ابعاد استراتژی مرحله ی دوم «1990 تا 1993»

پس از تحقق اهداف مرحله ی اول، استراتژی هایی نیز برای دست یابی به اهداف مرحله ی دوم طرح فروپاشی به اجرا در آمد. کار آمریکا و غرب در این مرحله آسان تر بود، زیرا در مرحله ی اول تمام ابزارهای داخلی نظیر مطبوعات، نشریات، تشکل های سیاسی هم سو را به خدمت در آورده و کادر سازی را انجام داده بودند. بنابراین به اجرای برنامه های زیر پرداختند:
1. برنامه ریزی برای حذف گورباچوف و طرفداران اصلاح طلب او از صحنه سیاسی.
2. بسیج کلیه ی امکانات داخلی و خارجی توسط آمریکا و غرب برای جایگزین کردن بوریس یلتسین به جای گورباچوف به عنوان رهبر.
3. تبدیل اصلاح طلبان به دو جناح تندرو و کندرو و حمایت از جناح تندرو برای حذف جناح مقابل. به عبارت دیگر با همان حربه ها و ابزارهایی که گورباچوف و جناح او را بر جناح سنت گرای کمونیست پیروز کرده بودند، گورباچوف را تضعیف و یلتیسین را به جای او نشاندند.
4. برنامه ریزی برای تبلیغات حجیم و گسترده با استفاده از تمام امکانات داخلی و خارجی به ویژه نشریات و تشکل های سیاسی و عناصر نفوذی برای ذهنیت سازی حول این محور که برای انجام اصلاحات می بایست کلیت نظام حاکم و قانون اساسی دگرگون شود؛ به عبارت دیگر از سال 1985 تا 1990 به شدت تب اصلاحات را در جامعه ی شوروی بالا بردند و از انجام هر طرح و برنامه ای ممانعت به عمل آوردند تا در مرحله ی دوم از اصلاحات برای تغییر قانون اساسی و دگرگونی های زیر بنایی به نفع اهداف خود بهره برداری کنند.
5. علنی ساختن زمینه سازی های مرحله ی اول در زمینه ی تجزیه طلبی و استقلال خواهی و حمایت از اعلام استقلال اقوام مختلف و تبدیل اتحاد جماهیر شوروی به چندین کشور مستقل از طریق اعمال فشارهای خارجی و تبلیغات نیروهای داخلی نظیر نشریات، احزاب و گروه های سیاسی و عناصر نفوذی در روسیه و اعلام حمایت و دادن دل گرمی به رهبران استقلال طلب جمهوری ها به ویژه جمهوری های حوزه بالتیک نظیر اکراین و مولداوی.
6. برنامه ریزی برای قطع نفوذ شوروی بر کشورهای اروپای شرقی و خارج ساختن آن ها از حوزه نفوذ شوروی و مرتبط ساختن کشورهای اروپای شرقی به اردوگاه غرب.
7. سازماندهی جریان های مختلف سیاسی – تبلیغاتی برای فسخ پیمان ورشو و حذف رقیب اصلی کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو از صحنه.
8. پا فشاری و تأکید بر این نظریه که تنها راه پذیرش روسیه و جمهوری های اقمار شوروی در نظام بین المللی پذیرش تمدن و ارزش های غرب از سوی آنان خواهد بود. در این راستا نیز عناصر نفوذی تشکل های سیاسی، نشریات و بنیادهای فرهنگی هم جهت با آمریکا نقش ویژه ای ایفا نمودند.

پیامدها و آثار اجرای استراتژی مرحله ی دوم

با اجرای خط مشی های تنظیم شده برای مرحله ی دوم، پیامدها و آثار ذیل در فاصله ی سال های 1990 تا 1993 به دست آمد. در اجرای اهداف مرحله ی دوم نیز نقش مطبوعات، تشکّل های هم سو با آمریکا و غرب در دانشگاه ها، احزاب سیاسی تحت نفوذ، عناصر نفوذی در مراکز حساس و کلیدی و هم چنین عناصر فریب خورده و نادان و تطمیع شدگان به قول ها و وعده های کاذب، نقشی بارز و کلیدی ایفا نمودند. به هر حال نتایج حاصله از مرحله ی دوم طرح عبارتند از:
الف) گورباچوف و طرفدارانش از صحنه ی سیاسی حذف گردیدند.
ب) یلتسین زمام امور را به دست گرفت.
ج) پیمان ورشو کاملاً مضمحل گردید.
د) اتحاد جماهیر شوروی با فروپاشی کامل روبه رو شد.
ه) شوروی تجزیه شد و به دوازده کشور مستقل تبدیل گردید.
و) قانون اساسی کاملاً دگرگون شد.
ز) فرهنگ ملی شوروی و روسیه با صدمات جبران ناپذیری رو به رو گشت.
ح) نفوذ آمریکا بر روسیه در ابعاد مختلف افزایش یافت.
ط) سلطه ی آمریکا بر جمهوری های تازه استقلال یافته تثبیت و تحکیم شد.
ی) ثروت های شوروی به تاراج رفت و فقر عمومی همه گیر شد.
پس از حذف گورباچوف از صحنه و از زمانی که یلتسین در ژوئن 1991 «برابر با 24/3/1370 ه ش.» زمام امور را به دست گرفت، با زمینه سازی های گسترده ای که در مرحله ی اول طرح انجام شده بود، تنها هفت ماه طول کشید تا شوروی رسماً با فروپاشی مواجه گردد. این موضوع بیان گر آن است که مرحله ی اول طرح، استراتژیک ترین مراحل بوده است، و اگر با طرح های آمریکا از ابتدا مقابله نشود و آن را در نطفه خفه نکنند، مقابله با آن ها در مراحل بعدی بسیار دشوار خواهد بود. مهم ترین ابزار آمریکا برای پیش برد مرحله ی اول اجازه یافتن آمریکا در تأثیر گذاری بر روند اختلافات داخلی، ایجاد نشریات وابسته و توفیق این کشور در سازماندهی تشکل های سیاسی هم جهت با خود، در شوروی بود. نکته جالب تر این که سه روز پس از رییس جمهور یلتسین «24/3/1370»، جرج بوش رییس جمهور آمریکا اعلام کرد که سه جمهوری حوزه ی بالتیک یعنی لتونی، استونی و لیتوانی متعلق به شوروی نیست و باید مستقل شوند و اگر نظام حاکم بر شوروی این جمهوری ها را به رسمیت نشناسد، وعده ها و قول های آمریکا به شوروی تحقق نخواهد یافت و کمک ها قطع خواهد شد. در این مقطع زمانی تسلط آمریکا بر اصلاح طلبان چنان شدت یافته بود که خواسته های خود را علناً به شکل دستوری به مسوولان شوروی دیکته می کردند. یاکوفلوف در اظهاراتش که ضمیمه این نوشته است می گوید: «ریگان شخصاً در مذاکره حضوری با من قول ها و وعده هایی را داد که هیچ گاه به آن ها عمل نکرد». علاوه بر این آقایان بابورین، تیخونوف، پودبریوزکین و پروخانوف نیز به شیوه های استفاده آمریکا از وعده ها و قول های پرطمطراق برای فریب اصلاح طلبان اشاره می کنند و بر مکانیسم آلوده سازی CIA با کمک های اقتصادی و استفاده از وعده ها به عنوان اهرم فشار برای اعمال نظرات و دیکته کردن دستورات تأکید می کنند. در کشوری که روزگاری هر گونه ارتباط با آمریکایی ها جرم محسوب می شد، کار به جایی رسید که اکثر رهبران اصلاح طلب در بانک های سوییس مَسترکارت داشتند و به این که پول از آمریکایی ها می گیرند، افتخار می کردند.
با کودتای 1991 و تبلیغات پیرامون آن، آمریکایی ها با کمک ایادی داخلی و رسانه های ارتباط جمعی و مطبوعات توانستند یلتسین را کاملاً در افکار عمومی داخلی و بین المللی به عنوان یک شخصیت برجسته مطرح نمایند و موقعیت او را در شوروی تحکیم بخشند.
در خرداد 1370 حزب کمونیست منحل گشت و گورباچوف نیز از دبیر کل حزب کمونیست کنار رفت و از صحنه حذف شد. پس از اعلام استقلال جمهوری های حوزه بالتیک که براساس دستور صریح آمریکا صورت گرفت، سایر جمهوری ها نیز اعلام استقلال کردند و فروپاشی شوروی به شکل کامل تحقق یافت.
از این زمان مرحله ی سوم طرح به مرحله ی اجرا در آمد و زمینه برای تحقق اهداف بعدی آمریکا مهیّا شد.