استفاده از بالن در امور نظامی سابقه طولانی داشته و می توان این گذشته را تا قرن 16 میلادی نیز دنبال کرد؛ جایی که اولین بار فرانسوی ها از بالن استفاده کردند. جنگ داخلی آمریکا از دیگر نبردهایی بود که در ان بالن برای امر شناسایی استفاده شد.
جنگ اول جهانی و ورود کشتی های هوایی و خصوصا "زپلین" های آلمانی برای بمباران شهر لندن را می توان اوج استفاده از بالن ها و کشتی های هوایی در جنگ دانست اما گام به گام و با معرفی هواپیماهای جنگی، نقش بالن ها در جنگ کمرنگ شد.

با ورود به قرن بیست و یکم میلادی و بروز شکل جدید از تهدیدات و جنگها و همچنین رخ نمودن بحث تروریسم به عنوان شکل جدی تری از تهدیدات، بحث محافظت از مرزها و کنترل خطوط مواصلاتی مجددا به صورت جدی مطرح شد و در این میان، استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین به عنوان یکی از راه حل ها در این بخش مطرح است.
اما اگر بخواهیم برای مدت زمان زیادی یک مساحت زیاد از منطقه مورد نظر را زیر نظر گرفت و در عین حال این کار را با هزینه ای کم صورت داد می توان گفت که به یک وسیله بسیار عالی در بخش مراقبت و شناسایی رسیده ایم: بالن.
بالن ها با این استدلال دوباره به حیات خود در نیروهای نظامی بازگشتند و امروزه در بسیاری از نیروهای نظامی دنیا از آنها در نقش کنترل و مراقبت بهره برده می شود و حتی امروزه نیروهای آمریکایی و ناتو استفاده گسترده ای از این بالن ها در افغانستان به منظور امور شناسایی می کنند.

در یک تعریف ساده، بالن های مراقبتی جدید شامل یک بالن ساخت شده از الیاف سبک است که انواع مختلفی از گازها پر شده و یک محموله مراقبتی را نیز با خود حمل می کند. ارزان بودن، قابلیت ماندگاری بالا در محیط های گوناگون، نیاز به تعداد کاربر کم و مقاومت بالا در برابر صدمات از جمله امتیازات این سامانه به شمار می رود.

اخیرا نیز سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح کشورمان گونه ای از بالن های مراقبتی که توسط این ارگان طراحی و ساخته شده را در معرض دید عمومی گذاشته است. "اوج 10" یکی از انواع بالن ایرانی مراقبتی است که اخیرا به نمایش درآمده است.
مشخصات اعلام شده در مورد اوج 10 نشان دهنده ارزشمند بودن این سامانه شناسایی است.
این بالن ایرانی دارای باله هایی در پایین خود است که پایداری بیشتری را برای آن فراهم می کند. اوج 10 توان اوج گیری تا ارتفاع 5000 متری، ماندگاری تا 20 روز، مقاومت در برابر بادهایی با سرعت حداکثر 60 کیلومتر بر ساعت و حمل محموله ای به وزن 10 کیلوگرم را دارد. البته این محموله در بادی با سرعت صفر فرض شده است و در زمان وزیدن باد با سرعت 48 کیلومتر بر ساعت اوج 10 توان حمل محموله ای تا وزن 100 کیلوگرم را نیز دارد.

بایستی اشاره کرد که در شرایط وزش باد، بالن مورد نظر تا جایی که نگاه دارنده های آن اجازه دهند حرکت کرده و با توجه به تولید نیروی حاصل از حرکت بالن، توان حمل محموله های سنگین تر نیز برای این سامانه مهیا می کند. اوج 10 از 5 نفر خدمه نیز بهره برده و می توان توسط 2 نفر آن را آماده عملیات کرد. محدوده کاری این سامانه از جهت درجه هوا بین منفی 40 تا مثبت 65 درجه سانتی گراد می باشد.

از کاربردهای این سامانه می توان به کنترل و شناسایی، مراقبت هوایی، مرزبانی، حفاظت از محیط زیست، نصب بر روی شناورهای دریایی و امور پدافند غیر عامل اشاره کرد.
با احتساب هزینه های سایر سامانه های مراقبتی، با استفاده از سامانه اوج هزینه های مراقبت هوایی 100 برابر ارزان می شود. انواع سنسورها، دوربین ها، سیستم های رله مخابراتی و حتی رادارها از جمله محموله هایی هستند که می توان از آنها در سامانه اوج استفاده کرد.
با توجه به این قابلیتها می توان از این سامانه در بحث ایجاد پوشش مخابراتی در مناطق صعب العبور نیز استفاده کرد و در نهایت با کاهش بسیار زیاد هزینه ها، پوشش مخابراتی در آن مناطق را نیز ایجاد کرد. بحث ایجاد یک رادار هوابرد ثابت نیز از دیگر پروژه هایی است که می توان با استفاده از این سامانه به آن دست پیدا کرد. این گونه از رادارها در بحث هشدار حملات هوایی، خصوصا حملات موشکهای کروز می توانند بسیار مفید واقع شوند. در حقیقت با داشتن این سامانه می توان یک آواکس ارزان قیمت را در اختیار داشت. رادار هشدار زودهنگام هوابرد که بر روی هواپیماها نصب می شود در اندازه کوچک تر و سبکتر می تواند در این بالن ها نصب شده و پوشش راداری از ارتفاع بالا را به عهده بگیرد.


این سامانه در صورت آسیب دیدن نیز هرگز سقوط نخواهد کرد و در بدترین شرایط به آرامی بر روی زمین فرود خواهد آمد. اما داستان بالن های اوج فقط به "اوج 10" ختم نخواهد شد.
خانواده بالن های اوج ایران 10 عضو دارد که به ترتیب بالن های اوج 2 ، 4 ، 6 ، 10 ، 15 ، 20 ، 25 ، 30 ، 40 و 50 می باشند. اعضای این خانواده بالنی، می توانند محموله هایی به وزن 2 تا 500 کیلوگرم را حمل کنند و البته سازمان صنایع هوایی ایران نیز اعلام کرده است که توان طراحی و ساخت بالن هایی با قابلیت حمل محموله های سنگین تر را نیز دارد.
با توجه به گستره مرزهای ایران و وجود برخی مشکلات در نقاط مرزی در بحث رصد ورود غیر قانونی، قاچاق مواد مخدر، حملات کور تروریستی و رصد فعالیتهای نیروهای فرامنطقه ای، می توان با استفاده از این سامانه پوششی کامل را این نقاط در مواردی که در بالا به آن اشاره شد برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران فراهم آورد.
منبع مقاله : مشرق نیوز

/ج