قاجار ناصرالدین

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

پسر محمدشاه قاجار و چهارمین پادشاه از سلسله‏ى قاجاریه. در شب ششم صفر سال 1247 تولد یافت و در سال 1264 بعد از وفات محمدشاه در تبریز به جاى پدر نشست. حدود پنجاه سال سلطنت كرد و در 66 سالگى در روز جمعه 17 ذى‏القعده سال 1313 ه.ق در حضرت عبدالعظیم به دست میرزا رضا كرمانى به ضرب طپانچه مقتول گردید و در همانجا به خاك سپرده شد. در ابتداى سلطنت به یارى میرزا محمدتقى خان امیركبیر دست به یك سلسله اصلاحات اساسى زد. چند سفر به ممالك غربى رفت. بابیها را قتل عام كرد. (1247- مقتول 1313 ق)، مكنى به ابوالمظفر. در تبریز به دنیا آمد. هنگام وفات پدر، در 1264 ق، در آذربایجان به سلطنت نشست و به اهتمام میرزا محمدتقى خان امیركبیر به تهران آمد و با كمك وى به دفع سركشان و اغتشاشات پرداخت. او سید على‏محمد باب را در تبریز كشت و بابیه را منكوب نمود. چندى بعد امیركبیر را معزول كرد و وزارت را به میرزا آقا خان نورى داد و حكم قتل امیركبیر را صادر نمود. در 1309 ق با مقاومت مردم و علما در قضیه‏ى امتیاز تنباكو، آن امتیاز را به ناچار لغو كرد. اولین مدرسه تصویرسازى در این دوره ایجاد شد. او قریحه‏ى شاعرى داشت و در سروده‏هاى خویش ناصر تخلص مى‏كرد. وى داراى ذوق نقاشى نیز بود و در ذیل صورتها و تصاویرى كه از درباریان و كنیزان و غیره مى‏كشید، چنین امضا مى‏كرد: «مشقه العبد الفقیر ناصرالدین شاه قاجار». ناصرالدین شاه از شاگردان كمال‏الملك بود. سرانجام در حضرت عبدالعظیم با تیر تپانچه‏ى میرزا رضاى كرمانى، مقتول و در همان جا دفن شد. از آثار وى: «روزنامه‏ى سفر دوم انگلستان»؛ «سفرنامه به فرهنگ»؛ «فرمان شاه ایران»؛ «دیوان» شعر. از نقاشى‏هاى او: منظره‏ى فضاى دشت و دمنى، با رقم: «نقاشى خود را به امین‏السلطان مرحمت فرمودیم 1280»؛ دورنماى خیالى كوه و جنگل و رودخانه و مار، در آبرنگ، با رقم: «روز چهارشنبه بیست و هفتم شهر رجب‏المرجب سنه 1283 پارس ئیل در جاجرود مشق شد». سه اثر نقاشى دیگر وى نیز در «احوال و آثار نقاشان» ذكر شده است. او خط را نیز نیكو مى‏نوشت، از آثار خطى وى: یك قطعه به خط نستعلیق و سیاه مشق و شكسته كه با تذهیب فوق‏العاده‏اى زینت یافته است، با رقم: «مشقه غلام حیدر كرار و محب هشت و چهار، ناصرالدین شاه قاجار».[1]