نويسنده: جعفر يوسفي





 

ترکمن ها ابتدا جزئي از نژاد زرد بوده و بنابر نظر مورخان، در آسياي جنوب شرقي ( حوالي چين ) مي زيستند. در اين سال ها به دنبال اضمحلال امپراتوري گوگ ترک، گروهي از ترک ها که « اغوز » ناميده شدند، از آنان جدا شده و از ناحيه ارخون به طرف آرال و سير دريا ( سيحون ) کوچ کرده و بعداً به قسمت هاي جنوبي آمودريا ( سيحون ) و مرو مهاجرت کرده اند. مهاجرت ترکمن ها به سوي رود اترک و گرگان در قرن نهم هجري آغاز گرديد. در آن ايام ترکمن هاي گوگلان، يمرلي و آل علي به جلگه هاي اطراف کوپت داغ کشيده شدند. اندکي بعد ترکمن هاي ساريق، ارساي و سالر به جلگه هاي اطراف قوچان و بجنورد روي آوردند و اين کوچ و مهاجرت تا امضاي قرارداد مرزي آخال بين ايران و روسيه در سال 1881 م. ادامه داشت. هم اکنون نيز ترکمن هاي ايران در استان گلستان از شرق درياي خزر تا ناحيه مراوه تپه و از سمت جنوب شرق تا کوه هاي پاليزان سکونت دارند. گروهي از ترکمن ها ساکن جرگلان بجنورد هستند که در نتيجه جنگ جهاني اول و انقلاب بلشويکي شوروي به اين سمت مهاجرت کرده اند.
لذا تاريخ مهاجرت ترکمن ها نشان مي دهد که آن ها طي قرن ها در سرزمين اجدادي اقوام ايراني: پارت ها، داهه ها، ماساگت ها، آلان ها، آس ها و خراساني ها مي زيسته اند و بدين لحاظ ميراث دار فرهنگ و تمدني کاملاً ايراني بوده اند و به قول آ. يو. ياکوبوفسکي در شکل گيري و توسعه اين تمدن، نقش ترکمن ها کمتر از ساير اقوام نبوده است همچنين اين قوم با توجه به حضور و نقشي که در زندگي سياسي سرزمين ايران داشته، سرنوشت و خاطرات مشترکي با ساير اقوام ايراني دارد. ارتباط ترکمن ها با حکومت هاي سلجوقيان، قره قويونلو، آق قويونلو، تيموريان، افشاريه، قاجاريه و حضور کم و بيش آن ها در تحولات سرنوشت سازي مانند مشروطيت، نهضت ملي نفت و انقلاب اسلامي، هويت سياسي مشترکي با ساير اقوام ايراني به آن ها داده است. همچنين در جهت دفاع از تماميت ارضي مانند ساير غيور مردان و زنان اين سرزمين در نبردهاي مختلف ضد استعماري و مقابله با اشغالگران و نيز در دفاع مقدس نقش بسزايي ايفا کرده اند با چنين فراز و نشيب هايي اکنون قوم ترکمن ايران در کنار ساير اقوام، خود را ايراني مي داند و منافع خود را در پيوستگي به هم و يگانگي مي جويد. بررسي کلي نيز نشان مي دهد که مؤلفه هايي مانند داشتن سرزمين مشترک با ايرانيان و زندگي در يک محدوده جغرافيايي، وجود دين مشترک اسلام و پايبندي ترکمن ها به مسائل ديني، تاريخ مشترک هزار ساله ترکمن ها با ايرانيان، وجود خاطرات تلخ و شيرين زندگي در يک سرزمين، اشتراکات زياد ترکمن ها با ايرانيان در آداب و رسوم به دليل داشتن دين مشترک و سرزمين و تاريخ مشترک، گسترش زبان فارسي در کنار زبان ترکمني از طريق صدا و سيما، روزنامه و مجلات در منطقه ترکمن نشين، اجراي طرح هاي عمراني و اجتماعي، توجه بيشتر دولت مرکزي به منطقه و اجراي پروژه هاي مختلف و مشارکت ترکمن ها در برنامه ريزي هاي توسعه اقتصادي و عمران منطقه اي، اجراي عدالت اجتماعي، ايجاد فرصت برابر در جذب نيروها و به کارگيري آن ها بدون احتساب مسائل قومي و مذهبي، عدم تقسيم و درجه بندي شهروندان، شايسته سالاري و برابري در فرصت ها براي احراز سمت هاي کليدي کشور و ...، عوامل همگرا و وحدت بخش قوم ترکمن با ساير اقوام در سرزمين ايران است.
منبع مقاله :
يوسفي، جعفر، (1391)، قوم ترکمن، تهران: نشر اميرکبير، چاپ اول.

/ج