تیماشنکه، استپان [استیون] پراکوفیئویچ

[estepān (estiven) prākofievič timāŠenke]
Stepan (Stephen) prokofevich Timoshenko
(ت. اشپاتووکه، استان چرنیگاوسکایا [ناحیه‌ی سومیسکایا، اوکراین]، روسیه، اوّل دی 1257/ 22 دسامبر 1878؛ و. ووپرتال، آلمان، 4 خرداد 1351/ 25 مه‌ی 1972)، مکانیک.
پدر تیماشنکه، پراکوفی استیپانِویچ، نقشه بردار اراضی و مادرش، یوسفینا یاکاولونا سارناوسکایا، خانه دار بود.
تیماشنکه در 1268 وارد مدرسه‌ی عملی رامنی شد، و در آنجا آبرام فیودِرِویچ یوفه یکی از همدوره هایش بود. در 1275 در مؤسسه‌ی ترابری راه آهن در سن پترزبورگ نام نویسی کرد، و در 1280 از آنجا فارغ التحصیل شد. سال بعد در آنجا مشغول تدریس گردید. در امرداد همان سال با آلکساندرا ارخانگلساکیا، که دانشجوی پزشکی بود، ازدواج کرد. آنها دارای سه فرزند شدند.
تیماشکنه در 1282 به بخش مقاومت مصالح مؤسسه‌ی پولی تکنیک سن پترزبورگ منتقل شد. سه سال بعد موفق شد که کرسی تدریس مقاومت مصالح مؤسسه‌ی پلی تکنیک کییف را بدست آورد، اما در 1290، به علت مخالفت با سهمیه بندی وزارت آموزش و پرورش در مورد پذیرش یهودیان، از این مؤسسه اخراج شد.
تیماشنکه سپس به سن پترزبورگ بازگشت، و در آنجا به عنوان مربی غیرعضو هیأت علمی در مؤسسه‌های پلی تکنیک و الکتروتکنیک به تدریس پرداخت. در سال 1292 (در پی یک دادخواست عمومی که مطرح کرده بود) به خدمات دولتی بازگردانده شد و به عنوان رئیس بخش مکانیک نظری مؤسسه‌ی ترابری راه آهن کارش را از سر گرفت. در خلال جنگ جهانی اول، هم در کارخانه های نظامی و هم در وزارت ارتباطات به عنوان مشاور در زمینه‌ی مقاومت مصالح به خدمت پرداخت. از 1297 تا 1299 مجدداً در مؤسسه‌ی پولی تکنیک کییف مشغول خدمت شد. در عین حال، در سازماندهی فرهنگستان علوم اوکراین نیز مشارکت داشت و به ریاست مؤسسه‌ی مکانیک آن برگزیده شد.
تیماشکنه در 1299 به یوگوسلاوی مهاجرت کرد و برای مدت دو سال در مؤسسه‌ی پولی تکنیک زاگرب به تدریس پرداخت. سپس به ایالات متحد آمریکا منتقل شد. در امریکا، نخست در بخشهای پژوهشی چند شرکت مهندسی در فیلادلفیا و پیتسبرگ (از جمله، از 1302 تا 1306، در شرکت وستینگهاوس) مشغول کار شد، و آنگاه در تعدادی از دانشگاهها به تدریس پرداخت. در سالهای 1306-1315 استاد دانشگاه میشیگان، و از 1315 تا 1334 استاد دانشگاه استنفرد بود.
تیماشکنه به عنوان پژوهشگر خیلی تحت تأثیر ایوان گریگوریئویچ بوبنوف، ویکتور لوویچ کیرپیچف، و آلیکسئی نیکالایویچ کریوف در روسیه، و آوگوست فوپل، وولدمار فوکت، فلیکس کلاین، و لوتویش پرانتل آلمان بود. او عملاً هر ساله به اروپا سفر می‌کرد (جز در طی جنگهای جهانی اول و دوم)، و با همکارانش در سراسر دنیا ارتباط علمی مستمری داشت.
تدریس تیماشکنه همیشه با تحقیق همراه بود. به رغم سابقه‌ی سخنرانی و تدریس طولانیش، اعتقاد راسخ داشت که سخنرانیها و تدریسهایش فقط در صورتی موفقیت آمیز توانند بود که قبلاً موضوع آنها را بتفصیل به صورت نوشته درآورده باشد. به سبب همین اعتقاد و پرکاری فوق العاده اش، دوره های درسی بسیار متعدد منتشر شده ای از او (از 1287 به بعد) به دو زبان روسی و انگلیسی، و عملاً در تمام زمینه های مکانیک محض و کاربردی، بر جای مانده است. این دوره های درسی نه از لحاظ شرح تفصیلی مطالب بلکه به این دلیل که متضمن نتایج پژوهشهای علمی مؤلف هستند نیز درخور توجهند.
نخستین مقاله‌ی تیماشنکه (1284) به موضوع تشدید در محورها اختصاص داشت. دسته ای از مقالاتش که مربوط به نظریه‌ی پایداری تیرهای گرد، میله ها، ورقها، پوسته ها می‌شوند در Collection of Problems in Strength of Materials («مجموعه‌ی مسائل مقاومت مصالح»، 1910) گردآروی شده است. این کتاب برنده‌ی مدال طلای ژورافسکی و جایزه‌ی مؤسسه‌ی ترابری راه آهن شد.
دسته‌ی دیگری از مقالات تیماشنکه به نظریه‌ی کلاسیک کشسانی اختصاص داشت. او برای حل مسأله‌ی کشسانیِ صفحات تحت روشی تقریبی یافت و روش محاسبه‌ی تنشها را در ورقهای سوراخدار، در حلقه های دایره ای، و در میله ای تحت خمش و واپیچش بدست آورد. او همچنین ورقهای گرد و مستطیل را مورد بررسی قرار داد و، مطابق ویژگیهای کارش، به روشهای تقریبی عملی توجه زیادی مبذول داشت.
چون علاقه مند به کاربردهای فوری تحقیقاتش در مکانیک بود، در زمینه‌ی طراحی پلها، از جمله پلهای معلق، نیز فعالیت داشت. در خلال جنگ جهانی اول، در مورد مسائل عملی مقاومت ریلها (که، با توجه به استفاده‌ی بیش از حد از راه آهن، مسأله‌ی بسیار حسّاسی بود)، و مسائل عملی محورها و توربینها نیز، طرف مشورت دولت بود. مسأله‌ی خستگی مواد بر اثر تراکم تنش در نزدیکی حفره‌ها هم موضوع تحقیق او بود. تیماشنکه، علاوه بر کار در زمینه‌ی نظریه‌ی مقاومت مصالح، برای بررسی تنش روشهائی تجربی پیدا کرد، و درباره‌ی پایداری، مقاومت، و خمش قائم شیرها و ورقها آزمایشهائی انجام داد. در سازمان دادن آزمایشگاه های تعلیماتی همه‌ی مؤسسات آموزشی که در طول بیش از نیم قرن در آنها تدریس کرده بود سهم فوق العاده ای داشت.
تیماشنکه همچنین درباره‌ی خواص مکانیکی مواد، بارهای ضربه ای، کاربرد نظریه‌ی ارتعاشات در مهندسی، و تاریخ مکانیک (بویژه مقاومت مصالح) آثاری از خود منتشر کرد.
تیماشنکه در 1298 به عضویت کامل فرهنگستان علوم اوکراین برگزیده شد؛ در 1307 عضو مکاتبه ای، و در 1343 عضو کامل فرهنگستان علوم شوروی شد. او در فرهنگستانهای علوم ایالات متحد، لهستان، فرانسه، و ایتالیا، و انجمن سلطنتی لندن دارای عضویت مکاتبه‌ای، کامل، یا افتخاری بود، و از تعدادی از دانشگاهها درجه‌ی دکترای افتخاری داشت. در بریتانیا و ایالات متحد برای کارهایش مدالهائی اعطا شد. «انجمن مهندسان مکانیک آمریکا» دو مدال به نام او بوجود آورد، و وی در سال 1336، «به پاس سهم فوق العاده در بوجود آوردن عصری نوین در مکانیک کاربردی، و به پاس نمونه بودن در کار شخصی و رهبری در کار گروهی»، نخستین برنده‌ی یکی از آنها شد.
تفریح تیماشنکه مسافرت بود. به سراسر اروپا سفر کرد، و پس از جنگ جهانی دوم دوبار به اتحاد شوروی رفت و، علاوه بر زادگاهش، از کییف، لنینگراد، و مسکو بازدید بعمل آورد. عاشق موسیقی و ادبیات بود، و استعداد درخشانی در نویسندگی داشت. در 1342 خاطراتش را (که در تهیه‌ی این مقاله از بخشهائی از آن استفاده شد) منتشر کرد.
تیماشکنه، بعد از آن که در 1333 بازنشسته شد، استاد ممتاز دانشگاه استنفرد شد (ولی تا سال 1334 در زمینه‌ی محدودی به تدریسش ادامه داد). او تا 1339 در ایالات متحد ماند، و آنگاه به جمهوری فدرال آلمان، که دخترش در آنجا می‌زیست، نقل مکان کرد.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی.

تیماشکنه بیشتر از 120 مقاله نوشت که مهمترین آنها در The collected papers (نیویورک، 1953) و در ustoichivost stezhnei, plastin I obolochek: izbrannye trudy («پایداری میله ها، ورقه ها، و پوسته‌ها: برگزیده‌ی آثار»، مسکو، 1971) منتشر شدند. بر اینها باید نخستین و آخرین مقاله‌های تیماشکنه را افزود، بدین شرح: «k voprosu o iavleniiakh rezonansa v valakh» («درباره‌ی مسأله‌ی پدیده‌های تشدید در تیرها»). در VOT، 19، شماره‌ی 7 (1905)، 266؛ و «Deflexion of strings and Beams»، در کتاب Miscellany Dedicted to the Memory of the Late Academician J. M. klicheff (بلگراد، 1970).
تعدادی از کتابهای تیماشنکه بدین قرارند: Advanced Dynamics (نیویورک، 1948)، با همکاری د. هـ. یانگ؛ History of Strength of Materials، (نیویورک، 1953)؛ Vibration Problems in Engineering چاپ سوم (نیویورک، 1955)، با همکاری د. هـ. یانگ؛ Engineering Mechanics، چاپ چهارم، 2 جلد (نیویورک، 1956)، با همکاری د. هـ. یانگ؛ Strength of Materials، بخش دوم، Advanced Theory and problems، چاپ سوم، 2 جلد (نیویورک، 1965)، با همکاری د. هـ. یانگ؛ Theory of Plates and Shells، چاپ دوم (نیویورک، 1959)، با همکاری سو. واینوفسکی- کریگر؛ Theory of Elasticity، چاپ سوم (نیویورک، 1970)، با همکاری ج. ن. گودیئر. خاطرات او کتابی است با عنوان Vospominaniia (پارس، 1963)، ترجمه به انگلیسی به قلم رابرت آدیساس با عنوان As I Remember (نیویورک، 1968).

دوم. خواندنیهای فرعی.

«Scientific Works of s. p. Timoshenko»، از ا. ا. گریگولوئیک، در Issledovaniia po terii plastin I obolochek (غازان، 1972)، 3-54؛ و مقاله ای از ج. م. لِسِلز، در Contribution to the Mechanics of Solids Dedicated to Stephen Timoshenko by His Friends on the Occasions of His Sixtieth Birthday (نیویورک، 1938).
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست