دوست خوب، دوست بد

اغلب كودكان، امروز با هم دوستان صميمى اند و فردا به ظاهر دشمن مى شوند. هر كسى كه با آنها از مدرسه به خانه مى آيد دوست لحظه اى آنهاست بدين ترتيب گروه هاى همسالان و دوستان مداوم تشكيل مى شوند و از هم مى پاشند، والدين زمانى كه كودكشان براى دوست يابى و نگه داشتن آنها مشكل پيدا مى كند، احساس ناتوانى مى كنند. هر نوجوانى نيازمند چند دوست خوب و يا گروهى است كه بتواند آنها را متعلق به خود بداند، زيرا با داشتن آنها مى تواند چيزهاى زيادى درباره خودش بياموزد. بنابراين براى كودكان در تمام سنين لازم است تجارب زودهنگامى فراهم كنيد. چنانچه كودك خردسالى، امكان برقرارى ارتباط با ديگران را نداشته باشد، نمى تواند بياموزيد كه چطور در اجتماع رفتار كند. به او مهارت هاى اجتماعى را بياموزد و هنگامى كه دوستى اش خاتمه يافت يا احساس مشكل كرد به او كمك كنيد.براى زمان بازى خردسالان و كودكان قبل از سنين مدرسه برنامه ريزى كنيد. اطمينان يابيد كه كودك نوپاى شما فرصت هاى زيادى دارد كه با ديگر كودكان باشد. اگر در محلى كه زندگى مى كنيد كودكان زيادى نيستند دست به كار شويد و كودكان را براى بازى دعوت كنيد.موقعيت و زمان بازى را تا هنگامى كه روابط تثبيت نشده اند و بزرگسالان نيز علاوه بر كودكان همديگر را نشناخته اند، محدود كنيد. بر نخستين تجارب كودكان نظارت كنيد و آماده باشيد تا با دخالت در كارشان بازى آنها را آسان كنيد.

گردش هاى خانوادگى

اجتماع چند گروه خانواده فرصت خوبى براى ورود كودكان در موقعيت هاى اجتماعى به همراه كودكان سنين مختلف فراهم مى كند. اين موقعيت ها به كودك شما فرصت مى دهد مهارت هاى اجتماعى را به كار گيرد و در عين حال شاهد ارتباط شما با مردم ديگر باشد.همچنين گردش هاى خانوادگى سبب ايجاد پيوندهاى عميق داخل خانواده مى شود و بعدها كه كودكتان بايد مقابل فشار گروه همسالان ايستادگى كند، چنين گردش هايى نتيجه خود را نشان خواهد داد.پافشارى نكنيد، كودك را در برابر مردم انگشت نما نكنيد، از جملاتى مثل «نمى تونى به دايى ات سلام كنى؟» يا «براى همه از يك تا ده بشمار» بپرهيزيد. هر چقدر كودك در موقعيت هاى اجتماعى به خودش توجه بيشترى داشته باشد، احساس راحتى براى او مشكل تر خواهد شد.
به كودك برچسب نزنيد، توصيف كودكتان به عنوان خجالتى، تنها، ساكت و يا سرد، روشى غلط است كه بعد تاوانش را پس خواهيد داد.براى نمونه در حال گذشتن از كوچه هستيد و به آشنايى برمى خوريد مريم دو ساله يا بيشتر در سلام كردن يا حتى نگاه به فرد آشنا ترديد دارد. رو به فرد آشنا مى كنيد و مى گوييد «مريم خجالتيه» ولى نمى دانيد كه با برچسب زدن به كودكتان رفتار او را تقويت مى كنيد. عينا زمانى كه به كودكتان برچسب انزواطلب و يا دچار مشكل در دوست يابى را مى زنيد، رفتار اجتماعى نامناسب را در او برمى انگيزيد.در حالى كه مى توانيد با گفتن جملاتى او را تشويق كنيد تا اجتماعى تر باشد.« تازه الان ديدتتون چند دقيقه طول نمى كشه تا بهتون عادت كنه» اين جمله را به جاى اين كه بگوييد «هميشه همين طوره» به كار ببريد.
وقتى كودكتان دوست گريز است. اگر كودكتان در ايجاد و نگهدارى دوستى ها مشكل دارد، بكوشيد علت آن را دريابيد آيا آنقدر حساس است كه هميشه احساساتش جريحه دار مى شود و دوستانش را از دست مى دهد؟
آيا ساكت است و نسبت به ارتباط با ديگران بى تفاوت است؟ و يا تهاجمى و قلدر؟!
با كودك گفت وگو كنيد. دقيق باشيد، درباره رفتارهايى كه مشاهده مى كنيد و اينكه چگونه سبب تاثيرگذارى در روابط مى شوند، گفت وگو كنيد. پيرامون دوستى صحبت كنيد. اگر كودك به دليل تمام شدن يك رابطه دوستى از نظر روانى آسيب ديده است، درباره وضعيت دوستى ها و اينكه چطور طى سال ها دوستان زيادى خواهد داشت كه بعضى از آنها به مدت طولانى و بعضى از آنها تنها مدت كوتاهى دوست او خواهند بود، حرف بزنيد.
به او بگوييد اغلب مردم انواع زيادى دوست دارند. مانند يار ورزشى، همدرس و تعداد كمى ياران مورد اعتماد دارند. مشخصات يك دوست خوب را بگوييد، از كودك بخواهيد نام يكى از همكلاسى هايش را كه همه او را دوست دارند بگويد و سپس درباره خصوصيات او چنين بپرسيد: چطور رفتار مى كند؟ چه كارهايى انجام مى دهد؟ ويژگى هاى يك دوست خوب چيست؟ كدام يك از اين ويژگى ها را دوست داريد كودك شما داشته باشد؟
تعيين اهداف دوستى، با همديگر در اين باره صحبت كنيد كه دوست دارد چه مهارت هاى اجتماعى و چه طور دوستى هايى داشته باشد، بيشتر كودكان مى توانند به آسانى كودكانى را كه دوست دارند با آنها دوست باشند، نام ببرند.
الگوى مناسب ارايه دهيد. كودك شما خواهد كوشيد دقيقا مانند شما رفتار كند. اگر خجالتى بودن يكى از مشخصات شماست، او ممكن است از خجالتى بودن شما تقليد كند و بنابراين، شايد لازم باشد كه اين مشخصه خودتان را تغيير دهيد.
فراموش نكنيد كه مهارت هاى اجتماعى ديگرى هستند كه شما به طور ناخودآگاه در حال آموختن آنها به كودكتان هستيد، حتى اگر ترجيح مى دهيد كه آنها را ياد نگيرد.
ابتدا موقعيت هاى ساده اى را نشان دهيد و سپس آنها را پيچيده تر كنيد. موقعيت ها مى تواند شامل دعوت يك دوست به بازى، رد يك دعوت، مخالفت مسالمت آميز، صحبت با تلفن، خوشامدگويى به ميهمانان، گفت وگو با كودكان و بزرگسالان و يا نمونه اى از يك ورزشكار خوب باشد. نقش ها را بين خودتان عوض كنيد.
مهارت هاى گفت وگو را آموزش دهيد. موارد زير را تمرين كنيد: سلام كردن، معرفى، پرسيدن پرسش هاى خاصى براى ادامه يافتن گفت وگو مثلا چه خبر؟ ديگه چطورى؟ تكرار نام ها را آموزش دهيد. نقش معرفى كردن افراد را گوشزد كنيد و به كودك بگوييد نام ديگران را تكرار كند، تا اطمينان يابد آنها را به خاطر خواهد آورد. افزون بر آن، شخص ديگر لذت مى برد كه كودك آنقدر مبادى آداب است كه مى خواهد اسمش را درست ياد بگيرد.
فرصت هايى براى تمرين، به كودك فرصت دهيد. مهارت هاى جديدش را به كار گيرد. بدون مجبور كردن او را تشويق كنيد دوستان ديگر را براى بازى دعوت كند.
به او پيشنهاد كنيد با هم فيلم ببينند، ساندويچ بخورند يا به تماشاى فوتبال بروند. به سوى موقعيت هاى طولانى تر و كمتر برنامه ريزى شده برويد. به تدريج زمانى را كه كودكان با هم سپرى مى كنند، زياد كنيد. براى مثال، به او پيشنهاد كنيد دوستى را بعد از مدرسه براى بازى دعوت كند و يا اينكه شب را با او بگذراند.
نظارت و تشويق، بگذاريد كودك بداند چه كارى دارد مى كند. اين كار را با دادن نمره انجام ندهيد، بلكه به او بگوييد. از تحسين استفاده كنيد. چند كلمه تحسين آميز به كار ببريد تا به كودك بگوييد چقدر خوب با دوستش كنار آمده، با ميهمان صحبت كرده يا اينكه در موقعيت هاى اجتماعى چقدر هوشمندانه عمل كرده است.به او اطمينان بدهيد گاهى دوستى ها ادامه نمى يابند و حفظ ارتباط ممكن است كاملا در كنترل كودكان نباشد. او را مطمئن سازيد كه اين گونه مسايل هرازگاه اتفاق مى افتد، ولى در آينده دوستان پايدارترى خواهد يافت.