بي خوابي ها

از زماني كه بشر به ياد دارد همواره خواب و ماهيت رمز آلود آن مورد توجه بوده است. در قديم بعضي خواب را حالت حد واسط مرگ وبيداري مي دانسته اند و برخي معتقد بودند كه فعاليت مغزي در خواب متوقف مي شود. در سال 1928 فعاليت الكتريكي مغزانسان براي اولين بار توسط Hans Berger روانپزشك آلماني به ثبت رسيد. در سالهاي 1939-1937در دانشگاه هاروارد پايه هاي شناخت امواج مغزي در خواب توضيح داده شد، حال ديگر تصور بر اين نبود كه در موقع خواب فعاليت مغزي بطور كامل خاموش مي شود، بلكه برعكس در موقع خواب امواج مغزي به امواج آهسته و هماهنگي تبديل مي گردد.در دهه پنجاه ميلادي براي اولين بار دانشمندان به ثبت امواج خواب در تمام طول شب پرداختند و متوجه شدند كه تغييرات نوار مغز انسان در خواب از يك روند ثابتي پيروي مي كند در دهه شصت، ثبت خواب شبانه در انسان در سطح تحقيقاتي آغاز شد و اين تحقيقات را مي توان پدر تست هاي پلي سمنوگرافي poly somnographيا تست خواب امروز ناميد. در همين زمان بود كه بيماري ناركولپسي (بيماري كه فرد دچار خواب آلودگي شديد است و دچار حملات غير قابل مقاومت خواب مي گردد.) و اختلالات امواج مغز در خواب اين افراد شناخته شد و اولين كلينيك ناركولپسي در دانشگاه Stanfordتوسط Dementتأسيس گرديد.

دستاوردهاي جديد

بايد دانست كه يكي از اكتشافات مهم وشايد مهمترين آن در تاريخ پزشكي اختلالات خواب در اروپا اتفاق افتاد. در سال شصت و پنج ميلادي در فرانسه و آلمان بطور جداگانه ايست تنفسي موقع خواب يا آپنه شرح داده شد. با اين وجود تا دهه هفتاد ميلادي اختلالات خواب به عنوان يك طب باليني مورد توجه قرار نگرفت. در سال هفتاد و دو ميلادي Guillemnaultكه يك دانشمند فرانسوي بود به گروه دانشگاه Stanfordدر آمريكا پيوست. با توجه به تجربه اي كه اروپا ييان در تشخيص ايست تنفسي يا آپنه در خواب داشتند او شروع به ثبت تغييرات تنفسي و قلبي در خواب كرد. او براي اولين بار به تشخيص بيماران دچار وقفه تنفسي خواب پرداخت. ولي هنوز مشكلات بسياري در راه بود و مهمترين آن نبود راه حل درماني قابل قبول در آن مقطع زماني بود. در آن زمان تنها توصيه موجود براي اين بيماران كاهش وزن يا انجام عمل جراحي تراك- وستوي بود. اين عمل با باز كردن راه هوايي از طريق گردن هر چند در درمان وقفه تنفسي خواب كاملا موثر است ولي زندگي بيمار را پس از عمل با مشكلات مواجه كرده و براي بسياري از بيماران قابل قبول نمي باشد.

يك شاهد

گيلمينو اولين بيماري را كه با اين روش درمان مي كند به اين ترتيب توصيف مي كند: اين بيمار پسر ده و نيم ساله اي بود كه به دليل فشار خون تحت درمان بود. ولي اقدامات درماني موثر واقع نمي شد، او همچنين شبها خرخر بلند داشت و در طي روز گرفتار خواب آلودگي بود. گيلمينو پس ازانجام تست خواب سرانجام موفق شد گروه پزشكي را متقاعد كند كه منشا مشكلات كودك در پديده وقفه تنفسي موقع خواب است و با انجام عمل تراك- وستوي فشار خون بالا و خواب آلودگي كودك بر طرف شد.در سال هفتاد و پنج ميلادي اولين انجمن اختلالات خواب با پنج عضو در آمريكا تاسيس گرديد. در دهه هشتاد روشهاي جراحي جديد مثل عمل جراحي در قسمت عقب حلق uvulopalatopharyngoplastyابداع گرديد.

نقطه عطف

يكي از نقاط عطف اين رشته در دهه هشتاد با ابداع دستگاه C-PAPتوسط متخصص ريه استراليايي Sullivenاتفاق افتاد. اين وسيله شامل دستگاهي نسبتاً كوچك با وزن تقريبا دو كيلوگرم است، اين دستگاه به يك لوله متصل است ودر انتهاي لوله ماسكي قرار دارد كه روي بيني قرار مي گيرد، در طي خواب اين دستگاه هوا را به داخل راه هوايي فوقاني مي راند و با اين كار مانع از روي هم خوابيدن مجاري هوايي فوقاني در موقع خواب مي گردد.در اواخر دهه هشتاد با توجه به شيوع قابل توجه آپنه تنفسي خواب در جامعه (چهار درصد در ميان آقايان و دو درصد در ميان خانم هاي سي تا شصت ساله) و در دسترس بودن درمان قابل قبول و ساده، مراكز و كلينيكهاي خواب در آمريكا گسترش فراوان يافت و در دهه نود مراكز خواب در تمام دنيا رو به گسترش گذاشت.

اين روزها

امروزه كلينيكهاي خواب به درمان گروه زيادي از بيماران مبتلا به اختلال خواب مي پردازند كه بطور كلي شامل كساني مي شود كه در طي روز خواب آلوده اند، در طي شب خواب راحتي ندارند، در خواب راه مي روند، حرف مي زنند، دست و پا مي زنند و حتي به ديگران آسيب مي رسانند، از خواب مي پرند، خوابشان نمي برد، خرخر بلند دارند، دچار احساس خفگي در خواب مي شوند، حركات غير ارادي و بيش از حد پاها مانع از خواب آنها مي شود، گرفتار حملات خواب در طي روز هستند يا بهداشت غلط خواب آنها را دچار مشكل كرده است. اختلالات خواب تمام سنين را گرفتار مي كند و محدود به بزرگسالان نمي شود. در حدود دو سال قبل آكادمي متخصصين اطفال آمريكا طي دستورالعملي از پزشكان كودكان خواست كه در معاينات خود از وضعيت خواب كودك سوال نمايند و در صورت وجود خواب نا آرام و خر خر دايمي يا خواب آلودگي يا بيش فعالي و بيقراري در طي روز كودك را نزد متخصص خواب بفرستند. خوشبختانه درمان وقفه تنفسي در كودكان اغلب آسان است و با انجام عمل جراحي لوزه ها صورت مي گيرد.

علايم وقفه خواب

يكي از علايم مهم وقفه تنفسي در خواب خرخر بلند و دايمي است، البته اين به آن معني نيست كه تمام كساني كه خرخر مي كنند دچار اين بيماري هستند ولي اگر بيمار فرد ميانسالي است كه خرخر بلند و دايمي دارد و چاق است و در طي روز از خستگي شكايت دارد 65 تا 95درصد احتمال دارد دچار اين بيماري باشد، هر چند تشخيص نهايي با انجام تست پلي سمنو گرا في است.در بيماران مبتلا به وقفه تنفسي، در موقع خواب راه تنفس فوقاني روي هم خوابيده توقف تنفس باعث افت سطح اكسيژن خون و تلاش مجدد فرد براي شروع تنفس مي گردد. اين پديده باعث مي شود فعاليت الكتريكي مغز بيمار براي چند ثانيه از حالت خواب به بيداري تبديل شود (اين مدت آنقدر كوتاه است كه فرد چيزي به خاطر نمي آورد.) تكرار اين پديده در طي شب باعث مي شود كه همواره امواج مغزي فرد بين بيداري و مرحله اول خواب در نوسان باشد و به مراحل عميق تر خواب وارد نشود و يا مدت كوتاهي را در مرحله عميق خواب بگذراند. به اين ترتيب هر چند فرد ساعت ها را در رختخواب گذرانده از خواب با كيفيت مطلوب بي بهره مانده است و صبح احساس خستگي مي كند. اين پديده داراي عوارض كوتاه مدت و دراز مدت است. نتيجه اين اختلال در شب خستگي و چرت زدن بيمار در روز بعد است، ولي عارضه دراز مدت آن صدمات عروقي و افزايش احتمال فشار خون و سكته مغزي است.
تصور مي شود كه در ميان مردان ميانسال مبتلا به فشار خون اوليه، سي در صد، دچار وقفه تنفسي خواب تشخيص داده نشده باشند. لذا تفتيش پزشكان در مورد علايم اين بيماري در افراد مبتلا به فشار خون بسيار با اهميت است. بيماران دچار آسم شبانه يا آسم مقاوم به درمان مي بايست از نظر علايم اين بيماري مورد پرس وجو و در صورت وجود بايستي از نظر احتمال وقفه تنفسي در خواب مورد بررسي قرار گيرند. همينطور است بيماراني كه دچار علايم قلبي شبانه يا مقاوم به درمان هستند.

خواب زده ها

افرادي كه دچار خواب آلودگي در طي روز هستند خود و ديگران را در معرض تهديد قرار مي دهند. يكي از خطرات مهم كه اين افراد را تهديد مي كند و نيز از سوي اين افراد جامعه را مورد تهديد قرار مي دهد حوادث رانندگي و حوادث موقع كار است. در كشورهاي پيشرفته رانندگان وسايط نقليه عمومي از نظر اختلالات خواب مورد بررسي قرار مي گيرند و در صورت ابتلاي فرد تا زماني كه فرد درمان نشده و درمان وي از طرف متخصص مورد تاييد قرار نگرفته است، به وي اجازه رانندگي داده نمي شود. در كشور ما اين تخصص بسيار جوان و بلكه در مرحله جنيني است و اميد است با آشنايي مردم و متخصصان با اين ضرورت پزشكي امروز، اين رشته جايگاه مناسب خود را در پزشكي كشور ما نيز باز كند.

تست خواب چيست؟

خواب تنها يك توقف ساده زندگي روزمره نيست. خواب يك فاز فعال و مهم زندگي براي به دست آوردن مجدد سلامت جسمي و مغزي است. حداقل84 نوع اختلال خواب و بيداري باعث كاهش كيفيت زندگي و تاثير منفي در سلامتي انسان مي شود.همچنين اين اختلالات عامل بروز حوادث رانندگي و حوادث حين كار بوده، از اين طريق باعث به خطر انداختن سلامت عمومي جامعه مي شوند.از انواع اين مشكلات مي توان از بي خوابي (اشكال در شروع يا تداوم خواب ) اختلال در تداوم بيداري (خواب آلودگي طي روز يا چرت زدنهاي مكرر)، مشكل در حفظ تداوم سيكل منظم خواب و بيداري، راه رفتن در خواب، شب ادراري، كابوس هاي شبانه و غيره را نام برد. بعضي از اين اختلالات ممكن است با خطر جاني همراه باشند. به احتمال زياد، ديدار از يك آزمايشگاه اختلالات خواب براي شما تجربه جديدي است.يك تست خواب يا پلي سمنو گرام (سمنو= خواب ) ضبط سيگنال هاي مختلف جهت تشخيص مراحل مختلف خواب و تقسيم بندي انواع اختلالات خواب است.خواب يك روند ساده نيست، بسياري از قسمت هاي مغز روي مراحل مختلف آن تاثير گذاشته يا آن را تحت كنترل دارند.اين مراحل شامل خواب آلودگي،خواب سبك، خواب عميق و خواب همراه با رؤياست. مي توان با اندازه گيري فعاليتهاي مختلف مغز و بدن تشخيص داد كه فرد در كدام مرحله از خواب است.
در موقع انجام تست خواب فعاليتهايي كه در قسمتهاي مختلف بدن شما در زمان خواب اتفاق مي افتد(امواج مغزي،حركات عضلاني، حركات چشمها، تنفس از دهان و بيني، خروپف، ضربان قلب، حركات پاها) به وسيله صفحات كوچك فلزي (الكترود) كه روي سر و بدن شما قرار مي گيرد ثبت مي گردد. كمربندهاي قابل انعطاف در اطراف قفسه صدري و شكم فعاليت تنفس شما را ثبت مي كنند. سطح اكسيژن خون و ضربان قلب به وسيله گيرنده كوچكي كه روي انگشت شما قرار مي گيرد سنجيده مي شود. همچنان در زمان خواب از شما فيلمبرداري مي شود تا در صورت لزوم بعداً با مراحل خواب و وقايع آن تطبيق داده شود.وسايل مذكور هيچ كدام باعث ايجاد درد نمي شوند و طوري طراحي شده اند كه تا حد ممكن راحت باشند.