هر چند ادوات زرهی در مسیر توسعه میزان مقاومت زره‌ها، اغلب یک قدم جلوتر از تسلیحات ضد زره قرار داشته‌اند اما این سلاح‌ها به دلیل هزینه‌های به نسبت کم در چرخه طراحی تا کاربری در کشورهای مختلف دنیا به سرعت متناسب با تهدیدات روز توسعه یافته‌اند.
اما موشک‌ها در زمینه روش‌های هدفگیری و هدایت، تانک‌ها را ناچار به استفاده از ادوات دفاعی جدیدتر سوق می‌دادند. از این رو 2 مؤلفه هدایت دقیق و مطمئن و قدرت نفوذ بالا اصلی‌ترین عوامل تعیین کننده ارزش یک سامانه ضد زره محسوب می‌شوند. ذکر این نکته لازم است که موشک‌ها به عنوان سلاح دارای قابلیت هدایت برتری قابل توجهی بر راکت‌ها و توپ‌های بدون عقب‌نشینی دارند ولی به دلیل قیمت بسیار بالاتر آنها، همچنان از راکت‌ها برای انهدام طیفی از اهداف استفاده می‌شود.
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به جز تسلیحات راکتی نظیر RPG-7 اصلی‌ترین سلاح ضد زره ایران را چند هزار فروند موشک BGM-71 که نام عمومی آن تاو (TOW) است تشکیل می‌داد که علاوه بر قابلیت شلیک از بالگردهای کبرا، از پرتابگرهای ثابت زمینی، خودروهای جیپ و نفربرهای M-113 هم شلیک می‌شدند.

این موشک با طول 1.16، قطر 0.152 و دهانه بال 0.46 متر، جرم 18.9 کیلوگرم که 3.9 آن مربوط به سرجنگی است، به سرعت 278 متر بر ثانیه و برد 65 تا 3750 متر و میزان نفوذ در زره تا 430 میلیمتر دست می یافت.
این موشک که احتمال اصابت آن به هدف 95٪ عنوان می‌شود در دست رزمندگان اسلام کارنامه درخشانی در جنگ تحمیلی 8 عراق علیه کشورمان ساله از خود بجا گذاشت. روش هدفگیری و هدایت این موشک از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار با ارسال فرامین از طریق سیم به موشک بود.
در این روش کاربر با نگاه کردن از دوربین هدفگیری می‌بایست همواره نشانه‌گیر را روی هدف نگه دارد که در صورت حرکت آن، فرامین اصلاحی توسط سامانه هدایت متصل به پرتابگر، محاسبه شده و به موشک ارسال می‌شود.

هر چند هدایت سیمی روشی مطمئن برای هدایت به شمار می‌رود و حتی چنین موشک‌هایی در بسیاری از کشورها هم اکنون نیز در حال استفاده است اما محدود شدن برد موشک یکی از معایب این روش هدایت است. اختصاص بخشی از جرم موشک به سیم و قرقره و قرارگیری این مجموعه در انتهای موشک نیز محدودیت‌هایی را از نظر جانمایی تجهیزات خصوصاً پیشران به چنین طرح‌هایی اعمال می‌کند.
همانطور که در تصویر فوق دیده می‌شود در موشک تاو و توفان پیشران جلوتر از میانه بدنه و بالک‌های جلویی قرار گرفته است.
پس پایان جنگ تحمیلی با استفاده از تجارب ارزشمند بدست آمده در نبردهای فراوان و نابرابر با نیروهای پرتعداد زرهی عراق، ساخت نمونه‌های بومی از موشک‌های ضد زره در دسترس، به طور انبوه آغاز شد. البته ساخت موشک تاو در سال‌های دفاع مقدس آغاز شده بود و حتی نمونه ایرانی این موشک در دوران جنگ شلیک موفق نیز داشته است.
طبیعتاً با توجه به کارنامه عملیاتی درخشان، گسترش بالای این موشک در سطح نیروهای مسلح و تعداد زیاد پرتابگرهای آن برنامه توسعه بیشتر برای نمونه ساخته شده مورد توجه قرار داشت.

توفان، نمونه ساخت ایران از موشک تاو است که در برخی مشخصه‌ها تفاوت ها و بهبودهایی نسبت نمونه خارجی داشت. از آن جمله باید به سرجنگی 3.6 کیلوگرمی، جرم 18.5 کیلوگرم، میزان نفوذ 550 میلیمتر، برد 70 تا 3850 متر و سرعت بیشینه 310 متر بر ثانیه‌ای آن اشاره کرد. طول این موشک 116 سانتیمتر و قطر بدنه آن 15 سانتیمتر است.
برد مؤثر این موشک در روز برابر 3500 متر و در شب 2500 متر بوده و سرعت متوسط آن در پرواز 240 متر بر ثانیه عنوان شده است.

به گزارش مشرق، با توجه به بیشینه زمان پرواز توفان در بیشترین برد که برابر 13 ثانیه است و با احتساب زمان لازم برای بارگذاری موشک در پرتابگر زمینی و زمان لازم برای هدفگیری نرخ شلیک این موشک در حدود 2-3 فروند در دقیقه است. این موشک در دمای 40- تا 65+ درجه سانتیگراد قابل به کار گیری است. روش هدایت، پرتابگر و شکل ظاهری توفان صرف نظر از تفاوت‌های اندک در ابعاد، مشابه موشک تاو است.
با توجه به استفاده تانک‌های جدید از زره‌های واکنشی(ERA)،‌ نسل دوم توفان، با سرجنگی دو مرحله‌ای ساخته شد. توفان-2 به دلیل بهره‌گیری از یک سرجنگی کوچک اولیه که زره واکنشی روی سطح بدنه تانک را منهدم می‌کند 145 سانتیمتر طول دارد.
جرم آن 19.1 کیلوگرم، جرم سرجنگی 4.1 کیلوگرم، و میزان نفوذ آن 760 میلیمتر است که 38.2٪ درصد رشد را نشان می‌دهد. سایر مشخصات این نمونه مانند نسل اول است. خصوصاً احتمال اصابت هر دو نسل توفان، 95 درصد عنوان شده است. این موشک‌ها قابلیت به کار گیری در شب را با برد کمتر داشته و روش هدایت توفان-2 نیز مانند توفان-1 است.

لازم به ذکر است در نسل اول هدایت موشک‌های ضد زره مانند مالیوتکا از روش «فرمان به خط دید دستی»، غیرخودکار یا MCLOS (Manual Command to Line-Of-Sight) و در نسل دوم هدایت از روش «فرمان به خط دید نیمه خودکار» یا SACLOS (Semi-Automatic Command to Line-Of-Sight) استفاده می‌شود که موشک‌های تاو، میلان و حتی موشک جدید و پیشرفته کورنت در این دسته قرار می‌گیرند.
نسل سوم هدایت در موشک‌های ضد زره یعنی هدایت به روش «شلیک کن-فراموش کن» است. موشک هلفایر (مدل L) با هدایت راداری موج میلیمتری و جاولین با هدایت تصویری فروسرخ از جمله موشک‌های نسل سومی هستند که عملکرد شلیک کن-فراموش کن دارند.
با روش "شلیک کن-فراموش کن" سامانه شلیک کننده از ردگیری هدف (و موشک) تا لحظه اصابت موشک بی‌نیاز شده که برای بقاپذیری آن در میدان نبرد بسیار مفید است. همچنین امکان درگیری با تعداد هدف بیشتری در بازه زمانی یکسان در مقایسه با استفاده از موشک‌های نسل دوم فراهم می‌شود.
اما باید توجه داشت موشک‌های نسل سوم به دلیل استفاده از حسگرهای پیشرفته و سامانه‌های کنترل پرواز تمام خودکار، بسیار گرانقیمت هستند و امروزه در ارتش‌های پیشرفته دنیا از هر دو نوع موشک‌های مجهز به نسل دوم و نسل سوم هدایت استفاده می‌شود و همچنان نیز تولیدات جدید بر مبنای نسل دوم هدایت طراحی و ساخته می‌شوند.
یکی از نمونه‌های خانواده موشک‌های توفان، توفان-3 است که دارای2 ویژگی متفاوت با نسل‌های قبلی است. این موشک قابلیت حمله از بالا (Top Attack) را داشته و سرجنگی آن از نوع شکل گیرنده انفجاری (EFP) است.

به طور معمول در ادوات زرهی بیشترین تلاش برای افزایش مقاومت در برابر سلاح‌های ضد زره از ناحیه جلو و پهلوها صورت می‌گیرد و قسمت بالایی خودروی زرهی، ضعیف‌ترین بخش آن است. این نکته سبب توسعه سلاح‌های مختلفی از جمله خمپاره‌های هوشمند، مهمات فرعی هوشمند رها شونده از راکت‌ها و نیز موشک‌های ضد زره حمله کننده از بالا شد.
در موشک‌هایی مانند جاولین ساخت آمریکا امکان استفاده به هر دو صورت حمله مستقیم و حمله از بالا وجود دارد.
البته این موشک در حالت حمله از بالا نیز باید روی هدف شیرجه زده و به آن اصابت کند. اما در موشک‌هایی با سرجنگی از نوع شکل گیرنده انفجاری با پرواز در ارتفاعی مشخص پس از شناسایی هدف و رسیدن به بالای آن سرجنگی عمل کرده و پرتابه‌هایی که با سرعت هایپرسونیک حرکت می‌کنند از ضعیف‌ترین قسمت خودروی زرهی یعنی بالا به آن اصابت می‌نمایند.
در پرتابه‌های EFP، یک سطح فلزی در اثر انفجار خرج قرار گرفته در پشت آن در مدت زمان بسیار کوتاهی به شکل تیز در آمده و با سرعت بسیار بالا که دستکم در حدود 1500 تا 2000 متر بر ثانیه یعنی بیش از 4 تا 6 برابر سرعت صوت (ماخ) است در هدف نفوذ کرده و با توجه به انرژی مکانیکی بسیار بالای ناشی از این سرعت به آن آسیب قابل توجهی می‌رساند.
هر چند خود این پرتابه حاوی مواد منفجره نیست اما با توجه به تعداد بسیار بالای آن در سرجنگی و تخریب ایجاد شونده در محل برخورد پرتابه، بخش‌های متعددی از هدف از کار افتاده و در صورت وجود مواد منفجره در هدف، برخورد پرتابه‌های EFP می‌تواند سبب انفجار آنها شود.


البته به طور کلی میزان عمق نفوذ این پرتابه‌ها در مقایسه با گونه خرج گود که در اغلب سلاح‌های ضد تانک به کار می‌رود کمتر است اما در عوض در محل برخورد تخریب بیشتری ایجاد نموده و زره‌های مقاوم در برابر خرج گود در برابر EFPها توانایی مقاومت ندارند.
همچنین گفته می‌شود زره‌هایی که برای مقاومت در برابر EFP طراحی می‌شوند نیز مقاومتی در برابر خرج گود ندارند بنا بر این هر خودروی زرهی با اتکا به زره‌های موجود در برابر یکی از انواع سرجنگی‌ها تسلیم خواهد شد.
با این روش می‌توان به اهدافی که در پشت عوارض طبیعی و مصنوعی پنهان شده‌اند به طور مؤثری حمله کرد. خصوصاً در نواحی شهری که خودروهای زرهی در پوشش دیوارها و ساختمان‌ها قرار می‌گیرند این گونه پرتابه‌ها بسیار مفید هستند. البته اثرگذاری EFP به شلیک آن در ارتفاع مناسب و طراحی شده بستگی دارد که نیاز به پرواز پایدار موشک حامل خواهد داشت.
به گزارش مشرق، در موشک ایرانی توفان-3 پس از شلیک و سرعت گرفتن موشک، پرواز آن بالاتر از خط دید مستقیم به هدف صورت می‌گیرد. موشک هدف خود را از طریق حسگرهای مغناطیسی و لیزری شناسایی کرده و با رسیدن بر فراز آن سرجنگی 1.7 کیلوگرمی خود را منفجر می‌کند.
این سرجنگی توانایی نفوذ بیش از 80 میلیمتر در زره‌های RHA را دارد. لازم به ذکر است گونه حمله از بالا (Top Attack) موشک آمریکایی TOW که مشخصه آن BGM-71F است فاقد سرجنگی EFP بوده و از محموله انفجاری شدید ضد زره با اصابت مستقیم استفاده می‌کند.

قطر این سرجنگی که در پشت حسگرها و نزدیک به دماغه موشک جانمایی شده برابر 12.8 سانتیمتر است. موشک توفان-3 نیز 19.1 کیلوگرم جرم داشته و برد آن بین 650 تا 3500 متر بوده و سایر مشخصات ابعادی و عملکردی آن مشابه گونه توفان-1 است.
البته زمان پرواز این موشک اعلام نشده اما با توجه به مشخصات نزدیک به نمونه‌های توفان-1 و 2 باید مشابه آنها و در حدود 13 ثانیه باشد. در جدول زیر مشخصات سه نمونه اول خانواده موشک‌های توفان ارائه شده است:

با احتساب موشک توفان-3 تا کنون در کشورمان در بیش از 2 دهه‌ای که از پایان جنگ تحمیلی می‌گذرد نمونه های متنوعی از موشک ضد زره در چند گروه عملکردی توسعه یافته است که البته اغلب آنها توسعه یافته نمونه‌های قبلی خود هستند.
این موشک‌ها با رده‌های مختلف وزن از حدود 10 کیلوگرم (نمونه‌های دوش پرتاب) تا چند ده کیلوگرم و برد 1000 متر تا چندین کیلومتر برای شلیک از پرتابگرهای هوایی و زمینی ساخته شده و به طور انبوه در اختیار رزمندگان اسلام در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت اسلامی قرار گرفته‌اند.
منبع مقاله : مشرق نیوز

/ج