تیمان، یوهان کارل ویلهلم فردینانت

[yohān kārl vilhelm ferdinānt tīmān]
Johann Carl Wilhelm Ferdinand Tiemann
(ت. روبلانت، آلمان، 20 خرداد 1227/ 10 ژوئن 1848؛ و. مران، اتریش [اکنون مرانو، ایتالیا]، 23 آبان 1278/ 14 نوامبر 1899)، شیمی.
فردینانت تیمان پسر ویلیام تیمان و آوگوسته تیمان بود. شهرت او عمدتاً به سبب ترکیب آلدئیدهای فنولی است که واکنش رایمر- تیمان نامیده می‌شود. او در کالج کارولین (که امروزه «مدرسه‌ی عالی فنی» نام دارد) واقع در برونسویک به تحصیل در شیمی و داروسازی پرداخت؛ مدت کوتاهی به عمویش، کارل تیمان، که داروساز بود، کمک کرد؛ و در 1249 وارد دانشگاه برلین شد تا زیرنظر آ. و. فو نهوفمان شیمی بیاموزد. از دو خواهرش آن که کوچکتر بود، به نام برتا تیمان، در سال 1256 با هوفمان ازدواج کرد. تیمان، پس از خدمت در جنگ فرانسه و پروس، بقیه‌ی عمر را در بخش شیمی دانشگاه برلین گذراند. در 1250 دستیار، در 1257 مدرّس دانشگاه، و در 1261 استاد شد. از 1261 تا 1276 ویراستار Berichte der Deutschen chemischen Gesellschaft («گزارش انجمن شیمی آلمان») بود.
تیمان در 1249 نتایج اولین پژوهشهای خود درباره‌ی مشتقات گوانیدین، تری نیتروتولوئن، دی آمینو تولوئن و ترکیب اسیدهای دی نیتروبنزوئیک و تری نیترو بنزوئیک را منتشر کرد. در 1252 نخستین پژوهش از چندین پژوهش درباره‌ی تصفیه و تجزیه‌ی آب را آغاز کرد. در 1253 تیمان و ویلهلم هارمان وانیلین را از اوکسایش اسیدی گلوکوزیدهای مخروطیان بدست آوردند. طی سال بعد آرایش الکترونی وانیلین را تعیین کردند، و تیمان آن را از اسید پروتو کاتچوییک ساخت. کارل لوتویش رایمر، در 1255، از طریق حرارت دادن گوایاکول با کلوروفورم و ئیدروکسید سودیوم مایع، وانیلین را بدست آورد؛ و بعداً در همان سال او و تیمان این واکنش را به عنوان روشی عام برای تهیه‌ی آلدئیدهای فنولی بسط و تعمیم دادند. در 1270 تیمان از طریق فرایندهای متوالی بازآرایی، استیل دار کردن، و اوکسایش شاخه‌ی جانبی اوژنول (موجود در روغن میخک)، و سپس آبکافته کردن آن توانست روش تجارتی تهیه‌ی وانیلین را کشف کند. از جمله‌ی کارهای دیگر او می‌توان موارد زیر را نام برد: تهیه‌ی مصنوعی اسید کافئیک، کشف یونون (کتونهائی که بوی تند بنفشه را دارند و بویژه در عطرها از آنها استفاده می‌شود)، توضیح ساختار گلوکوزامین، و پژوهشهای گسترده درباره‌ی ترپنها.
تیمان به عنوان معلمی خوب و سخنرانی محبوب عموم از شهرت و اعتبار برخوردار بود. همراه با شاگردانش مقاله‌های بسیاری درباره‌ی ئیدروکسی آلدئیدها و ترکیبهای وابسته منتشر کرد. بیماری او را ناگزیر کرد که زمستان 1277 را در بخش جنوبی تیرول سپری کند؛ به علت سکته‌ی قلبی در همان جا درگذشت، و زن و سه فرزند از خود بر جای نهاد.

کتابشناسی

گزارش برخی از کارهای مهم تیمان نخست در مقاله‌های زیر انتشار یافت: «Neue Guanidin- Abkömmlinge»، در BDC، 3 (1870)، 6؛ «Abkömmlinge des Trinitrotoluls und des Tolylendiamins nitrirte Benzoesäuren»، همان، 217؛ «Di- und trinitrite Benzoe säuren»، همان، 223؛ با همکاری جادسن؛ «uber das Coniferin und seine umwandlung in das aromatische Prinzip der Vanille»، همان، 7 (1874)، 608، با همکاری و هارمان؛ «ueber eine, synthetische Bildungsweise des Vanilins, über Hydrovanilloin und Vanillyla lkohol»، همان 8 (1875)، 1123؛ «uber die Einwirkung von Chloroform auf alkalische Phenolate»، همان، 9 (1876)، 824، با همکاری ک. ل. رایمر؛ و «Ueber die Einwirkung von Chlofororm auf Pheole und besonders aromatische Oxyäuren in alkalischer Lösung»، همان، 9 (1876)، 1268، با همکاری ک. ل. رایمر.
نیز «Synthese der kaffeesäure Abkömmlinge derselben und der Hydrokaffeesäure»، همان، 11 (1878)، 646، با همکاری ن. ناگای؛ «Ueber Vanillin»، همان، 24 (1891)، 2870؛ «Ueber Veilchenaroma»، همان 26 (1893)، 2675، با همکاری پ. کروگر؛ و «Uber das Glucosamin»، همان، 27 (1894)، 138، با همکاری ا. فیشر.
برای آگاهی از شرح حالی کوتاه، بررسی و نقدی درباره‌ی پژوهشهای او، و فهرست کاملی از نوشته‌های انتشار یافته‌اش، «Ferdinand Tiemann Ein Lebensbild»، از اوتون ن. ویت، در BDC، 34 (1901)، 4403-4455.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست