نماز از منظر امام کاظم علیه السلام.

کمال الدّین محمّد بن طلحه شافعی در حق او فرموده: اوست امام کبیر القدر عظیم الشّأن، کثیر التهجّد، مجد در اجتهاد، و مشهور به عبادات، مواظب بر طاعات، مشهور به کرامات، شب را به روز می آورد به سجده و قیام، و روز را به آخر می رسانید .

به تصدّق و صیام، و به سبب بسیاری حلمش و گذشتن از جرم تقصیر کنندگان در حقّش کاظم خوانده شد، جزا می داد کسی را که بدی کرده بود به او با احسان به او وکسی را که جنایتی بر او وارد آورده به عفو از او، و به جهت کثرت عبادتش نامیده شد به عبد صالح.

نماز باب الحوائج الی الله امام کاظم  علیه السلام.
و معروف شده در عراق به«باب الحوائج الی الله» زیرا، که هر که متوسّل به آن جناب شده به حاجت خود رسیده[1]. حضرت امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ عابدترین اهل زمان خود و اَفقه از همه و سخی تر و گرامی تر بود.

روایت شده که شبها برای نوافل شب برمی خاست، و پیوسته نماز می گذاشت، تا نماز صبح و چون فرض صبح را ادا می کرد، تعقیب می خواند تا طلوع آفتاب، پس برای خدا سجده می کرد و پیوسته در سجود و تحمید بود و سر بر نمی داشت تا نزدیکی زوال و این دعا را بسیار می گفت:«اللّهم انّی أسئلک الرّاحة عند الموت و العفو عند الحساب» و مکررّ می کرد این را[2].

خطیب بغدادی که از اعاظم اهل سنّت و موثّقین از مورّخین و قدمای ایشانست، گفته که: موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ را عبد الصالح می گفتند، از شدّت عبادت و کوشش و اجتهادش، و گفته:

روایت شده است که آن حضرت داخل مسجد پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ شد و به سجده رفت. در اوّل شب، شنیدندکه پیوسته می گوید:«عظم الذّنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک»، یعنی: گناه بنده تو بزرگ است، پس بخشش از جانب تو نیکو است. و این را مکرّر گفت تا داخل صبح شد[3].

و در خبری که از مأمون نقل شده در ورود حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ بر هارون الرّشید، مأمون گفته:«اذ دخل شیخ مسخد قد نهکته(خ ل) العبادة، کانّه شن بال قد کلم السّجود وجهه و انفه».

یعنی: وارد شد بر پدرم پیرمردی که صورتش از بیداری شب و عبادت زرد ورم دار شده بود، و عبادت او را رنجور و لاغر کرده بود به حدّی که مانند مشک پوسیده شده بود، و کثرت سجده صورت و بینی او را مجروح کرده بود، و در صلوات بر آن حضرت در وصف آن جناب گفته شده:«حلیف السّجدة الطّویلة و الدّموع الغزیرة[4].».

تأثیر سجده امام هفتم ـ علیه السّلام ـ :
روایت شده که هارون الرشید فرستاد به نزد حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ در وقتی که در حبس بود، کنیزی عاقله و صاحب جمال را که آن جناب را خدمت کند در زندان، و ظاهراً نظرش در این کار آن بود که شاید حضرت به سوی او میل نماید، و قدر او در نظر مردم کم شود.

یا آن که برای تضییع آن جناب بهانه بدست آورد، و خادمی فرستاد تفحّص از حال او نماید، خادم دید که کنیز را که پیوسته برای خدا در سجده است، و سر بر نمی دارد، و می گوید:«قدّوس قدّوس، سبحانک سبحانک»، پس بردند او را به نزد هارون، دیدند از خوف خدا می لرزد، و چشم به آسمان دوخته، و مشغول گشت به نماز، از او پرسیدند، این چه حالتی است که پیدا کرده ای گفت:

عبد صالح را دیدم که چنین بود، و پیوسته آن کنیز به همین حال بود تا وفات کرد، و ابن شهر آشوب این روایت را مفصّل نقل کرده، و علّامه مجلسی ـ رحمة الله علیه ـ آن را در جلاء العیون نوشته[5].

نماز وسیله شناخت از منظر امام کاظم  علیه السلام.
 اَفضَلُ ما یَتَقَرَّبُ به العَبدُ اِلی اللهِ بَعدِ المَعرِفَةِ به، الصَلوةُ:بهترین چیزی که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی تقرب پیدا می کند، نماز است.[6].


أفضَل مَا یَتَقَرَّبُ بِه العَبدِ إلَی الله بَعدَ المَعرِفَهُ بِه الصَّلاه وَ بِرُّ الوالِدَینِ و تَرکُ الحَسَد و العُجبُ و الفَخر.بهترین چیزی که به وسیله آن بنده به خداوند تقرب می جوید، بعد از شناختن او، نماز و نیکی به پدر و مادر و ترک حسد و خودبینی و به خود بالیدن است.[7].

5 چیز همراه مومن از منظر امام کاظم  علیه السلام.
 قالَ علیه السلام : لایَخْلُو الْمُؤْمِنُ مِنْ خَمْسَةٍ: سِواکٍ، وَمِشْطٍ، و سَجّادَةٍ، وَ سَبْحَةٍ فیها ارْبَعٌ وَ ثَلاثُونَ حَبَّة ، وَ خاتَمُ عَقیقٍ.[8].

فرمود: مؤمن همیشه همراه خود پنج چیز باید داشته باشد: مسواک ، شانه ، مهر و جانماز، تسبیح براى ذکر گفتن انگشتر عقیق به دست راست داشتن در حال نماز و دعا و...;;;

نماز مستحبی وسیله قرب از منظر امام کاظم  علیه السلام.
قالَ علیه السلام : صَلوةُ النّوافِلِ قُرْبانٌ اِلَى اللّهِ لِکُلِّ مُؤ مِنٍ.[9].فرمود: انجام نمازهاى مستحبّى ، هر مؤمنى را به خداوند متعال نزدیک مى نماید.


أَفْضَلُ مَا یتَقَرَّبُ بِهِ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ بِهِ الصَّلَاةُ وَ بِرُّ الْوَالِدَینِ وَ تَرْکُ الْحَسَدِ وَ الْعُجْبِ وَ الْفَخْر.[10]بهترین وسیله تقرب بنده به خدا، پس از معرفت او، نماز، نیکى به پدر و مادر، و وانهادن حسد، خودبینى و فخرفروشى است.

 نافله و تقرّب از منظر امام کاظم  علیه السلام.
«صَلاةُ النَّوافِلِ قُرْبانٌ اِلَى اللّهِ لِکُلِّ مُؤْمِن..»:نماز نافله راه نزدیک شدن هر مؤمنى به خداوند است[11]..قربان : مثل قربة، أی أنّ الأتقیاء من الناس یتقرّبون بها إلى اللَّه تعالى.

نماز امام کاظم علیه السلام‏
نماز امام کاظم علیه السلام، دو رکعت است که در هر رکعت ، یک سوره حمد و دوازده مرتبه سوره اخلاص است.

دعاى موسى بن جعفر علیه السلام: «خداى من ! صداها براى تو خاضع اند و عقل‏ها در تو سرگشته شده‏اند، و همه چیز از تو ترسان شده و هر چیز به سوى تو شتاب گرفته و همه چیز در برابر تو، تنگ شده و نورت همه چیز را پر کرده است .

تو ، بلندبالا در شُکوهت هستى، و تو ، ظریف در زیبایى‏ات هستى، و تو ، بزرگ در قدرتت هستى و تو کسى هستى که چیزى تو را خسته نمى‏کند .

اى فرودآور نعمت من ! اى گشاینده گرفتارى من، و اى برآورنده نیاز من! درخواستم را به حقّ یکتایى‏ات به من ببخش . به تو ایمان آوردم و اطاعتم را تنها براى تو قرار دادم.

تا آن جا که توان دارم ، بر پیمان و وعده‏ات برخاستم و به نعمتت اقرار دارم و آمرزش گناهانى را از تو مى‏خواهم که جز تو ، آنها را نمى‏آمرزد، اى کسى که در والایى‏اش، نزدیک و در نزدیکى‏اش، والا، و در طلوعش، نورانى و در چیرگى‏اش، پرتوان است، بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست» [12].

چگونگى نماز امام کاظم علیه السلام‏
به نقل از عبد اللَّه غروى - : بر فضل بن ربیع ۱ که بر پشت بام نشسته بود ، وارد شدم . به من گفت: نزدیک بیا. نزدیک شدم تا در کنارش قرار گرفتم. سپس به من گفت: از این بالا به [فلان‏] اتاق خانه بنگر .

پس از بالا نگریستم. گفت: در اتاق ، چه مى‏بینى؟
گفتم: جامه‏اى به کنار افکنده شده.
گفت: نیک بنگر . با تأمّل و دقّت نگریستم . برایم آشکار شد و گفتم: مردى در سجده است.
گفت: او را مى‏شناسى؟
گفتم: نه .
گفت: این ، مولاى توست.
گفتم: چه کسى مولاى من است؟
گفت: خود را پیش من به نادانى مى‏زنى؟
گفتم: خود را به نادانى نمى‏زنم ؛ بلکه براى خود ، مولایى نمى‏شناسم.

گفت: این ، ابو الحسن موسى بن جعفر است. من او را شب و روز ، نیک مى‏نگرم و در هیچ وقتى از اوقات ، او را جز بر همین حالت که به تو گفتم ، نمى‏یابم. او نماز صبح را مى‏گزارد و ساعتى نیز پس از آن، ذکر و دعا مى‏خواند تا خورشید طلوع کند .

سپس سجده مى‏کند و تا نیم‏روز در سجده است و کسى را گمارده تا زوال را انتظار کشد. من نمى‏دانم کِى غلام مى‏گوید: «خورشید زوال یافت» که یکباره بر مى‏خیزد و نماز را آغاز مى‏کند ، بى‏آن که [وضویش‏] را نو کند. پس مى‏فهمم که در سجده‏اش نخوابیده و چرت نزده است .

پیوسته [این گونه است‏] تا نماز عصر را به پایان برد و پس از آن، سجده مى‏کند و پیوسته در سجده است تا خورشید ، ناپدید شود. در این هنگام ، از سجده بر م ى‏خیزد و بى آن که [وضویش را] نو کند، نماز مغرب را مى‏خواند.

و پیوسته در نماز و ذکر و دعاى پس از آن است تا نماز عشا را بخواند. پس از آن ، با گوشتى بریان که برایش مى‏آورند ، افطار مى‏کند و سپس از نو وضو مى‏گیرد و سجده مى‏کند و سپس سر بر مى‏دارد و اندکى مى‏خوابد.

سپس بر مى‏خیزد و از نو وضو مى‏گیرد و در دل شب به نماز مى‏ایستد، تا سپیده بدمد. من نمى‏دانم کِى غلام مى‏گوید: «سپیده دمید» که یکباره براى نماز صبح بر مى‏خیزد. این ، روش اوست از آن هنگام که به من تحویل داده شده است.(13)

نماز موسی بن جعفر چگونه خوانده می شود؟ چند رکعت است؟
نماز امام موسی کاظم (ع) یکی از مجربترین نمازهای حاجت است که برای شفای مریض و ازدواج سفارش شده است. حضرت موسی بن جعفر (ع) ملقب به “باب الحوائج” است .

و توسل به ایشان و خواندن نماز مختص این حضرت حاجات افرادی بسیاری را برآورده کرده است. در ادامه به نحوه خواندن نماز موسی بن جعفر برای حاجت به روش‌های مختلف می‌پردازیم.
نحوه خواندن نماز موسی بن جعفر

سید بن طاووس در کتاب جمال الاسبوع روش خواندن نماز حاجت حضرت موسی بن جعفر (ع) به ترتیب زیر شرح داده شده است:

برای نماز حاجت دو رکعتی نیت کرده و در هر رکعت از آن پس از سوره حمد، 12 بار سوره توحید را بخوانید. پس از آن دعای توصیه شده در مفاتیح را بخوانید که به شرح زیر است:
همچنین بخوانید: نماز امام رضا برای ازدواج و حاجت چگونه است؟

دعای نماز موسی بن جعفر
إِلَهِی خَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ لَکَ وَ ضَلَّتِ الْأَحْلاَمُ فِیکَ‏:خدایا آواز‌ها نزد تو با خشوع است و عقول نزد تو حیران

وَ وَجِلَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ مِنْکَ وَ هَرَبَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ إِلَیْکَ‏:و هر موجودى از تو ترسان و هر ترسانى بسوى تو گریزان است

وَ ضَاقَتِ الْأَشْیَاءُ دُونَکَ وَ مَلَأَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ نُورُکَ‏:و هر چیز جز تو (جز به یاد تو) در تنگى است و نور تو همه موجودات را پر کرده است

فَأَنْتَ الرَّفِیعُ فِی جَلاَلِکَ وَ أَنْتَ الْبَهِیُّ فِی جَمَالِکَ‏:پس تنها تو بلند مرتبه‏ اى در بزرگوارى و نور و زیبا و پر بهایى در حسن و جمال

وَ أَنْتَ الْعَظِیمُ فِی قُدْرَتِکَ وَ أَنْتَ الَّذِی لاَ یَئُودُکَ شَیْ‏ءٌ:و تو بزرگى در مقام قدرت و تویى که هیچ چیز تو را خسته و درمانده نمى ‏سازد

یَا مُنْزِلَ نِعْمَتِی یَا مُفَرِّجَ کُرْبَتِی وَ یَا قَاضِیَ حَاجَتِی‏:اى نعمت بخش من اى دلگشاى من از هر غم و دلتنگى اى بر آرنده حاجت من

أَعْطِنِی مَسْأَلَتِی بِلاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ آمَنْتُ بِکَ مُخْلِصاً لَکَ دِینِی‏:درخواست مرا عطا فرما به حق یکتایى خود من به تو ایمان آورده ‏ام با اخلاص در دینم

أَصْبَحْتُ عَلَى عَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ مَا اسْتَطَعْتُ أَبُوءُ لَکَ بِالنِّعْمَةِ:صبح کردم در حالى که تا بتوانم بر عهد و پیمان و وعده تو استوار باشم و بنعمت سوى تو رجوع کنم

وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی لاَ یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ‏:و از گناهان بدرگاه تو استغفار کنم که غیر تو کسى گناهان را نتواند بخشید

یَا مَنْ هُوَ فِی عُلُوِّهِ دَانٍ وَ فِی دُنُوِّهِ عَالٍ‏:اى خدایى که در نهایت بلندى مقام نزدیک است و در عین نزدیکى بلند مرتبه ‏اى

وَ فِی إِشْرَاقِهِ مُنِیرٌ وَ فِی سُلْطَانِهِ قَوِیٌّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ‏:و اشراق جمال تو روشنى بخش عالم است و پادشاهى تو در منتهاى قدرت است درود فرست بر محمد (ص) و آل او.

ذکر سجده نماز موسی بن جعفر
امام موسی کاظم (ع) از عابدترین افراد زمانه خود شناخته می‌شدند که زمان زیادی را به دعا و مناجات می‌پرداختند، به خصوص زمانی که به دست عباسیان در زندان بودند.

ایشان دعای خاص خود را در سجده‌های نماز می‌خواندند که به ذکر سجده نماز موسی بن جعفر مشهور است، این ذکر عبارتست از “عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک”.

نتیجه:
حلاصه مطلب  نماز از منظر امام کاظم  علیه السلام. این است که:حالات امام کاظم (علیه‌السّلام) در نماز، حالاتی از جمله لرزش بدن از خوف خدا و سیمای زرد، حاکی از کثرت عبادت و اطاعت آن حضرت می‌باشد.

طریقه خواندن نماز موسی بن جعفر برای حاجت، ازدواج و شفای مریض گفته شده. بسیاری از اوقات تنها اتکا بر راهکارهای دنیوی در حل مشکل موثر نبوده و در اینجاست که توسل به ائمه و خواندن نمازهای سفارش شده برای حاجت می‌تواند موثر باشد.
 

پی نوشت:

1.منتهی الآمال/ ج 2/ باب نهم/ فصل دوم/ 122 و 123.
2.  منتهی الآمال/ ج 2/ باب نهم/ فصل دوم/ 123.
3.عوالم/ ج 21/ 186.
4.منتهی الآمال/ ج 2/ باب نهم/ فصل دوم/ 123.
5.منتهی الآمال/ ج 2/ باب نهم/ فصل دوم/ ص 124.