بهداشت صدا در خانوم ها و سالخوردگان

1- شرايط ويژه خانمها و سالخوردگان

خانم ها به واسطه ي تغييراتي که در اثر عادت ماهانه، دوران بارداري و يائسگي در بدنشان بوجود مي آيد از نظر صدا نيز دچار تغييراتي مي شوند. خانم معلم ها به واسطه ي اين تغييرات و به خاطر شرايط شغلي که دارند بيش از مردان در معرض خطر ابتلا به اختلالات صوتي هستند.
در اثر گذشت زمان، در قسمت هاي مختلف بدن سالخوردگان تغييراتي به وجود مي آيد. حنجره و سيستم تنفس نيز از اين قاعده مستثني نيستند. تغييراتي که در اين دو قسمت ايجاد مي شوند مي توانند صداي فرد سالخورده را با مشکلاتي مواجه سازند.

2-عادت ماهانه

در خصوص حفظ سلامت صدا، شرايط خانم ها نسبت آقايان متفاوت است. خانم ها به واسطه ي داشتن حالت هاي احساسي تر، عادت ماهانه، دوران بارداري، و دوران يائسگي، داراي حالتها و شرايط متغيري هستند و نياز به مراقبت بيشتري دارند (5). صداي خانم ها در دوران عادت ماهانه آسيب پذيرتر است؛ لذا، منطقي است مراقبتهاي لازم با دقت بيشتري به عمل آيند تا در اين دوران، حنجره و صداي فرد داراي امنيت بيشتري باشد. استراحت، به دور بودن از فشارها و استرس هاي معمول، تغذيه ي کافي و مناسب، و تلاش در جهت حفظ سلامت عمومي، از ضروريات مراقبتهاي اين دوران است. مديران و معاونين مدارس دخترانه مي توانند نقش خوبي را در اين زمينه ايفا نمايند، و اگر امکان مرخصي وجود نداشته باشد لااقل برخورد خوب، محترمانه و به دور از استرس در اين دوران مي تواند از وظايف انساني و قابليت هاي شغلي مسئولان مدارس به شمار آيد.
توجه به اين نکته ضروري است که ميزان اثرپذيري افراد مختلف در اين دوران متفاوت است ولي رعايت نکات ايمني و بهداشت صوتي در اين دوران مي تواند براي يک معلم زن حائز اهميت فراواني باشد. معمولاً خانم هايي که داراي بنيه ي جسمي ضعيف تري هستند ميزان آسيب پذيريشان در دوران عادت ماهانه، به مراتب بيشتر است. بخصوص اگرجزء افرادي هم باشند که معمولاً کم غذا مي خورند و زود فشار خونشان پايين مي آيد. اين افراد، از نظر خلقي نيز در اين دوران ممکن است به شدت دچار تغييراتي شوند که مستلزم تحمل و شکيبايي ديگران است. به علاوه ممکن است از نظر واکنش نشان دادن به بوها يا مزه ها نيز حساس تر از قبل شوند. اعضاي خانواده ي اين افراد مي توانند نقش کمکي خوبي را در اين دوران ايفا نمايند؛ مثلاً نسبت به تغييرات خلقي که ممکن است از دو يا سه روز قبل از شروع خون ريزي مشاهده شود حساسيت خاصي نشان ندهند و صبورتر باشند، در انجام کارهاي خانه بيش از پيش کمک کنند، و با د رنظر گرفتن نيازها و خصوصيّات فرد مورد نظر، در ايجاد جوي آرام و بدور از درگيري و تنش بکوشند. ميزان تجربه و نگرش فرد نيز مي تواند بسيار کمک کننده باشد.

3: دوران بارداري

دوران بارداري نيز يکي از شرايط خاصي است که جهت حفظ سلامت صداي خانم ها، جزء شرايط ويژه به حساب مي آيد. بعضي از شرايط مانند افزايش حساسيت نسبت به بوها و مزه ها، و ايجاد برخي تغييرات خلقي تقريباً مشابه دوران عادت ماهانه است ولي وضعيت در زمان هاي مختلف دوران بارداري مي تواند متفاوت باشد. اين تغييرات مي تواند تا حدودي بر کيفيت تدريس و رفتار معلم در کلاس اثرگذار باشد. با بزرگتر شدن جنين، بتدريج بر حجم جنين و مايعات احاطه کننده ي آن افزوده مي شود. اين افزايش حجم، شرايط را براي ترش کردن مادر فراهم مي کند. لذا، مشاوره با متخصصين مربوطه مي تواند مشکل گشا باشد. به عنوان نمونه، به ذکر تجربه ي يکي از مادران در دوران بارداري مي پردازيم: " به چند متخصص مراجعه کردم و مشکل ترش کردنم را مطرح کردم. همه ي آنها به من شربت آلومينيم دادند که خيلي راضي نبودم؛ تا اينکه در کلاس هاي مادران باردار که به تازگي در يکي از بيمارستانها برگزار شده بود شرکت کردم. در آنجا از مدرس کلاس پرسيدم آيا براي رفع اين مشکل راه مناسبي وجود دارد يا نه. او پاسخ داد مي تواني از جويدن آدامس در مواقعي که احتمال ترش کردن زيادتر است استفاده کني. اين کار را انجام دادم و خيلي راحت تر شدم. " در اين کتاب نيز در قسمت تغذيه، به نکاتي جهت پيش گيري از ترش کردن اشاره کرده ايم.
به دليل آسيب پذيرتر بودن صداي خانم ها در زمان بارداري، بهتر است مراقبت هاي لازم جهت فراهم آوردن شرايطي مناسب تر و ايمن تر براي معلمان باردار به عمل آيد. خوش بختانه براي کارمندان دولت، از جمله معلمين چند ماه مرخصي زايمان در نظر گرفته شده است که تسهيلات خوبي براي مراقبت بهتر از سلامت عمومي و نتيجتاً سلامت حنجره و صداي خانم هاي معلم به نظر مي رسد. استراحت کافي، حرکت کافي ولي مناسب و ورزش هاي مختص دوران بارداري، تغذيه ي خوب، حفظ و تقويت آرامش و سلامت رواني، و جسمي از مهمترين نکاتي است که رعايت آنها ضروري به نظر مي رسد.

4: سالخوردگي و دوران يائسگي

در دوران سالخوردگي فقط چهره و توان جسمي انسان دستخوش تغيير نمي شود، بلکه اتّفاقات زيادي مي افتد. با گذشت زمان به تدريج خواسته ها، عادات، تمايلات، خلقيات، قدرت بدني، قيافه، حافظه، توان ذهني، ارتباطات اجتماعي و چيزهاي زياد ديگري نيز دچار تغيير مي شود. يکي از مواردي که با گذشت زمان تغيير مي کند صداي انسان است که در دوران سالخوردگي بدون اينکه چهره اش را ببينيم مي توانيم پي ببريم که صداي شنيده شده متعلق به فردي مسن است.
در دوران سالخوردگي، حنجره، تنفس و صداي فرد ويژگي هاي خاصي پيدا مي کند که باعث مي شود صداي افراد مسن آسيب پذيرتر شود. در مورد خانمها، اين وضعيت به خاطر تغييراتي که در اثر يائسگي در بدنشان پديد مي آيد وخيم تر است. بنابراين، معلمين بايد نکاتي را درباره ي صدا در دوران سالخوردگي بدانند تا بتوانند در سنين بالا به نحو مناسبي عمل کنند که از نظر بهداشت صوتي ايمن باشد. صداي معلم مسن ممکن است با توجه به نوع کار، عادت هاي کلامي و بسياري از عوامل ديگر دچار تغييرات خاصي شود. توضيح آنکه اگر معلم به خوبي بهداشت صوتي را رعايت نکند ممکن است صداي او در دوران سالخوردگي بيش از صداي يک فرد سالخورده ي عادي دستخوش تغيير شود. بهتر است خانم معلم هاي مسن که وارد دوران يائسگي شده اند ضمن رعايت بهداشت صوتي، تحت نظر يک متخصص با تجربه ي زنان نيز باشند و در صورت برخورد با هر گونه مشکل صوتي، به يک آسيب شناس گفتار و زبان مراجعه نمايند.
رعايت بهداشت صوتي در ميانسالي باعث مي شود تا تغييرات صوتي معلم در دوران سالخوردگي تعديل شود. عدم رعايت بهداشت صوتي در دوران جواني و ميانسالي باعث افزايش آسيب پذيري صداي معلم در کهنسالي مي شود. اگر عدم رعايت بهداشت صوتي، در دوران کهنسالي هم ادامه داشته باشد آسيب پذيري صداي او مضاعف خواهد شد. لذا، بهتر است معلم علاوه بر آشنايي با بهداشت صوتي، با ويژگي ها و نکات ايمني در دوران کهنسالي آشنا شود.
در دوران کهنسالي، مخاط حنجره و حلق با سهولت بيشتري خشک مي شود؛ لذا، مصرف مايعات بخصوص آب بايد به اندازه ي کافي باشد. نکته ي مهمتر اينکه دفعات مصرف آب بايد بيشتر شود ولي هر بار مقدار کمتري از مايعات را بنوشد (5).
بهتر است هر معلمي قبل از شروع دوران کهنسالي، خود را به عادت هاي مناسب مسلح نمايد تا به افزايش تحمل خود در آن دوران کمک نمايد. يکي از مهمترين اين موارد اين است که از بلند صحبت کردن پرهيز نمايد. پرهيز از پر حرفي، بيشتر کردن مکث در بين گفتار و رعايت نوبت در گفتار از موارد مهم ديگر در دوران کهنسالي است.
منبع مقاله :
اميري شوکي، يونس، جنابي، محمد صادق، قليچي، ليلا، خداوردي پور، مريم؛ (1385)، بهداشت صوت براي معلمان، [بي جا]: انديشمند، چاپ اول