*** مقدمه

پس از جنگ تحمیلی به‌تدریج روند نوسازی تجهیزات و استفاده از فناوری بومی در دستور کار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت تا میزان وابستگی به تسلیحات غربی و شرقی به حداقل خود برسد.
در این راستا کلیه واحدهای نیروی هوایی، زمینی، دریایی و بسیج مردمی کنار یکدیگر وظیفه دفاع از تمامیت ارضی جمهوری اسلامی را به‌عهده گرفتند و هریک بنا به تناسب و استراتژی مربوطه موظف به اجرای امور خود هستند.
در این بین اهمیت یک نیروی دریایی توانمند یا به‌عبارتی دیگر حضور مقتدر در دریا یا نیروی دریایی راهبردی ویژه است.
در جهان نیروی دریایی به‌‌عنوان یکی از عوامل مهم نظامی و اقتصادی، مورد نظر بوده و ابرقدرت‌ها جهت حفظ سلطه خود بر جهان، سعی کرده‌اند تا با ایجاد یک نیروی دریایی قوی، امور نظامی و اقتصادی جهان را تحت سیطره خود قرار دهند.
جمهوری اسلامی ایران نیز براساس منویات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم تشکیل یک نیروی دریایی راهبردی اقدامات گسترده‌ای را هم در حوزه سخت‌افزار و هم نرم‌افزار در راستای تشکیل یک قوه دریایی در نیروهای مسلح انجام داد.
مقابله با زورگویان غربی و شرقی و تهدیدات آنها و حفظ کیان اسلامی در حوزه دریا با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران دارای حدود 5800 کیلومتر ساحل و بیش از 30 هزار کیلومتر مربع نوار ساحلی است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بر این اساس، برای جلوگیری از انجام مأموریت‌های موازی در سواحل و آب‌های مرزی کشورمان شرح وظایف جداگانه‌ای برای ارتش و سپاه در حفظ و حراست از دریا تعریف شد که حفظ و تأمین امنیت خلیج فارس و مرزهای آبی آن به‌عهده سپاه و فراتر از آن به‌علاوه دریای خزر به‌عهده ارتش گذاشته شد.

*** نیروی دریایی ارتش

با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357، تحول عظیمی در نیروی دریایی ایجاد و در راستای خود کفایی آموزشی، اعزام دانشجو به صورت همگانی به خارج از کشور متوقف و دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(ره) با چهار دانشکده ناوبری و فرماندهی کشتی، مهندسی برق و الکترونیک و مخابرات دریایی، مهندسی مکانیک دریایی و رشته مدیرت و کمیسر دریایی تاسیس شد. مراکز آموزش‌های تخصصی در انزلی و رشت توسعه یافتند و دانشکده فرماندهی و ستاد نیروی دریای پا گرفت.
با شروع جنگ تحمیلی،‌ نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هرگز در مقابل تهاجم نیروهای عراق غافلگیر نشد بلکه در هفتم آذر ماه 1359 با انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه و محاصره کامل دریایی بنادر بصره، فاو و ام القصر و محروم کردن کامل آنها از دریا، تا پایان جنگ به نبرد با هواپیما و بالگردهای دشمن در دریا پرداخت و در مدت هشت سال جنگ تحمیلی، نیروی دریایی ده هزار فروند کشتی تجاری را به بنادر ایران اسکورت کرد که در این بین تنها چند صد فروند آن‌ها مورد اصابت موشک‌های هواپیمای دشمن قرار گرفتند.
این، کارنامه بسیار درخشانی در جنگ‌های دریایی قلمداد می‌شود و از سویی امنیت خطوط مواصلات دریایی خلیج فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند را همواره برقرار کرد.
در 29 فروردین 1367، ناوگان نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در نبردی نابرابر با نیروهای دریایی و هوایی آمریکا در خلیج فارس شرکت کرد که هر چند به غرق شدن ناوشکن سهند و ناوچه جوشن انجامید ولی ضرباتی که نیروی دریایی آمریکا متحمل شد (از جمله اصابت مین به ناوشکن ساموئل بی رابرتز، غرق شدن یک فروند کشتی لجستیکی و سرنگونی یک فروند بالگرد آمریکایی) در نبردهای منطقه‌ای کم سابقه بوده است.
در اینجا به بخشی از توانایی‌های نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اشاره می‌کنیم.
نیروی دریایی ارتش با ایجاد پایگاه‌های متعدد در سواحل دریای عمان و سواحل دریای خزر توانسته نه تنها به آبادانی مناطق مذکور کمک کند بلکه به تمرکز نقطه به نقطه تجهیزات این نیرو کمک کند.
در کنار پایگاه‌های نیروی دریایی ارتش، نیروی انسانی نیز تحت آموزش‌های سنگین و پیچیده‌ای قرار می‌گیرند تا در نهایت کارآزموده باشند و البته نمونه آن را می‎توان در مرکز آموزش تفنگداران دریایی منجیل دید که به منظور تامین نیروی انسانی مورد نیاز نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در بخش عملیات های ویژه دریایی (آبخاکی) تاسیس شده است.
اما تجهیزات نیروی دریایی ارتش به منظور حفظ و حراست از کیان جمهوری اسلامی ایران به خصوص در سواحل دریای عمان و دریای خزر باید متناسب با شرایط عمق و برد عملیات باشند و با توجه به اینکه برنامه‌های نیروی دریایی ارتش به عنوان نیرویی راهبردی در فراتر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران تعریف شده است،‌ این نیرو نیازمند تجهیزاتی سنگین، دقیق و بسیار پیشرفته است که در ذیل به بخشی از آنها اشاره می‌کنیم:

1-یگان هوادریا:

هوا دریا یکی از یگان‌های عملیاتی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که از اسکادران‌های بال ثابت، بالگرد و هواناو تشکیل شده است.

2-یگان هواناو یا هاورکرافت:

هواناوها شناورهای دوزیستی هستند که هنگام پرواز، بر روی لایه‌ای از هوا معلق بوده و بر سطوح مختلف مانند خشکی، دریا، باتلاق، مرداب و برف حرکت می‌کنند و توسط سامانه‌های جلو برنده در نزدیکی سطح پرواز کرده و در فعالیت‌های عملیاتی، گشت‌زنی، نجات، مسافربری و لجستیک مورد استفاده قرار می‌گیرند، به همین دلیل در جاهایی که خیلی از شناورهای دریایی نمی‌توانند در آن حضور داشته باشند، هواناو به راحتی از آب، وارد خشکی شده و از خشکی بر روی دریا و یا مرداب بدون نیاز به اسکله حرکت می‌کند.
نخستین هواناو ایران به صورت آزمایشی در دوران دفاع مقدس ساخته و آزمایش‌های میدانی اولیه آن در دریاچه مهارلو انجام گرفت که نتایج امیدوارکننده‌ای در پی داشت و بدین ترتیب نخستین هواناو ایران در پژوهشکده اثرسطحی فارس طراحی و با نام «یونس 10» به بهره‌برداری رسید.
پس از ساخت «یونس 10» طراحی نمونه بزرگتری به نام «یونس 21» با قابلیت حمل 20 نفر آغاز شد. به موازات این هواناو، طراحی و ساخت هواناوهایی با ظرفیت کمتر نیز آغاز شد که در این زمینه می‌توان به طراحی و ساخت هواناو «یونس 1» با ظرفیت حمل 2 نفر اشاره کرد. این هواناو دارای سرعت و کارایی بسیار مطلوبی بوده و نمونه‌های متعددی از آن در بسیاری از مناطق ساحلی و باتلاقی مورد آزمایش قرار گرفته است.
هواناوهای یونس 2 با ظرفیت حمل چهار نفر، یونس 6 با ظرفیت شش نفر و یونس 22 با قابلیت حمل هجده نفر از دیگر شناورهای ساخته شده در ایران محسوب می‌شوند.
هواناو تندر با وزن 11 تن و برد 270 کیلومتر و حداکثر سرعت 93 کیلومتر بر ساعت از دیگر هواناوهای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.
سلاحی که بر روی این شناور قرار داده شده است موشک کروز ضد کشتی است. این موشک به نوعی یکی از بهترین سلاح‌های مقابله با دشمن در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به حساب می‌آید. برد این موشک می‌تواند از رادار موجی میلی متری که بر بالای هواناو نصب شده برای هدایت بهره ببرد. این موشک‌ها در مرحله بعدی برای هدایت از فناوری هدایت مادون قرمز و تلویزیونی استفاده می‌کند.

3-یگان زیرسطحی‌ها:

از مهمترین بخش‌های نیروی دریایی ارتش که یکی از بازوهای توانمند این نیرو محسوب می‌شود حضور تعداد زیادی زیرسطحی پیشرفته در کلاس‌های مختلف است.
زیرسطحی‌ها و زیردریایی‌های فوق سنگین، سنگین و سبک نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران باعث شده است که هم اکنون هیچ کشوری به خود جرات تعدی به مرزهای کشورمان را ندهد.

*** زیردریایی‌های کلاس کیلو

نیروی دریایی کشورمان تعداد سه فروند زیردریایی فوق سنگین کلاس کیلو با نام طارق، نور و یونس را در اختیار دارد. موتور این زیردریایی‌ها به شدت کم‌ صداست این امر باعث می‌شود تا سونار غیرفعال دشمن قادر به شناسایی زیردریایی نشود در ضمن بدنه‌ زیردریایی توسطی مواد خاصی پوشیده شده است که باعث می‌شود سونار فعال نیز همانند سونار غیرفعال در کشف زیردریایی دچار مشکل شود.
***
این ویژگی‌ها باعث‌شده‌اند تا نیروی دریایی آمریکا لقب حفره‌ سیاه را برای این زیردریایی‌ برگزیند. این کلاس زیردریایی قادر به حمل 18 اژدر و یا 24 مین است و قادر است موشک‌های سطح‌به‌هوای SA-N-Gremlin را نیز شلیک نماید.
این زیردریایی‌ها برد عملیاتی گسترده‌ای دارند و قادرند تا مدت‌ها زیر آب بمانند و همانطور که در رسانه‌ها نیز عنوان شد زیردریایی فوق سنگین یونس در بندر بمبئی هند پهلو گرفت تا حضور ایران در آبهای بین‌المللی بسیار به چشم بیاید.

*** زیردریایی‌های کلاس غدیر

زیردریایی‌های کلاس غدیر حاصل اولین تلاش متخصصان کشورمان در ضمینه‌ی تولید زیردریایی ساحلی هستند.
این زیردریایی از گونه‌ ساحلی است و برای عملیات‌های کوتاه برد، کاربرد دارد. این زیردریایی شباهت‌های فراوانی با زیردریایی کلاس P-4 کره‌ شمالی دارد. همچنین این زیردریایی قادر به جابجایی کماندوها به نقاط مورد نظر، مین‌گذاری و شلیک موشک و اژدر است.
به نظر می‌رسد این زیردریایی دارای دو مقر اژدر 533 میلیمتری باشد که از این مقر می‌توان جهت شلیک اژدر حوت و یا موشک‌های ضدکشتی بهره برد.

*** زیردریایی‌های کلاس نهنگ

زیردریایی‌ کلاس نهنگ حاصل دومین تلاش متخصصان داخلی جهت تولید زیردریایی بومی است. این زیردریایی حاصل تلاش 220 محقق و حدود 1.2 میلیون ساعت کار تحقیقاتی و عملی است.
نهنگ در واقع یک زیردریایی کوچک ساحلی که دارای قابلیت ویژه‌ مین گذاری است. دو مقر اژدر کوچک در دو سمت این زیردریایی وجود دارد که از آن جهت شلیک اژدرهای سبک استفاده می‌شود.
نهنگ مجهز به یک رادار جهت کاوش سطحی است. همچنین سطح آن توسط موادی خاص پوشیده شده که کار کشف آن توسط سونار را دشوار می‌سازد. مقامات کشورمان اعلام کرده‌اند که این زیردریایی به واسطه‌ مجهز بودن به سامانه‌های پیشرفته‌ الکترونیکی قادر است همزمان به شلیک موشک و اژدر بپردازد.

*** زیردریایی‌های کلاس قائم

زیردریایی قائم نخستین زیردریایی نیمه سنگین ایرانی است. گفته می‌شود این زیردریایی هم‌اکنون در دست ساخت است. گفته می‌شود این زیردریایی دارای تناژ جابجایی بالای 1000 تن است. به گفته دریادار حبیب‌الله سیاری قائم قادر به مین‌گذاری و شلیک انواع مختلفی از اژدرها و موشک‌های ضدکشتی است. همچنین به گفته‌ وی این زیردریایی قادر است در هر عملیات تهاجمی و تدافعی شرکت کند.

*** زیردریایی‌های کلاس فاتح

در کنار ساخت زیردریایی‌های کوچک مانند نهنگ و همچنین زیردریای‌های مرطوب مانند السابحات برای طراحی و ساخت زیردریایی های بزرگتر نیز اقدام شد که تا کنون از دو نمونه در رده‌های وزنی حدود 500 و حدود 1000 تن صحبت شده است.
زیرسطحی 527 تنی فاتح به عنوان یک زیردریایی نیمه سنگین تلقی شده و تناژ آن در زیرسطح نیز 593 تن است. این زیردریایی از نظر مشخصات عملیاتی بسیار برتر از غدیر بوده و توانایی حرکت در عمق 200 متر را به صورت عادی داشته و بیشینه عمق قابل دستیابی برای آن نیز 250 متر است.
در طراحی این زیردریایی متخصصان کشورمان سعی در حرکت به سمت بهینه‌ترین حالت ممکن برای دستیابی به توانمندی رزمی بیشتر داشته‌اند از این رو فاتح دارای 4 مقر پرتاب اژدرهای 533 میلیمتری بوده و توانایی حمل 8 مین دریایی را نیز دارد.
فاتح توان دریانوردی به مدت 35 روز را دارد که از این نظر نیز بهبود چشمگیری نسب به زیردریایی غدیر مشاهده می شود. سرعت سطحی فاتح 20.35 کیلومتر بر ساعت و در حالت غوطه ور 25.9 کیلومتر بر ساعت است.

4-یگان شناورها:

*** کلاس ببر

این ناوشکن قدیمی بوده و امروز جای خود را به ناوشکن‌های مدرن و بسیار پیشرفته بومی داده است.

*** ناوشکن جماران

جماران از مهمترین و بزرگ‌ترین پروژه علمی، فنی و تحقیقاتی نیروی دریایی ارتش و از برترین دستاوردها و فناوری های اقتدارآفرین کشورمان است.
این ناوشکن که مجهز به انواع سامانه‌های پیشرفته موشکی و توپخانه‌ای است در مقایسه با ناوشکن‌های روز دنیا دارای برتری قابل ملاحظه‌ای است و با حضور در پهنه آب‌های بین‌المللی عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران را تقویت خواهد کرد.
ناوشکن جماران دارای تجهیزات پیشرفته‌ای از قبیل سامانه‌های پردازشگر راداری، رادارهای تاکتیکی هوایی، سطحی و زیر سطحی، سیستم مقابله با جنگ‌های الکترونیکی و ضد الکترونیکی، سیستم کنترل آتش مجهز به انواع توپ‌های دریایی تمام اتوماتیک، لانچرها و انواع سامانه‌های موشکی سطح به سطح و سطح به هوای برد متوسط و برد بلند از جمله سامانه موشکی « نور»، سامانه‌های اژدرافکن، سیستم‌های پیشرفته کمپرسور هوای فشرده و اطفای حریق، سیستم‌های رانش و کمک ناوبری نسل جدید،سامانه دفاع در برابر حملات هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی و قابلیت حمل و سوخت رسانی به بالگرد (که برای نخستین بار در یک ناوشکن ایجاد شده است) و ده‌ها قابلیت رزمی و دفاعی دیگر اشاره کرد.
ناوشکن جماران نسبت به بسیاری از ناوشکن‌های جهان از جمله ناوشکن‌های کلاس "واستر " پیشرفته‌تر است. ناوشکن جماران دارای سامانه‌های پردازش راداری، رادارهای تاکتیکی سطحی، زیر سطحی و هوایی، قدرت بالای کنترل آتش، و مجهز به انواع سامانه‌های اژدرافکن و توپ‌های دریایی پیشرفته است و می‌تواند علاوه بر حمل بالگرد و کمک به سوخت‌رسانی بالگردها، در مقابل تهاجم‌های هسته‌ای و میکروبی نیز مقاومت کند.
ناوشکن جماران مجهز به موشک‌های ضد کشتی، سطح به هوا و نیز انواع اژدر و توپهای دریایی از جمله فجر 27 به عنوان مدرن‌ترین توپ دریایی جهان است. ناوشکن جماران 94 متر طول و قریب 1500 تن وزن دارد و یک رادار پیشرفته نیز برای انجام هر چه بهتر ماموریت‌ها، روی آن نصب شده است.
این ناوشکن می تواند با سرعت 30 گره دریایی حرکت کرده و 120 تا 140 پرسنل و خدمه نیز در آن فعالیت خواهند کرد.

*** کلاس الوند

شناورهای کلاس الوند معروف‌ترین شناورهای نیروی دریایی کشورمان هستند. از این شناورها، تحت عنوان ناوهای کلاس سام نیز یاد می‌شود.
موتور و سیستم پیشران این ناو دو موتور دیزلی به همراه دو توربین گازی است که با دو محور توان را منتقل می‌کنند.
البته چندی پیش نیز دو فروند ناو موشک انداز "نیزه" و "تبرزین" و یک فروند ناو لجستیک "سیرجان" به ناوگان نیروی دریایی ارتش ایران در بوشهر محلق شد.
در کنار ناوها و ناوشکن‌های مذکور بسیاری از تجهیزات دیگر از جمله ناو خارک و زیرسطحی‌های دیگری هستند که به همراه ناوشکن جماران دو قادر خواهند بود پاسخی کوبنده به هر نوع تهاجمی بدهند.
کاملا مشخص است که چنین تجهیزاتی در کنار ایمان و مهارت بالای نیروی انسانی، آب‌های دریای عمان را در یک روز به گورستانی برای آمریکایی‌ها تبدیل خواهند کرد. منبع مقاله : تسنیم

/ج