افزايش كارآيي مطالعه

20 نكته براي تمركز حواس در هنگام مطالعه

تمركز، در لغت به معني تراكم، فشردگي مجموعه و چكيده و در اصطلاح، يعني حفظ و نگه داري ، توجه و تمركز حواس روي موضوعي معين بدون تمركز، حواس يادگيري، مثمر ثمر نخواهد بود. همه ي افراد توانايي تمركز دارند؛ چون تمركز، امري نسبي است و كسي نمي‌تواند ادعا كند كه كاملاً حواس پرت است و يا هميشه تمركز حواس دارد. شايد شما تا به حال خيلي به حواس پرتي فكر كرده باشيد و بارها از خود پرسيده باشيد كه چرا گاهي به هنگام مطالعه، حواس آدم پرت مي‌شود؟ ما نمي‌دانيم كه شما براي اين سؤوال خود چه جوابي پيدا كرده‌ايد؛ اما پاسخ صحيح اين پرسش را به شما مي‌گوييم :
« حواس پرتي ، چيزي نيست جز تمايل ذاتي ذهن به درگيري وفعاليت».
ذهن شما، همواره مي‌خواهد درگير و مشغول باشد؛ بنابراين، اگر از آن چه اكنون انجام مي دهيد ، در شما درگيري و مشغوليت ذهني ايجاد كند، فكر شما ديگر احساس نمي‌كند كه جاي ديگر برود و در آن جا درگير شود؛ اما اگر در انجام اين كار ، درگيري ذهني ايجاد نشود ، ذهن شما شتابان به جايي مي‌رود تا خود را در آنجا مشغول كند و اين، همان حواس پرتي است.
ايجاد تمركز ، اكتسابي است
بيشتر افراد گمان مي‌كنند كه تمركز ، يك امر ذاتي و تغيير آن ناممكن است ؛ در حالي كه تمركز، يك امر اكتسابي است و بايد هر روز پرورش و جهت داده شود و هركس ، با هوش عادي خود، مي‌تواند به آن دست يابد؛ پس گفتن اين جمله كه« من ذاتاً آدم حواس پرتي هستم» ،كاملاً غلط است و همين ذهنيت نادرست، باعث مي‌شود تا انسان نتواند از تمركزي عالي برخوردار شود.
منشأ حواس پرتي
حواس پرتي يا منشأ ذهني و دروني دارد و يا منشأ بيروني و محيطي.
حواس پرتي دروني و ذهني، عبارت است از اشكالات فكري انسان و انديشه‌هايي كه موانعي بر سر راه توجه دقيق و مطالعه و تمركز حواس ايجاد مي‌كنند. اين موانع، شامل مواردي از قبيل درد، رنج، غم و غصه، نگراني؛ گرسنگي و تشنگي، سردي و گرمي ، ترس ، خشم، شادي، سر دردو... مي‌باشد.
حواس پرتي بيروني و محيطي، به محيط پيرامون فرد و يا تحريكات غير عادي كه توسط حواس مختلف انسان ايجاد مي‌شود ارتباط پيدا مي‌كند؛ مانند نور شديد و ضعيف، صداهاي ناهنجار، روشن بودن رسانه‌اي صوتي و تصويري و نظاير اينها.
بيشتر حواس پرتي ها علل دروني دارند و به طبيعت فرد، ويژگي ها، حالات روحي و رواني و عادات فردي بستگي دارند. بي شك، حواس پرتي بيروني، آسان تر از عوامل حواس پرتي دروني برطرف مي‌شود. از اين رو، مي توان بدون توجه به عوامل محيطي، مانند سر و صداي زياد، شلوغ بودن محيط و حتي داخل سرويس و هنگام مسافرت تمركز حواس خود را حفظ كرد؛ اما نمي‌توان در حال گرسنگي و يا تشنگي شديد، نگراني و ناراحتي فكر و انديشه، با تمركز مطالعه كرد و يا كار ديگري را با تمركز انجام داد.
روش هاي تقويت تمركز حواس
تمركز حواس در هنگام مطالعه، كليد اصلي و اساسي درك و فهم مطالب است و كليد اساسي تمركز حواس ، استفاده از روش هايي است كه باعث تقويت و پرورش مهارت هاي لازم براي اين كار است. بنابراين، بدون تمركز حواس، ممكن است درك و فهم مطلبي كه فقط يك ساعت وقت لازم داشته باشد، ساعت ها وقت بگيرد؛ اما به خوبي فهميده نشود و اثر مثبتي نداشته باشد. از اين رو، كاربرد روش ها و فنوني كه به خواننده كمك مي‌كند تا به هنگام مطالعه، فعال باشد، تمركز حواس را تقويت و مهارت فرد را در ايجاد تمركز هنگام مطالعه، افزايش مي‌دهد. اين روش ها عبارتند از:
1. طرح سؤوال
طرح سؤوال پيش از مطالعه ي دقيق ، فرد را وادار مي‌كند تا به طور فعالانه و با تمركز ، دقت كافي ، انگيزه و علاقه، به مطالعه بپردازد. طرح سؤوال هنگام مطالعه، يكي از روشهايي است كه خواننده را فعال و به طور عميق او را درگير مطالعه مي‌كند و سبب برانگيختن جديت و تلاش وي به هنگام مطالعه مي‌شود. فرد براي يافتن پاسخ سؤوالات خود، بايستي تمركز حواس خود را حفظ كند؛ زيرا در هنگام مطالعه، نمي‌توان بدون تمركز، پاسخ سؤوالات را پيدا كرد. بعد از خواندن مطلب وبا طرح سؤوال ، توان ميزان فراگيري خود را ارزش يابي كرده ، به نقاط قوت و ضعف خود پي مي‌بريد. طرح سوال ، سبب ايجاد نظر انتقادي نسبت به مطالب در فرد مي‌شود و موجب مي‌شود تا خواننده درمطالعات بعدي، براي از بين بردن نقاط ضعف خود، با دقت و تمركز بيشتري مطالعه كند.
2. تند خواني
تندخواني، باعث توجه و تمركز بيشتر و فهميدن مطالب و در نتيجه، باعث يادگيري بهتر مي‌شود. فكر و ذهن قادر است هزاران كلمه در دقيقه از خود عبور دهد؛ ولي اگر سرعت مطالعه ما پايين باشد ، ذهن ، وقت اضافي مي‌آورد و ناچار به اين شاخه و آن شاخه مي پرد و در نتيجه، حواس پرتي ايجاد مي‌شود. مطالعه سريع يا تندخواني ، فرصت جولان به ذهن نمي‌دهد و سبب برقراري تمركز حواس هنگام مطالعه مي‌شود.
3. خواندن اجمالي
روش خواندن اجمالي، مبتني بر يك نمونه‌گيري سريع از نكات اساسي و صرف نظر كردن از جزييات . در اين روش ، خواننده ، مطالب را سازمان بندي مي‌كند و آن گاه هدف از مطالعه خود را مشخص كرده و مقدار زمان مطالعه و ميزان دشواري كتاب را تخمين مي‌زند و سپس از طريق سؤوال كردن، كنجكاوي، علاقه ، دقت و تمركزحواس خود را افزايش مي‌دهد .
4. جديت در مطالعه
به محض نشستن پشت ميز مطالعه، خواندن را با جديت شروع كنيد؛ زيرا اگر سريع مشغول به كار مطالعه شويد، تمركز حواس زود به دست مي‌آيد. اين ضرب المثل چيني را به ياد داشته باشيد كه « فتح ستارگاني كه هزاران فرسنگ از ما دور هستند، با برداشتن قدم اول، امكان پذير است». شك و ترديد، موجب حواس پرتي يا ايجاد تخيلات واهي مي‌شود. اجازه ندهيد چيزي جز مطالعه ذهن شما را مشغول كند. تصميم بگيريد و مقدار زماني را براي مطالعه مشخص كنيد و خود را به مدت زماني خاص محدود كنيد. در اين زمان، از مطالعه دست نكشيد و به مطالعه ادامه دهيد؛ اما زمان مطالعه را طولاني نكنيد. بيهوده وسواس به خرج ندهيد و بهانه تراشي نكنيد. به خود تلقين كنيد كه فرد با اراده اي هستيد و مي‌توانيد هر درسي را به خوبي ياد بگيريد. جدي باشيد و با علاقه و انگيزه مطالعه كنيد تا هنگام مطالعه، دچار حواس پرتي نشويد.
5. استفاده از راهنما به هنگام مطالعه
يكي از شيوه هاي برقراري تمركز حواس، استفاده از يك راهنما، چون انگشت سبابه ، مدادو ... به هنگام مطالعه است. زيرا استفاده از يك راهنما هنگام مطالعه، باعث تمركز حواس بهتر ، عادت به روان خواندن، جلوگيري از برگشت براي دوباره خواندن و اتلاف وقت و جلوگيري از خستگي چشم و ذهن مي‌شود.
6. خط كشيدن زير مطالب مهم
استفاده از اين روش، يكي از شايع‌ترين روش هايي است كه اغلب دانشجويان از آن استفاده مي‌كنند. هنگام مطالعه، با استفاده از يك مداد، مطالب مهم و اساسي را علامت گذاري كنيد؛ زيرا براي مشخص نمودن مطالب مهم و اساسي،خط كشيدن زير آنها لازم است.
7. داشتن علاقه به مطالعه
علاقه به مطالعه، يكي از شرايط اصلي و اساسي ايجاد تمركز حواس ، هنگام مطالعه است. وقتي خواننده به موضوعي علاقه مند مي‌شود، خود به خود بر آن تمركز مي‌كند؛ بيشتر دقت مي‌كند و به راحتي مطالب را به حافظه مي‌سپارد و بعد هم خيلي راحت آن را به خاطر مي‌آورد. سعي كنيد با ايجاد انگيزه‌هاي نيرومند و در نظر گرفتن هدف‌هايي كه برايتان مهم و جالب توجه است، نسبت به مطالعه، شوق و علاقه پيدا كنيد. موقعيت هايي را كه نمي‌توانيد در آنها تمركز حواس داشته باشيد، تجزيه و تحليل كنيد؛ احساسات خود را مورد بررسي قرار دهيد و بدانيد كه چه عواملي افكار شما را دگرگون مي‌كند . افكار منفي و بيمارگونه را از خود دور كنيد و هر موقعيت را تا حدي كه مي‌توانيد، به طور منطقي ، تعبير و تفسير كنيد.
8. تعيين زمان و مكان مطالعه
يكي از راه هاي برقراري تمركز حواس، اين است كه مطالعه در ساعتي از روز انجام گيرد كه براي فرد مناسب تر است؛ اما تخمين مناسب ترين زمان براي مطالعه كاري دشوار است و به عادات فرد بستگي دارد. برخي افراد عادت دارند تا نيمه هاي شب بيدار بمانند و با استفاده از سكوت و آرامش شبانه ، با خيال راحت و آسوده مطالعه كنند. اما برخي ديگر عادت دارند شب زود بخوابند و صبح زود از خواب بيدار شوند و به مطالعه بپردازند. با اين توصيف تعيين زمان و مقدار مطالعه، باعث آگاهي از تمام زمينه مطالعه، برقراري تمركز، عدم سردرگمي، جلوگيري از اتلاف وقت و انرژي و فهم بهتر مطالب مي‌شود.
9. ياد بگير كه بگويي نه
زماني كه تصميم گرفتيد مطالعه كنيد، اما دوستان يا هم اتاقي هاي شما درخواست مي‌كنند كه دور هم جمع شويد، هنر گفتن نه را در خود تقويت كنيد . اگر اين اراده در شما ضعيف است، مي‌توانيد روي در اتاق مطالعه ي خود بنويسيد: لطفاً « مزاحم نشويد». اگر موفق نشديد مي‌توانيد كارهاي ديگري انجام دهيد كه نشان دهد كه شما دوست نداريد كه كسي باعث از هم گسيختن افكار شما شود.
10. ترك افكار منفي و داشتن افكار مثبت
مطالعه ي عميق‌ و ياد گيري ثمر بخش، وقتي حاصل مي شود كه فرد، تصور مثبتي از خود داشته باشد و به خود اعتماد كند؛ زيرا اعتماد به خود، مهارت و نيرو را افزايش داده، مغز را سالم تر مي‌كند . وقتي مي‌خواهيد كاري انجام دهيد، از گفتن كلماتي مانند نمي‌خواهم، نمي دانم و نمي توانم، بپرهيزيد و جمله ي « اين كار محال است» را از دفتر زندگي خود خط بزنيد. ترس ، بدگماني و بي اراده‌گي را از خود دور كنيد و هرگز به خود اجازه ندهيد تا هيجانات افكار منفي، شما را در خود غرق سازد. و تمركز حواس شما را مختل كند. اعتماد به نفس داشته باشيد و پيوسته با خود تكرار كنيد كه قادر به انجام هر كاري هستيد و بدين طريق ، تفكر مثبت را در خود پرورش دهيد.
قوي بودن اعتماد به نفس ، احساس شعف و شادي را در شما به وجود مي‌آورد و در حالت شادماني ، از تمركز حواس خوبي برخوردار مي‌شويد؛ بهتر فكر مي‌كنيد؛ بهتر مطالعه مي‌كنيد و نتيجه، كارتان بهتر مي‌شود. « مارگات كوربت» مي‌نويسد:« انسان در بحر انديشه هاي خوشايند، حافظه‌اي بهتر پيدا مي‌كند و ذهن در حالت آرامي قرار مي‌گيرد و ميل به يادگيري را در خود به وجود مي‌آورد». از اين رو ، خودپنداري مثبت ، مهم ترين كمك براي تمركز و يادگيري است. اگر بتوانيم تصورات غلط و منفي را از خود دور و تصورات مثبت را جايگزين كنيم ، مي‌توانيم علاقه به مطالعه و يادگيري را در خود ايجاد كنيم.
11. عدم هماهنگي اراده و تخيل خواننده، مانع تمركز است
اگر تخيل خواننده با اراده اش هم سو نباشد، خواننده نمي‌تواند تمركز حواس كافي و لازم داشته باشد. در روان شناسي ، ثابت شده است كه در اين تضاد، قدرت تخيل، قوي تر از قدرت اراده است . وقتي دانشجويي كتابي را باز مي‌كند و به مطالعه ي آن اقدام مي‌كند،پس از مدت كوتاهي، افكاري به ذهنش خطور مي‌كند؛ مثلاً با دوستانش فوتبال بازي كند يا با هم به سينما بروند يا فلان فيلم را تماشا كند . اين تخيلات ، باعث مي‌شود تا خواننده ، تمركز خويش را از دست بدهد و سرانجام ازخواندن كتاب منصرف شود. براي غلبه بر اين مشكل، خواننده وقتي مايل به مطالعه درباره ي موضوعي خاص باشد، بهتر است خود را در حال و هواي مخصوص آن موضوع قرار دهد؛ مثلاً اگر كتاب شعري مي‌خواند، خود را در حال و هواي شاعردر هنگام سرودن يا خواندن شعر قرار دهد و اگر كتاب پزشكي مي‌خواند، خود را در حال و هواي پزشك در هنگام معالجه ي بيمار قرار دهد تا از اين طريق، خيال و اراده را با هم هماهنگ كند. تا زماني كه آهنگ تخيل و اراده هماهنگ باشند تمركز حواس حفظ مي‌شود.
12. كاستن حواس پرتي هاي ناشي از شرايط بدني
خواب نامنظم و فعاليت ها و عادات غذايي نادرست، مي توانند از علايم و مشكلات مربوط به تمركز باشند؛ به عنوان مثال، سنگيني معده و سيري بيش از حد، يكي از زمينه هاي عدم تمركز به هنگام مطالعه است. شما بايد از خوردن غذاهاي پر حجم خودداري كنيد؛ زيرا با سرازير شدن خون به سمت دستگاه گوارش، از بنيه ي حسي و ذهني شما كاسته مي‌شود. هم چنين بايد بدانيد كه صبحانه كافي و مقوي ، نقش مهمي در ايجاد و برقراري تمركز حواس در طي روز خواهد داشت. در اولين غذاي روز، همراه با كربوهيدرات ،پروتيين، نيز ميل كنيد؛ مثل تخم مرغ ، ماهي، پنير يا خشكبار. سعي كنيد به اين ضرب‌المثل عمل كنيد: « صبحانه مانند پادشاهان، ناهار را مانند شاهزاده‌ها و شام را مانند فقرا صرف كنيد».
13. يادداشت برداري هنگام مطالعه
يادداشت برداري ، نوعي تكرار درست است كه هم سبب تمركز حواس و هم موجب بيشتر به خاطر سپردن مطلب مي‌شود. يادداشت برداري خوب، كاري جدي و فعال است كه موجب انديشيدن مي‌شود. براي برقراري تمركز حواس جهت نوشتن، هماهنگي چشم و مغز (به منزله ي نوعي يادگيري تجسمي چند بعدي) عاملي بي نظير است كه تمركز حواس را تقويت كرده، فهم مطالب و سرعت يادگيري را افزايش مي‌دهد.
14. براي تمركز حواس، به دنبال سكوت مطلق نباشيد
يكي از باورهاي بسيار نادرست برخي از شما اين است كه براي تمركز حواس، بايد در سكوت مطلق باشيد. واقعيت اين است كه هر چه محيطي ساكت تر باشد، براي تمركز حواس بهتر است و ما محيطي را براي مطالعه انتخاب مي كنيم كه سر و صداي كمتري داشته باشد؛ اما به هيچ عنوان نبايد در جست و جوي محيطي باشيم كه سكوت مطلق بر آن حكمفرما باشد. بهترين مكان براي مطالعه ، جايي است كه سر وصدا در آن از بقيه ي جاهاي موجود كمتر باشد؛ مثلاً اكنون مي‌خواهيد مطالعه كنيد و تنها مكاني كه در اختيار داريد ، اتاقي است كه در آن تلويزيون روشن است؛ مسلماً اين محيط، ايده‌آل نيست؛ اما شما در دورترين نقطه ي اتاق از تلويزيون و پشت به آن بنشينيد و مطالعه كنيد. در اين حالت، شما از بهترين شرايط ممكن براي مطالعه استفاده كرده‌ايد. مطالعه در جاي كاملاً ساكت ، غلط است؛ زيرا اگر شما اين گونه به محيط بسيار ساكت عادت كنيد، شرطي مي‌شويد و فقط در چنين مكان هايي مي‌توانيد مطالعه كنيد و آن وقت در محيط هاي ديگر، با كوچك ترين سر و صدايي ، تمركز حواس شما به هم مي‌ريزد و ايجاد تمركز دوباره برايتان بسيار مشكل است.
15. نظم مكاني، تمركز حواس را تقويت مي‌كند
اخيراً ژاپني ها تحقيقات جالبي را روي يك گروه هزار نفري انجام داده اند. در اين تحقيق، كودكان ده ساله‌اي كه از بهره ي هوشي، استعداد و توانايي ذهني نسبتاً يكساني برخوردار بوده‌اند، هر كدام در محيط متفاوتي از ديگران قرار گرفتند. محيط مطالعه ي نفر اول، بسيار در هم ريخته و شلوغ بود. اتاق نفر دوم ، آشفتگي نسبتاًكمتري داشت و اتاق نفر سوم نسبت به نفر دوم، كمي منظم تر و با وسايل كمتري بود وبه همين ترتيب تا نفر هزارم كه اتاق بسيار منظم و مرتبي، با حداقل وسايل داشت؛ كتابهاي يكساني به همه دادند و به هريك ، فرصت مناسبي براي مطالعه در اتاق هاي مخصوص داده شد. بعد از پايان زمان تحقيق، نتيجه ي تحقيق اين گونه بود: ميزان مطالعه، بازدهي ، ميزان به خاطرسپاري و تمركز با ميزان نظم و ترتيب اتاق ها ، نسبت مستقيم داشت؛ يعني هر فردي كه در اتاقي با اسباب و وسايل كمتر، مرتب تر و منظم تري قرار گرفته بود، بازدهي كمّي و كيفي بيشتري را در مطالعه ي خود نشان مي‌داد. «شاكتي كوالن» در كتاب بازتاب هاي نور، مي‌نويسد: « هر وضعيت دروني، انعكاسي بيروني و محيطي دارد و هر وضعيت محيطي، بازتابي دروني»؛ يعني وضعيت منظم پيرامون شما، به نظم فكري و دروني شما كمك مي‌كند. بنابراين، قبل از مطالعه، دو سه دقيقه هم كه شده، به مرتب كردن اتاق يا ميز مطالعه ي خود بپردازيد و اين مسأله را جدي بگيريد.
16. بهره‌برداري از تكنيك « حالا اين جا باش »
به احتمال زياد، اين فن ساده و فريبنده، بسيار مؤثر است؛ يعني هر وقت متوجه مي‌شويد كه فكرتان از موضع منحرف شده، به خودتان بگوييد حالا اين جا باش و به آرامي توجه‌تان را به جايي كه مي‌خواهيد، برگردانيد؛ براي مثال، شما در كلاس درس هستيد و توجه‌تان از سخنان استاد به تكاليفي كه داريد يا به قرار ملاقاتتان معطوف مي‌شود. در اين هنگام، به خودتان چنين بگوييد: « حالا اين جا باش» و دوباره حواستان را متمركز كنيدو تمركزتان را به سخنان استاد برگردانيد و تا جايي كه ممكن است ، اين حالت را حفظ كنيد. اگر شما فردي طبيعي باشيد، چه بسا اين كار را صد بار در هفته انجام دهيد؛ اما پس از مدتي، درخواهيد يافت كه هر روز نسبت به قبل، ، فاصله ي زماني بين منحرف شدن افكارتان بيشتر مي‌شود. بنابراين، صبور باشيد و آن را حفظ كنيد و ببينيد كه پيشرفت خواهيد كرد.
17. تسليم حواس پرتي هاي بيروني نشويد
وقتي در اتاقي نشسته ايد، اگر شخصي در را محكم و با سر و صدا بست، رويتان را به سمت او برنگردانيد ؛ بلكه ذهنتان را به آن چيزي كه مقابل شماست، متمركز سازيد. اين كار را در موقعيت هاي متعدد، مانند موارد زير تمرين كنيد:
در كلاس هاي درس بگذاريد افراد بيايندو بروند و سرفه كننده؛ بدون اين كه كوچك ترين نگاهي به آنها بكنيد؛گويي آن جا نيستيدو بين خودتان و استاد، تونل برقرار كنيد. وقتي با كسي در حال گفت و گو هستيد، توجه‌تان را به اومعطوف كنيد؛ به صورتش بنگريد و به گفته‌هايش توجه كنيد و بقيه دنيا را از ذهنتان بيرون كنيد.
18. يادداشت عوامل حواس پرتي
شما اگر حتي بهترين شيوه ي مطالعه را در پيش گرفته باشيد . هيچ گاه عوامل حواس پرتي‌تان به صفر نمي‌رسد؛ زيرا ممكن است بعد از مدتي تمرين، حواس پرتي شما تا حد فوق العاده زيادي كم شده باشد؛ اما برخي از اوقات ، افكار ديگري غير از موضوع مطالعه، به سراغ ذهن شما مي‌آيد و حواستان را پرت مي‌كند. بهترين و مؤثرترين راه براي مقابله با اين حواس پرتي باقي مانده، نوشتن آنها بر روي يك برگ كوچك كاغذ و اختصاص دادن زماني براي فكر كردن درباره ي اين مسايل است. اگرشما در اوج مطالعه، ناگهان به خاطر مي‌آوريد كه امشب حتماً بايد به دوست خود تلفن بزنيد. از اين لحظه به بعد، شما هر قدر هم كه سعي كنيد فكر خود را بر روي مطالعه متمركز كنيد، انديشه ي تلفن كردن به دوستتان و اين كه « مبادا فراموش كنم»، ذهن شما را آشفته مي‌كند و شما را آزار مي دهد. در نتيجه، شما از همان لحظه ، تمركز حواس خود را از دست مي‌دهيد؛ اما اگر به محض آن كه اين انديشه به ذهن شما راه يافت، آن را بر روي كاغذي بنويسيد، ديگر خيالتان راحت مي‌شود و مي‌توانيد به مطالعه ي متمركز خود ادامه دهيد. يادتان باشد كه حواس پرتي را نيز مانند نكات مهم كتاب كه فرا مي‌گيريد و ثبت مي‌كنيد، بايد جايي تخليه كنيد. اگر ننويسيد و بگوييد باشد براي بعد، توانايي ذهني خود را كم كرده‌ايد. هر چيزي را كه در حين مطالعه به خاطرتان مي‌آيد و عامل مزاحم تلقي مي‌شود، گوشه‌اي يادداشت كنيد و بار ذهني مربوط به آن را تخليه كنيد.
19. كنترل صحبت با خود به هنگام مطالعه
خيلي ها نمي‌دانندكه ما به هنگام انجام تكاليف ، به شكل خاموش، با خودمان صحبت مي‌كنيم. صحبت با خود، مي‌تواند فعاليت ها و رفتارهايي را در ما برانگيزد و ما را مورد تشويق قرار دهد و به سر و سامان دادن آن چه بعد انجام مي‌دهيم، كمك كند. ما از طريق صحبت با خود، بر جريان پيشرفت خود نظارت مي‌كنيم؛ اما اگر همين گفت و گوي با خويش، بيش از اندازه ارزش‌يابانه يا انتقادي صورت گيرد، بر تمركز، اثر منفي مي‌گذارد. آيا تا به حال تجربه ي نگارش يك مقاله را داشته‌ايد كه در همان سطر اول آن گير كرده، ناكام شده باشيد؟ در اين كار، مقصر اصلي، يك ويراستار دروني بسيار سخت‌گير بوده است. مقايسه ي توانايي خود با توانايي ديگران و انتظارات غلط در مورد مدت و كيفيت تمركزي كه بايد داشته باشيد، مي‌تواندمسؤول شكل گيري يك گفت و گوي منفي با خويش باشد. با كمي تمرين، شما مي‌توانيد هر قضيه ي مختل كننده دروني را اداره كنيد.
20. انتخاب زمان مناسب
پس از استراحت، به ويژه صبحگاهان ، بهترين حالت تمركز و ساعات خستگي و كسالت، نامناسب ترين اوقات براي تمركزند؛ البته هنگام صبح ، لازم است قدري ورزش كنيد تا بدن، آمادگي لازم را به دست آورد.

1. دكتر عبدالله خادمي، مطالعه ي روشمند.
2. مجتبي حورايي ، مطالعه ي موفق با تمركز.
3. www.irib.ir/amozesh
4. www.mashal.org