده‌هایی که از نظر مالی ضعیف هستند کمتر امکان استفاده از رایانه و اینترنت در خانه فراهم است و فرزندان برای استفاده از اینترنت از کافی‌نت‌ها استفاده خواهند کرد و همین موضوع باعث کاهش نظارت بر نحوه استفاده آنان می‌شود. همچنین می‌توان وضعیت مالی پایین‌تر خانواده را با تحصیلات و سواد رایانه‌ای کمتر والدین در ارتباط دانست.

تهیه و تنظیم: خانم حدیثه اسفندیار
منبع: محمد حسین سیاح طاهری و دیگران؛ (1395)، حقیقت مجازی، انتشارات مرکز ملی فضای مجازی