رژيم غذايي براي كودكان

اطلاعاتي كه مادران بايد از آن باخبر باشند داشتن اطلاعات علمي و توسل به آن از همان لحظاتي كه نوزادي در خانه متولد مي شود، ضروري به نظر مي رسد. مادران جوان اگر بدانند با چه تغذيه اي و از چه سني روي نوزاد خود مي توانند رشد جسمي و ذهني بيشتري را در او وسعت بخشند، مي توانند سلامتي او را تضمين كنند . 
در اين خصوص با دكتر ابوالحسن مصاحب متخصص كودكان و نوزادان به گفت وگو نشسته ايم.
مادران چه نكاتي رابايد در رژيم غذايي كودك خود رعايت كنند تا رشد آنها آسيب نبيند؟ در رژيم غذايي كودكان بايد سعي شود از تمام موادغذايي مربوط به سن كودك استفاده شود كه شامل مواد پروتئيني - كاربوهيدرات (قندي) چربي - ويتامين ها و مواد معدني و ريز مغذي كه اخيراً التفات بيشتري به آن معطوف شده است بايستي در رژيم گنجانده شود. چه موادي در تغذيه كودك باعث افزايش ضريب هوشي يا حافظه كودك مي شود و آيا اصلاً اين مسأله امكانپذير است؟
از قديم الايام در اين مورد بحث و گفت وگو زياد شده است و با مدارك تجربي و شايد علمي با بررسي هايي كه در نقاط مختلف دنيا اعم از آنكه در مناطق خشك - خوش آب و هوا و سواحل درياها زندگي كرده اند چنين نتيجه گيري شده است كه مصرف محصولات دريايي بيشتر در ضريب هوشي مؤثر است. البته پودرهاي گياهي كندر نيز اين نقش را دارا هستند.
وقتي كودكي علاقه به خوردن گوشت ندارد، با چه روش و تدبيري مادر مي تواند عمل كند؟
اصولاً اگر مايل به مصرف موادغذايي مهمي مانند گوشت در تغذيه فرزندان هستيد بايد ابتدا از غذاهايي مثل سوپ با گوشت كم و خيلي ريز شده استفاده كنيد و به تدريج مقدار مواد گوشتي غذا را بيشتر نماييد. توجه داشته باشيد اكثراً كودكان گوشت را به صورت تكه دوست ندارند و گاهي اوقات از بوي گوشت در غذا لذت نمي برند. سعي كنيد گوشت به صورت اندازه هاي خيلي ريز باشد و بوي گوشت به وسيله افزودن سبزيجات - حبوبات مجاز و حبوبات سبز و پياز گرفته شود در اين صورت تمايل كودكان بيشتر مي شود. به عنوان مثال بچه ها گوشت خورشتي را نمي خورند ولي اكثرشان ماكاروني را با گوشت ريزه شده دوست دارند و مي خواهند هر روز ماكاروني طبخ شود.راه ديگر مصرف موادگوشتي پخت آنها به صورت كتلت و به صورت كوكوي گوشت است همچنين به صورت كباب ماهي تابه اي چرخ شده همراه با مواد ديگر مثل سبزيجات - هويج - سيب زميني كه خيلي گوشت آن واضح و قابل رؤيت نباشد. نكته ديگر كه توصيه مي گردد اگر يك نوع گوشت را نمي خورد از انواع ديگر مواد گوشتي مي توان استفاده نمود. از مواد گوشتي خيلي پرانرژي و كالري حلقه كتلتي مغز گوسفند است.
آهن و مواد حاوي آن از چه سني و تا چه سني براي كودكان بايد در نظر گرفته شود؟
شير غني ترين و كامل ترين منبع تغذيه نوزاد است ولي كمبودهايي نيز دارد بدين لحاظ اين نقصان ها به وسيله داروهاي تكميلي به نوزادان و شيرخواران توصيه مي شود. از هفته دوم تولد ويتامين هاي A و D علاوه بر شير مادر تجويز مي گردد و به طور معمول از پنج ماهگي قطره آهن نيز اضافه مي گردد و اين ويتامين ها و آهن تا ۲ سالگي ادامه مي يابد. بعضي از شيرخواران زودتر و حتي از ويتامين همراه موادمعدني و ريزمغذي ها نيز استفاده مي نمايند. 
چه موادغذايي بايد روزانه به كودك برسد؟
همانطوريكه ذكر شد تا پايان سن پنج ماهگي شيرمادر تنها منبع تغذيه شيرخوار همراه ويتامين است. از ابتداي سن ۶ماهگي تغذيه تكميلي شروع مي شود و بهتر است از موادي كه مادر در خانه تهيه مي نمايد استفاده شود. هنوز از ۶ ماهگي تا يكسالگي غذاي اصلي كودك شير است كه همراه آن مواد پروتئيني كه شامل موادگوشتي، حبوبات، تخم مرغ، موادچربي كه در موارد قبلي ذكرشده موجود است و مواد قندي طبيعي كه ميوه جات سرشار از آنهاست و در خرما، عسل (درسن تعيين شده)، كشمش، مربا و... موجود است.مجموعه اين مواد كه مي توان به صورت سوپ، فرني، حريره، تخم مرغ، برنج له شده، ماست، پوره سيب زميني و پوره سبزيجات و ميوه ها همراه شير غذاي كاملي براي شيرخوار و از سن يكسال به بعد غذاي ساده و خانگي سفره تأمين كننده احتياجات كودك همراه با ويتامين و آهن است.
با تولد نوزاد در خانواده مادربزرگها و افراد قديمي تر به مادران جوان توصيه مي كنند تا زودتر و در سن ۳ ماهگي به نوزاد دادن آب ميوه را شروع كنند، دراين مورد چه توصيه اي داريد؟
توصيه بر اين است كه تا پايان ۵ ماهگي تنها از شيرمادر و ويتامين به نوزاد داده شود و غذاي تكميلي زودتر شروع نكنيد و بخصوص پيشنهاد چشاندن مزه غذاي سفره بزرگسالان را به شيرخواران به هيچوجه تن درندهيد. همچنين ميوه جات را نيز بعد از ۶ماهگي شروع و ميوه جاتي كه حساسيت زا است را حدود يك سالگي امتحان نماييد. البته در دسته كودكاني كه حساسيت پوستي - تنفسي دارند بايستي تعدادي از موادغذايي و ميوه جات مصرف نشود.
خوردن ميوه يا آب ميوه براي كودك مفيدتر است؟
در ابتدا بايستي در شيرخواران ۶ ماه به بعد آب ميوه از مقدار كم شروع و بتدريج اضافه شود فالوده ميوه بتدريج بعد از آب ميوه و خود ميوه بايستي زماني كه كودك كنترل بلع داشته باشد و حتي تا دو سالگي ميوه ها سفت بوده و تكه مي شود. حتماً با نظارت والدين مصرف شود ولي كلاً خود ميوه بهتر از آب ميوه است.
با چه روش هايي بايد چاقي را دركودكاني كه وزن بيشتر از سن خود را دارند كنترل كرد؟
بلاي قرن بيست و يك چاقي كودكان خواهدبود كه به علل عديده اي به وجود مي آيد. ولي اصولاً اگر مي خواهيد فرزندتان چاق نشود از ابتدا به حرف اطرافيان گوش ندهيد. اگر پزشك مي گويد كودك وزن مناسب دارد اصرار به داروهاي اضافي و اشتهاآور نكنيد و به توصيه پزشك گوش فرادهيد. ضمناً به زور به كودكان غذا ندهيد. نحوه برخورد با بچه هاي چاق بيشتر مربوط به والدين مي شود تا پزشك، در سنين كودكي معمولاً دارويي توصيه نمي شود و با رژيم درماني قابل كنترل خواهدبود. نكات اساسي عبارت است از:مصرف شيريني مخصوصاً شيريني جات به صورت كيك، نان خامه اي، شكلات، بستني، نوشابه و... قطع يا لااقل هفته اي يكبار به مقدار كم استفاده گردد. حجم موادغذايي بخصوص برنج، سيب زميني، ماكاروني محدود شود. در غذاهاي طبخ شده از روغن حيواني استفاده نكرده و چرب نباشد و نمك آن نيز كم باشد. آب و مايعات همراه غذا بخصوص با غذاهاي شور موجب تشديد چاقي مي گردد. حتماً ورزش در برنامه كودك گنجانيده يا لااقل بي تحرك نباشند و از بازيهاي كامپيوتري نشسته، اجتناب كنند و سعي كنيد يك برنامه منظم ورزشي را براي آنها اجراكنيد.
چندوعده غذايي در سنين مختلف براي كودكان بايد در نظر گرفته شود و كدام وعده ضرورت بيشتري دارد؟
در نوزادان هر ۲ - ۳ ساعت شير داده مي شود بتدريج با افزايش سن فاصله وعده ها طولاني تر مي شود و در سنين ۶ماهگي به بعد سه وعده مواد غذايي و بقيه وعده شير داده مي شود وبه طور كلي از فاصله ۲ ساعت به ۳ ساعت و ۴ ساعت يك بار مي رسد - وعده هاي صبحانه مهمترين نوبت مي باشد ولي چون كودكان بخصوص در مادران خانه دار دير بيدار مي شوند اين وعده به ظهر نزديك است . بنابراين وعده ظهر ضرورت بيشتر پيدا مي كند ولي اگر برنامه منظم وعده صبح مهمتر و ضرورت بيشتري دارد.
تغذيه در افزايش رشد كودكان تا چه ميزان مؤثر است و به مادران دراين زمينه چه توصيه اي داريد؟
با تغذيه بهتر ميانگين رشد قد - وزن - دور سر همه تغيير مي نمايد و حتي نژادهاي كوتاه قد با تغذيه مناسب به رشد قدي خوبي رسيده اند. مضافاً در مواردي كه سوءتغذيه عارض شود روي رشد فيزيكي و عقلي تأثير منفي دارد توصيه به خانواده هاي محترم به اجتناب از تنقلات - (شكلات - كاكائو - و چيپس - پفك و ...) و استفاده از غذاهاي خانگي و براي مواردي كه غذا حاضر نيست نان پنير - كره - خرما - كشمش و ساندويچ هاي عصرانه يا در مدرسه به صورت نان پنير و گردو و در منزل از مواد گوشتي - تخم مرغ - لبنيات - ميوه جات ، سبزيجات ، شيريني جات طبيعي و خشكبار استفاده فرماييد.
 چگونه مي توان عادات بد غذايي را از كودكان گرفت؟
فقط با آموزش والدين و اطرافيان شيرخوار و عدم توجه پدر و مادران به توصيه هاي غيرعلمي افراد فاميل و دوستان.
آيا دادن داروهاي تقويتي و مولتي ويتامين به كودكان ضروري است؟
شيرخواراني كه شير مادر استفاده مي كنند علي رغم بهترين تغذيه ضعف هاي شير مادر به وسيله تأمين ويتامين ها A-D آهن در مواردي كلسيم - روي - سلنيوم - فلورايد بايستي تأمين شود.بعد از دوسالگي معمولاً دادن داروي تقويتي ضرورتي ندارد زيرا كودك با خوردن مواد غذايي و ميوه، ويتامين ها و ديگر مواد لازم براي رشد را مي گيرد ولي در بچه هاي كم وزن - بي اشتها ، رنگ پريده و كم غذا و كودكي كه رشد كمي كرده بايد از داروهاي تقويتي استفاده كرد.
براي جلوگيري از كم خوني در كودكان چه بايد كرد و كودكاني كه دچار كم خوني اند چگونه و با چه تغذيه اي بهتر درمان مي شوند؟
براي جلوگيري از كم خوني توجه به منبع تغذيه شيرخوار مثلاً اگرمادر كم خون مي باشد بايستي حتماً درمان شود. بعضي از كم خوني ها ارثي است كه بايستي با انجام آزمايشات نوع آن را مشخص نمود و به صورت معمول مصرف قطره آهن از پنج ماهگي به عنوان پيشگيري مفيد و براي درمان ميزان مصرف آن بيشتر مي شود و اصولاً مواد گوشتي - لبنيات - تخم مرغ - سبزيجات - ميوه جات و خشكبار حاوي آهن و ساير املاح است. نكته مهم در مصرف آهن اين است كه تركيبات آهن همراه غذا استفاده نشود يا يك ساعت قبل از غذا يا دوساعت بعد و با آب ميوه جات حاوي ويتامين ث مثل مركبات و ليموترش تازه كه در اين صورت جذب آهن بيشتر مي شود استفاده نمايد.
شايع ترين مشكلي كه در ميان كودكان ايراني مشاهده مي شود، كدام است و چگونه مي توان آن را درمان كرد؟
از نظر تغذيه اي متأسفانه اتكا به موادي كه كيفيت غذايي ندارد مثل شكلات، كاكائو، شيركاكائو، چيپس، پفك، نوشابه و ... نكته دوم بتدريج مصرف غذاهاي آماده و سريع كه هم از نظر بهداشتي و هم از نظر كيفيت موادغذايي مناسب نيست بيشتر و بيشتر مي شود. از نظر بيماري شايع ترين گرفتاري كودكان ابتلا به ويروس هاي تنفسي فوقاني است كه خيلي سريع بين كودكان بخصوص در مدارس، مهدكودك ها، سريعاً گسترش مي يابد و راه درمان آنها استراحت و غذاهاي ولرم و آبكي وآب ميوه و داروهاي مسكن ساده مثل استامينوفن و پرهيز از مصرف آنتي بيوتيك است.
تزريق واكسن سرماخوردگي را براي كودكان تا چه اندازه ضروري مي دانيد؟
اصولاً سرماخوردگي واكسني ندارد. چون ويروس هاي سرماخوردگي قريب ۲۰۰ نوع است. واكسن موجود آنفلوآنزا براي ويروس هاي تيپ A و آنفلوآنزا كه هر سال سوش مخصوص آن سال تهيه مي شود روي اين ويروس ها، ذكر شده اثر دارد و براي كودكان مستعد آلرژي، آسم، بيماريهاي قلبي، مرض قند، كودكان مبتلا به عفونت هاي مكرر و كساني كه داروهاي مضعف مصرف مي نمايند و يا كودكاني كه مجبورند آسپرين طولاني مدت استفاده نمايند مصرف مي شود چون سيستم ايمني را تحريك مي كند احتمال دارد در مورد ويروس هاي ديگر نيز دفاع بدن را تقويت نمايد.
ميزان رشد طبيعي در سال اول، سال دوم و سال هاي بعد زندگي او نسبت به زمان تولد بايد چقدر باشد كه رشد او طبيعي تلقي گردد؟
وزن كودك در يك سالگي بايد ۳ برابر تولد و قد او ۲۵ سانتيمتر اضافه شود. به طور كلي چند فرمول در اين مورد وجود دارد كه والدين مي توانند با كمك آن وزن و قد طبيعي كودكشان را محاسبه كنند.
از يك تا شش سالگي: وزن = (سن * ۲) + ۸
۲ تا ۱۲ سالگي: قد = (سن * ۶) + ۷۷
۷ تا ۱۲ سالگي: وزن = (سن *۷) -۵