نویسنده: حمید وثیق زاده انصاری
منبع:راسخون




 

در حالی که نیمکره شمالی زمین انقلاب تابستانی را در ماه ژوئن تجربه می‌کند، نیمکره جنوبی آن را در ماه دسامبر مشاهده می‌نماید. گذشته از استدلال‌ علمی مورد بحث، در مورد این پدیده چندین حقیقت جالب وجود دارد که قطعاً ارزش دانستن دارند.

استون هنج (نام‌ آثار باستانى‌ دوران‌ نوسنگى‌ در دشت‌ ساليسبورى -‏ انگليس‌)
طلوع آفتاب در استون هنج
20 ژوئن 2012 که بلندترین روز سال است، نشانه‌ی شروع تابستان در کشورهای مختلف نیمکره شمالی است. به طور جالب توجهی، همین اتفاق در مورد کوتاه‌ترین روز سال می‌افتد و نشانه‌ی آغاز زمستان در نیمکره جنوبی است. به عبارت دیگر، در ایالات متحده طولانی‌ترین روز سال 20ام ژوئن خواهد بود، در حالی که همین روز، کوتاه‌ترین روز در استرالیا و دیگر کشورهای نیمکره جنوبی است. در این کشورها، طولانی‌ترین روز سال 21ام دسامبر 2012 خواهد بود که اتفاقاً کوتاه‌ترین روز در کشورهای نیمکره شمالی می‌باشد.
در واقع، این پدیده که باعث بوجود آمدن طولانی‌ترین و کوتاه‌ترین روز در این سیاره می‌شود را به تغییر مکان مشهود خورشید بین مدار راس السرطان (در منتهی الیه شمالی) و مدار رأس الجدی (در منتهی الیه جنوبی) می‌توان نسبت داد. افرادی که ساکن نیمکره شمالی‌اند، کریسمس معمولاً با بارش برف همراه است؛ از نظر آنها، این واقعیت که استرالیایی‌ها آن را در تابستان جشن می‌گیرند، شگفت آور است.

توضیح انقلاب تابستانی

در علم نجوم، اصطلاح «انقلاب»، اشاره به یک رویداد نجومی دارد و زمانی رخ می‌دهد که موقعیت ظاهری خورشید در منتهی الیه شمالی‌ترین یا جنوبی‌ترین مکان خود در آسمان قرار داشته باشد. غیر از خورشید، شیب 5ر23 درجه‌ای زمین، چرخش آن و حرکت انتقالی‌اش در رخ دادن این پدیده نقش تعیین کننده‌ای ایفاء می‌کند. در طولِ سفر خود، خورشید در ماه ژوئن (انقلاب ژوئن) به مدار راس السرطان و در ماه دسامبر (انقلاب دسامبر) به مدار رأس الجدی می‌رسد.
اگرچه بکار بردن اصطلاح «انقلاب تابستانی» برای انقلاب ژوئن به نیمکره شمالی محدود می‌شود، اما بسیار متداول است، زیرا این نیمکره موطن حدود 90 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد. در نیمکره جنوبی، انقلاب ژوئن به «انقلاب زمستانی» اشاره دارد به این دلیل که آغاز فصل زمستان است. به عبارت ساده، انقلاب ژوئن اتفاقاً انقلاب تابستانی برای مردم ساکن نیمکره شمالی است و از قضا انقلاب دسامبر، انقلاب تابستانی برای مردم ساکن در نیمکره جنوبی می‌باشد.
هنگامی که خورشید به مدار راس السرطان می‌رسد، انقلاب تابستانی در نیمکره شمالی است. این اتفاق معمولاً در 20ام یا 21ام ژوئن و در مواردی نادر در 19ام یا 22ام ژوئن رخ می‌دهد. درنیمکره جنوبی، انقلاب تابستانی معمولاً در 21ام یا 22ام دسامبر و گاهی در 20ام یا 23ام دسامبر رخ می‌دهد. این می‌تواند منتسب به این حقیقت باشد که ما برای آن به تقویم میلادی رجوع می‌کنیم که به طور عادی در سال دارای 365 روز بوده و در سال کبیسه 366 روز دارد. مطالعه‌ای که در دانشگاه سوینبرن صورت گرفت، مشخص شد که حرکت مداری و دورانی روزانه زمین نیز در این پدیده نقشی را ایفاء می‌کند.
سیر خورشید می‌تواند از خط استوا به مدار رأس السرطان، بازگشت به خط استوا و سپس به مدار رأس الجدی و مجدداً به خط استوا طی شود. وقتی که خورشید در خط استوا قرار دارد، به آن «اعتدال» گویند. و اما در صورت رخ دادن انقلاب، اعتدال حتی دو مرتبه در سال اتفاق می‌افتد؛ نخست در ماه مارس و دیگری در ماه سپتامبر. سفر خورشید سال به سال ادامه می‌یابد و همچنین عامل به وجود آمدن فصول در این سیاره می‌شود.

حقایقی جالب از انقلاب تابستانی

◄ چنانچه بخواهیم طبق تعریف فنی انقلاب پیش رویم، تعیین زمان دقیق این رویداد، با اصلاح تازه‌ترین اطلاعات امکان پذیر می‌باشد. به عنوان مثال، در 20ام ژوئن 2012، این واقعه در ساعت 23:09 به وقت جهانی رخ می‌دهد. هر چند به طور غیر رسمی، این اصطلاح به روزی که در آن انقلاب رخ می‌دهد، گفته می‌شود، به عبارت دیگر به تاریخهای 2012/06/20، 2013/06/21، 2014/02/21 و از آن جمله اشاره دارد.
◄اصطلاح «انقلاب» از ترکیب کلمات لاتین «سول» 'sol' به معنی «خورشید» و «استیتیوم» 'stitium' به معنای «ثابت» مشتق می‌شود. مردمی که در نیمکره شمالی زندگی می‌کنند، انقلاب تابستانی را در ماه ژوئن جشن می‌گیرند، همزمان مردم ساکن در نیمکره جنوبی آن را در ماه دسامبر جشن می‌گیرند. (اگر چه در بیشتر فرهنگها به عنوان شروع فصل تابستان در نظر گرفته می‌شود، در برخی دیگر نشانه‌ی اواسط تابستان است.)
◄صرف نظر از اینکه این پدیده خواه در نیمکره شمالی یا نیمکره جنوبی باشد، روی دادن این پدیده‌ی نجومی نشانه‌ی بلندترین روز سال در آن نیمکره‌ی بخصوص است. پس از آن تا زمانی که به انقلاب زمستانی در ماه دسامبر برسیم که اتفاقاً کوتاه‌ترین روز سال است، روزها کوتاه‌تر می‌شوند.
◄در مورد انقلاب ژوئن، در مناطقی که آن سوی مدار قطب شمال قرار دارند، خورشید تمام 24 ساعت را در بالای افق باقی می‌ماند؛ این پدیده به «نیمه شب خورشیدی» اشاره دارد و منطقه‌ای که آن را تجربه می‌کند، «سرزمین نیمه شب خورشیدی» نامند. مکان‌هایی که نیمه شب خورشیدی را تجربه می‌کنند شامل: شمال آلاسکا، مناطق شمالی کانادا، نروژ، سوئد و فنلاند، و قسمت اعظم گرینلندند.
◄جشن‌های انقلاب تابستانی از یک قسمت تا قسمت دیگر جهان تفاوت می‌کند و در فرهنگ‌های مختلف این روز را به شیوه‌ای ویژه جشن می‌گیرند. برخی آتش روشن کرده و اطراف آن به رقص و پایکوبی می‌پردازند تا به استقبال خورشید روند، در حالی که بعضی دیگر آتش روشن کرده تا مانع ورود ارواح به شهر شوند. به همین نحو، برخی خدای نور را مورد پرستش قرار می‌دهند، و بعضی آن را تحت عنوان عروسی آسمان و زمین جشن می‌گیرند.
◄به نظر می‌رسد که روشن کردن آتش جایگاه ویژه‌ای در جشنواره‌های انقلاب دارد؛ مردم آتش روشن کرده و تمام شب را بیدار می‌مانند تا به استقبال خورشید بروند. در بعضی فرهنگ‌ها، افراد بر این عقیده‌اند که آتش‌ ارواح شیطانی را دور نگه می‌دارد، و در برخی اعتقاد بر این است که آرزوی خود را نجوا کنان به یک سنگریزه بگویید و آن را به درون آتش جشن انقلاب بیاندازید تا آن آرزو برآورده شود.

همانطور که هر کس می‌تواند متوجه شود، ارتباط انقلاب تابستانی، تنها محدود به نجوم نبوده و به خوبی فراتر از آن پیش رفته و به درون فرهنگ، رسوم اجدادی و اساطیر راه یافته است. حتی کسانی که با علم انقلاب آشنا نیستند، استون هنج را به خوبی می‌شناسند، بنای باستانی که اعتقاد بر این است که بر طبق هم ترازی انقلاب ساخته شده است، جایی که هزاران نفر دور هم جمع می‌شوند تا به استقبال خورشید بروند.