کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی که در حال حاضر 510 هزار کتاب چاپی، 24 هزار کتاب خطی، بیش از 41 هزار مجلد نشریه‌ی ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود، نهادی با سابقه‌ی نزدیک به یک‌صد سال است که بخش مهمی از میراثِ ماندگارِ تمدنِ کهنسال و بزرگِ ایرانِ اسلامی را بر دوش می‌کشد.


به گزارش راسخون به نقل از باشگاه خبرنگاران، کتابخانه ،موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در اوائل تأسیس حکومت مشروطه، همزمان با استقرار مجلس و اراده حاکمیت قانون در ایران شکل گرفت، این کتابخانه اولین کتابخانه پارلمانی آسیا، عمری به قدمت تاریخ تأسیس مجلس قانونگذاری (1285 شمسی) در این ایران دارد.
 
این کتابخانه‌ در حال حاضر 510 هزار کتاب چاپی، 24 هزار کتاب خطی، بیش از 41 هزار مجلد نشریه‌ی ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود.

تأسیس رسمی کتابخانه‌ای با هدف بنیادین حمایت فکری و علمی نمایندگانِ مجلس که از ضرورت‌های اساسی تشکیلِ حکومت جدید بود، اگرچه در دوره نخست مجلس با همه عزمی که برای انجام این کار وجود داشت، به‌دلیل مشکلات ناشی از تغییرات اساسی در سیستم حکومتی و مشغله‌های فراوان نمایندگان میسر نشد اما با مساعی و پشتکار برخی از نمایندگان فرهیخته عضو هیأت رئیسه دومین دوره‌ مجلس شورای ملی و با تصویب آیین‌نامه‌داخلی جدید مجلس شورای ملی در سال 1287 دنبال شد.
 
نخستین گام‌ها در گردآوری این کتابخانه، مجموعه‌های اهدایی عده‌ای از فرزندان ملت در صدر مشروطیت بود که به امید تقویت علم و آگاهی و قانون، میراث علمی و مکتوب برجای مانده از عمری تلاش خود و خاندان خویش را به کتابخانه‌ مجلس سپردند و بدین ترتیب کتابخانه را بنیان نهادند.

پس از شکل‌گیری کتابخانه در فضای محدود و موقت جنب حوضخانه در ساختمان مشروطه، به دلیل استقبال منتخبین ملت از این جایگاه، تلاش‌های بسیاری برای تخصیص مکان و فضایی مناسب‌تر برای این مجموعه پی‌گرفته شد.


کتابخانه‌ی ویژه‌ی نمایندگان

علیرغم ارتباط تاریخی و تشکیلاتی این کتابخانه با مجلس شورای اسلامی، در راستای تبیین و شفافیت بیشتر رسالت اساسی و اصلی که باعث شکل‌گرفتن این کتابخانه شد یعنی اطلاع‌رسانی به‌هنگام و خاص به نمایندگان مردم، در آستانه‌ی یکصدمین سال تأسیس مجلس و شکل‌گیری قوه‌ی مقننه و با هدف تسهیل و تسریع در دسترسی آسان به اطلاعات مورد نیاز، کتاب‌ها، منابع و مآخذ لازم برای ایفای وظیفه‌ی خطیر قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قوانین، در دی‌ماه سال 1385 در محوطه‌ی تالار جلسات علنی، کتابخانه‌ی ویژه‌ی نمایندگان به عنوان واحدی کوچک اما عملیاتی از تمامی خدمات و مجموعه‌های کتابخانه راه‌اندازی شد.

کتابخانه اصلی

ساختمان این کتابخانه که به شماره 1 معروف است در 17 بهمن 1341 گشوده شد. مجموع کتاب‌های چاپی موجود در این کتابخانه، اعم از کتب چاپ سنگی، سربی و معمولی به حدود 400 هزار جلد رسیده که شامل کتاب‌هایی به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، آلمانی، فرانسه، روسی، ترکی، ژاپنی و. . . و عمدتاً در زمینه‌های حقوق، علوم سیاسی، علوم دینی، علوم اجتماعی، تاریخ، ادبیات و هنر که با تأکید بر اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی است. کتابخانه مجلس به طور عمده در حوزه علوم انسانی و به طور خاص در زمینه ایران‌شناسی فعال است. از دیگر منابع این کتابخانه، تعدادی پایان‌نامه قدیمی و جدید در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا متعلق به دانش‌آموختگان داخلی و خارجی است.

کتابخانه شماره 2

این کتابخانه که در حال حاضر به کتابخانه "ایران‌شناسی" نیز معروف است در پی تأسیس مجلس سنا در 20 بهمن 1328، به ابتکار و علاقه‌مندی سیدحسن تقی‌زاده رئیس وقت این مجلس، به طور موقت در کنار مجلس شورای ملی واقع در میدان بهارستان، در دو اتاق کوچک، با هدف ایجاد کتابخانه‌ای تخصصی در زمینه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی، به منظور بهره‌برداری محققان ویژه و با حدود 500 جلد کتاب شکل گرفت.

کتابخانه مزبور با احداث و افتتاح ساختمان مجلس سنا (ساختمان مجلس شورای اسلامی در دوره‌های اول تا ششم) در سال 1335 به تالاری در جنب هیأت رئیسه مجلس سنا و سپس در اوائل سال 1362 به کاخی که در شرق عمارت مجلس سنا قرار داشت و موزه نگارستان در آنجا مستقر بود به عنوان کتابخانه شماره 2 مجلس انتقال یافت. با انتقال به موزه نگارستان سابق به مرور این کتابخانه شکل عمومی نیز به خود گرفت و درهای آن به روی همه اهل پژوهش باز شد. کتابخانه شماره 2 در اوائل سال 1383 به عمارت قدیمی مجلس شورای ملی (ساختمان مشروطه) واقع در میدان بهارستان منتقل و در آبان 1384 به عمارت قدیمی کتابخانه مجلس منتقل و باز‌گشایی گردید.

کتابخانه ویژه نمایندگان

در دی‌ماه سال 1385 در محوطه تالار جلسات علنی، کتابخانه ویژه نمایندگان به عنوان واحدی کوچک اما عملیاتی از تمامی خدمه و مجموعه‌های کتابخانه راه‌اندازی شد.


کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی

همزمان با شانزدهمین هفته کتاب جمهوری اسلامی در سال 1387 در دل کتابخانه مجلس کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی راه‌اندازی شد. در حال حاضر این مجموعه در حدود ده هزار مجلد کتاب را در خود جای داده است.

نشریات ادواری

در کنار مجموعه‌های ارزنده و کم‌نظیر نسخ خطی و کتاب‌های چاپ سنگی و سربی و مجموعه‌های اسنادی این کتابخانه، مجموعه‌ی 5 هزار عنوان نشریه‌ی معتبر و درخورِ اعتنای این کتابخانه فرصتی مناسب را برای پژوهشگران و مشتاقان این عرصه فراهم آورده است.

مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین مجلات فارسی‌زبان چاپ داخل و خارج کشور، نشریات مرتبط با ایران و جهان اسلام به زبان‌های غیر فارسی، شب‌نامه‌ها و ... در سیر پژوهش‌های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و خصوصاً بررسی‌های ادواری یک‌صد سال اخیر، منابعی متنوع و در عین حال قابل اعتمادی محسوب می‌شود، بخصوص نشریات مربوط به نهضت مشروطیت، نهضت ملی شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و ... و نیز نشریات محلی، بر غنای این مجموعه افزوده است؛ در حال حاضر هم از طریق شبکه رسا و هم چاپ فهرست مجلات موجود در کتابخانه از آغاز تا سال 1386 تمامی نشریات موجود در کتابخانه به ویژه در حوزه فارسی زبان فهرست شده است و قابل بازیابی و استفاده می باشد. هم‌اکنون این مجموعه به بیش از 40 هزار مجلد رسیده است.

آثار هنری و موزه‌ای

بنیانگذاران کتابخانه‌ی مجلس از همان سال‌های نخستینِ راه‌اندازی کتابخانه، دراین اندیشه بودند که با خرید تابلوهای هنرمند، استاد کمال‌الملک و برخی دیگر از هنرمندان برجسته در کنار پارلمان موزه‌ای به‌نام آن استاد برجسته برپا کنند.

استاد کمال‌الملک پس از آگاهی از این نیتِ خیر تعدادی از آثار خویش را نیز به رسم اهداء در اختیار می‌گذارد و این مجموعه ارزشمند سنگ‌بنای شکل‌گیری موزه‌ی مجلس می‌شود. بعدها با افزوده شدن برخی آثار ارزنده‌ی دیگر از دست‌نویس‌های و اسناد تاریخی و اشیای نفیس موزه‌ی مجلس تنوعِ بیشتری یافت.

در سال‌های پس از پیروزی انقلاب نیز تحولی در مجموعه‌سازی این موزه پدید آمد و اشیاء و آثارِ اهداء شده از سوی مقامات خارجی و هیأت‌های پارلمانی به رؤسای وقت مجلس شورای اسلامی هم به این موزه منتقل گردید؛ از جمله مقاطع چشمگیر فعالیت این موزه طی سال‌های 1377 تا 1383 بود که بخش عمده‌ی ساختمان موزه‌ی نگارستان برای نمایش اشیاءِ آن آماده‌سازی و در نظر گرفته شده بود و بازدیدکنندگان فراوانی را به خود جلب می‌کرد.

با جابجایی مجلس و دوایر تابعه به باغ بهارستان، فعالیت موزه به طور موقت متوقف شد و مقدماتی فراهم گردید تا این اشیاء در فضایی همخوان با تاریخ مجلس و با توجه به ارزش آن‌ها در معرض بازدید مشتاقان و علاقمندان قرار گیرد. در دوره‌ی هشتم مجلس با حمایت ریاست آقای دکتر علی لاریجانی، موزه در عمارت قدیمی و زیبای مجلس شورای ملی معروف به ساختمان مشروطه در تاریخ 11 آذر 1388 با حمایت های جدی و پیگیر ریاست محترم دفر رئیس مجلس جناب آقای دکتر جعفری بازگشایی گردید.

در حال حاضر موزه‌ی مجلس با دو رویکرد هنری و تاریخی به فعالیت خود ادامه می دهد؛ در رویکردی هنری برخی از آثار هنری از جمله تابلوهای استاد کمال‌الملک و شاگردان ایشان مانند علی محمودی، محمود اولیاء، جعفر چهره‌نگار ... و هدایایی که مقامات خارجی به رؤسای مجلس شورای اسلامی تقدیم نموده‌اند در معرض دید علاقه‌مندان قرار داده شده و در رویکرد تاریخی، تاریخ مشروطیت، مجلس، قانونگذاری و انقلاب اسلامی در قالب تصویر، سند و تندیس شخصیت‌های تاریخی معاصر ایران به نمایش گذاشته شده است. از دیگر بخش‌های این موزه صحن علنی و زیبای مجلس شورای ملی است که انسان را به یاد تاریخ پر جنب و جوش مجلس می‌اندازد.

/111/