کودها چگونه بر محیط زیست تأثیر می‌گذارند

«هرچه بیشتر ماشین آلات بزرگ، سوخت، آفت کش‌ها، علف کش‌ها، کود و مواد شیمیایی را به کشاورزی وارد می‌کنیم، بیشتر سازوکاری را که در وهله‌ی اول موجب بکار افتادن کامل آنها شده بود را از بین می‌بریم.»
ـ دیوید آر بروور David R. Brower
کلید واژگان: کود ، محیط زیست ، کیفیت خاک ، آب
استفاده از کود به انسان کمک کرده که محصول فراوانی تولید نموده تا از عهده‌ی تأمین مواد غذایی جمعیت در حال رشد برآید. با این حال، به منظور انجام این کار، بدبختی و روزهای بدی که در بدترین شکل پیش روست را نادیده گرفته‌ایم. این مقاله چگونگی تأثیر کودها بر محیط زیست و موجوداتی که در آن زندگی می‌کنند را برای ما روشن می‌سازد.
کود به یک جزء ضروری در بخش کشاورزی و مزرعه‌داری تبدیل شده است. این مواد (کودها) که هم به طریق غیر طبیعی (شیمیایی) و هم ارگانیک (طبیعی) تهیه می‌شوند، به منظور افزایش موجودی مواد مغذی ضروری به خاک اضافه می‌شوند تا میزان رشد گیاهان و سبزیجات را بالا ببرند. با افزایش سریع جمعیت جهانی، میزان تقاضای مواد غذایی نیز افزایش فوق‌العاده‌ای یافته است. آمار نشان می‌دهد که تقریباً 40 تا 60 درصد از محصولات کشاورزی با استفاده از انواع مختلف کود افزایش یافته است. نه تنها این، بلکه بیش از 50 درصد جمعیت از محصولاتی که در نتیجه‌ی استفاده از کودهای غیر طبیعی رشد کرده‌اند، تغذیه می‌کنند.
با وجود آنکه توانسته‌ایم از عهده‌ی عرضه‌ی مواد غذایی برآییم و علفزارها و چمن‌های شخصی ما به نهایت سبزی و شادابی ممکنه به نظر می‌رسند، اما تمایل داریم اثرات مضر طولانی مدت استفاده‌ی بی‌رویه از کودها را نادیده بگیریم. قبول داریم که اقداماتی توسط مقامات جهت کم کردن اثرات منفی آنها صورت گرفته است و مردم در حال تشویق به استفاده از کودهای ارگانیک به جای انواع غیر طبیعی آنند. همواره کودهای ارگانیک گزینه‌ی بهتری هستند، با این حال، راه حل نهایی نیستند. به گزارش وب سایت نشنال جئوگرافیک، «کودهای ارگانیک نیز حاوی نیتروژن و فسفرند که می‌توانند به درون آب راه‌ها شسته شوند. و درست مثل کودهای متداول که با آمونیاک غیرطبیعی، کود (انسانی یا گیاهی) و کود چلغوز (مدفوع پرندگان) تقویت شده‌اند، هر دو دارای سطوح بالایی از آمونیاک طبیعی‌اند که می‌تواند گیاهان را بسوزاند»
اثرات مضر کود بر روی محیط زیست
طبیعت مهربان همواره برقراری تعادل را به ما آموخته و هنوز هم به این کار ادامه می‌دهد. اگر مقدار زیادی غذا بخوریم، بدن از شکل می‌افتد و به ما می‌گوید که ورزش کنیم و به فرم ایده‌آل خود برگردیم. هنگامی که بیش از حد ورزش می‌کنیم، بدنمان به ما گوشزد می‌کند که تمرین خود را آهسته کرده و استراحت کنیم. سرمای زمستان همواره با گرمای خورشید خنثی می‌شود. طبیعت به طور مداوم کار می‌کند تا به تعادل دست یابیم، اما طبیعت مهربان این گونه است و نه طبیعت انسانی!
همه‌ی ما با عواقب ناشی از عدم تعادل زیست محیطی زندگی می‌کنیم. بهترین مثال برای آن گرم شدن کره زمین خواهد بود. دلایل منسوب به این تهدید جهانی چیزی جز اقدامات بی فکرانه‌ی تمدن انسانی نیست ـ جنگل زدایی، اثر گلخانه‌ای، فرسایش خاک، تمام اینها نتایج همین اقدامات بشری می‌باشند. اگر بخواهیم درباره استفاده از کود صحبت کنیم باید بگوییم که این مواد شیمیایی و مواد معدنی بدون شک به افزایش رشد گیاهان کمک می‌کنند، اما محیط زیست ما هزینه‌ی هنگفتی برای این کار می‌پردازد، باری که در دراز مدت بردوش همه خواهد بود. مواردی که در ذیل آورده شده، برخی از نکات کلیدی است که چگونگی تأثیر منفی کود بر محیط زیست را نشان می‌دهد.
1 تاثیر بر کیفیت خاک
هر چند ممکن است به نظرتان عجیب و مسخره بیاید اما حقیقت این است که استفاده‌ی بیش از اندازه‌ی کودها می‌تواند با افزایش سطوح اسید در آن، حاصلخیزی خاک را دستخوش تغییر کند. جهت شناسایی این خطر، توصیه می‌شود خاک را حداقل هر 3 سال یکبار مورد آزمایش قرار دهید. این کار کمک می‌کند تا دقیقاً حساب آن را داشته باشید که آیا از کودها به مقدار مناسب و درستی استفاده می‌کنید یا خیر. سطوح pH خاک از 14-0 تفاوت می‌کند، بطوریکه صفر بیشترین حالت اسیدی و 14 بیشترین حالت قلیایی به حساب می‌آیند. 7 نیز خنثی در نظر گرفته می‌شود. pH ایده آل خاک از گیاهی به گیاه دیگر تفاوت می‌کند و می‌تواند با ایجاد برخی تغییرات در اصلاح خاک تغییر یابد. در صورتی که میزان pHتشخیص داده نشود، احتمال زیادی وجود دارد که نتوانید از آن خاک برای تولید گیاه در بلند مدت استفاده کنید.
علاوه بر تغییر میزان pH، کودهای غیر طبیعی همچنین به کشته شدن میکروارگانیسم‌های مفید موجود در خاک که برای تولید گیاه و سلامت کلی خاک ضروری‌اند، منجر می‌شوند. این باعث می‌شود رشد کشاورزی به شدت به کود وابسته شود به این دلیل که عرضه‌ی این مواد، توانایی طبیعی خاک جهت مؤثر بودن را از بین می‌برد، و بدون اصلاح اضافی، خاک فاقد مواد مغذی ضروری برای گیاهان می‌باشد.
2 تأثیر بر بدنه‌های آبی
استفاده بیش از حد کود به آب تباهی یا غنی شدن منابع آب از عناصر غذایی eutrophication منجر می‌شود. کودها حاوی موادی از جمله نیترات و فسفر می‌باشند که سیل‌وار از طریق باران و فاضلاب به دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها می‌ریزند. این مواد رشد فزاینده‌ی جلبک در بدنه‌های آبی را افزایش داده و در نتیجه برای زندگی آبزیان سطح اکسیژن را کاهش می‌دهد. این فقدان اکسیژن به مرگ ماهی‌ها و دیگر جانوران آبزی و گیاهان منتهی می‌شود. به طور غیر مستقیم، این کار به ایجاد عدم تعادل در زنجیره مواد غذایی کمک می‌کند به گونه‌ای که انواع مختلف ماهی در مکانهای آبی منبع اصلی مواد غذایی انواع پرندگان و حیوانات در محیط زیست، و از جمله ما می‌باشند.
حتماً تعجب خواهید کرد اگر بدانید که تقریباً 50? از دریاچه‌ها در ایالات متحده آب تباه eutrophic هستند! یکی از عوامل عمده‌ی آن، استفاده از کود در مرغزارهای خصوصی است. نیتروژن موجود در کود به نیترات تجزیه شده و به آب‌های زیرزمینی می‌رسد. این آب‌های زیرزمینی آلوده می‌توانند به دریاچه‌ها و رودخانه‌های اطراف بریزند و ذخیره‌ی آب خانگی را آلوده سازند. عوارض جانبی آن بر روی انسان را در این مقاله مورد بحث بیشتری قرار می‌دهیم.
3 تاثیر بر گرم شدن کره زمین
کودها حاوی ترکیبات و مواد شیمیایی از جمله متان، دی اکسید کربن، آمونیاک و نیتروژن می‌باشند و منجر به افزایش مقدار گازهای گلخانه‌ای موجود در محیط زیست شده‌اند. در واقع، اکسید نیتروژن، که یکی از فراورده‌های فرعی نیتروژن است، بعد از دی اکسید کربن و متان، سومین گاز گلخانه‌ای مهم می‌باشد. همچنین لایه اوزون که از زمین در برابر اشعه‌های مضر ماورای بنفش خورشید محافظت می‌کند را از بین می‌برد. این به نوبه خود، به خطر گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی متعاقب آن بیش از پیش می‌افزاید.
اکثر کودها از کود گیاهی یا همان ذغال سنگ نارس peat به عنوان ماده بسیار مهم استفاده می‌کنند. مرداب‌های ذغال سنگ نارس، نسبت به جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری سرتاسر جهان، دی اکسید کربن بیشتری در خود ذخیره می‌کنند. برداشت و بهره‌بردای از اینها می‌تواند غلظت دی اکسید کربن موجود در جو زمین را بیشتر کرده و وضعیت را حتی وخیم‌تر سازد.
4 تاثیر بر سلامت گیاه
برای کودهای ارگانیک داشتن رسوبات فاضلابی امری غیر معمول نیست، بله، همان رسوباتی که ناشی از فاضلاب صنایع شیمیایی است و حاوی فلزات سنگین و مواد مختلف مضر می‌باشد. طی مطالعه‌ای که علوم و تکنولوژی محیط زیست در فوریه‌ی 2008 انجام داده مشخص شد که کرم‌های خاکی ساکن در خاکی که با چنین کودهایی اصلاح شده‌اند، این مواد شیمیایی مضر را جذب می‌کردند. این یافته راه را برای دانشمندان هموار ساخت تا همچنین به وجود این مواد در گیاهانی شک کنند که در چنین خاکهایی رشد کرده‌اند. در 60-50 سال گذشته استفاده از کود همچنین با کاهش مواد مغذی در بسیاری از مواد غذایی همراه بوده است.
اصلاح یا تیمار خاک با نیتروژن بیش از حد همچنین به از دست دادن گونه‌های گیاهی خاص منجر می‌شود، به ویژه گونه‌هایی که به نیتروژن کمتری نیاز دارند. همچنین به رشد علف‌های هرز و گیاهان غیر بومی کمک می‌کند. بنا به گزارش جامعه محیط زیست امریکا، علف‌های غیر بومی بسیار قابل اشتعال بوده و خطر بالقوه‌ای برای آتش سوزی‌های سریع به حساب می‌آیند، در نتیجه، تهدیدی برای محیط زیست محسوب می‌شوند.
5 تاثیر بر سلامت انسان
همانطور که قبلا گفته شد، وجود نیتروژن و دیگر مواد شیمیایی در کود نیز می‌تواند آب‌های زیرزمینی را آلوده سازد و منبع آب مصرفی خانگی را آلوده نماید! یکی از متداول‌ترین نتایج نوشیدن این آب آلوده ابتلا به سندرم نوزاد کبود یا بلوبیبی Blue Baby Syndrome است. همانطور که از نام آن پیداست، این سندرم، نوزادان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث کاهش سطح اکسیژن خون آنها شده و موجب می‌شود رنگ پوستشان به رنگ سبز ـ آبی تغییر کند. این بیماری همچنین می‌تواند منجر به اغما و حتی مرگ شود.
سایر خطرات بهداشتی مرتبط با تماس و یا مصرف هوا، آب و یا مواد غذایی آلوده به کود شامل گواتر، فشار خون بالا، بیماریهای تنفسی، بیماریهای قلبی و غیره می‌شوند. جالب است بدانید، آلودگی نیتروژن ناشی از کودها نیز به عنوان عامل برانگیزند‌ه‌ی بسیار مهمی برای برخی از انواع سرطان مانند، سرطان شکمی، سرطان بیضه و سرطان معده به اثبات رسیده است.
استفاده از کود برای رشد محصولات کشاورزی و زراعت فعلاً شکم ما را سیر نگه داشته، اما بعد از آن، اگر همه چیز به همین صورت پیش رود، طولی نخواهد کشید که همه چیز از دست می‌رود، غذا، آب و سلامتی. نکته‌ی طعنه‌آمیز از تمام آن، این است که با وجود آنکه استفاده از کودها مضر می‌باشد، به جایی می‌رسیم که استطاعت آن را نخواهیم داشت که ابداً از آنها استفاده نکنیم. به این دلیل که فقدان آنها نه تنها به تولید کمتر محصول منجر می‌شود، بلکه به فرسایش خاک به دلیل رشد کمتر گیاه منجر خواهد شد. تنها چاره‌ی کار استفاده از کودهای ارگانیک در حد اعتدال، و انجام اقدامات لازم است برای اینکه به خاک اجازه دهیم مجدداً مواد مغذی از دست رفته خود را به طور طبیعی فراهم سازد.
با وضعیت کنونی، ضرورت دارد به نیاز این زمانه توجه شود و قدم‌های درستی در جهت کنترل آسیب‌هایی که تاکنون ایجاد شده، برداریم. هرچه بیشتر در مورد این مطلب اطلاع کسب کنیم و گزینه‌های خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، برای محیط زیست ما مفیدتر خواهد بود. فعلاً اجازه دهید با برخی از گام‌های کوچک و ساده‌ای مانند عدم استفاده‌ی بیش از حد کودها، استفاده نکردن از آنها در فصول بارندگی و اجتناب از آبیاری بیش از حد شروع کنیم. تغییر آسیب‌های وارد شده، به طور کامل ممکن است چندین دهه به طول انجامد، اما حداقل کاری که می‌توانیم انجام دهیم اینست که به این روند بهبود بخشیم ـ هم اکنون آغاز کنیم!