نویسنده: Patricia Petruschke MaKachlan
مترجم: قاسم خدادادی



 
[wilƏm JānsƏn]
Wiliam Johnson
(ت. حدود 989/ 1610؛ و لندن، انگلستان، شهریور 1044/ سپتامبر 1665)، شیمی.
جانسن، که در میان اشراف متولد شد و احتمالاً به منظور وارد شدن به جرگه‌ی روحانیان تعلیم یافت، زندگی علمیش را به عنوان شیمیدان در حدود سال 1027 آغاز کرد. در تیر 1027 در «کالج پزشکان لندن» تصمیم گرفته شده بود که آزمایشگاهی برای تهیه‌ی داروهای شیمیایی به وسیله‌ی پزشکان ایجاد شود. ولی اندکی بعد به جانسن نیز اجازه داده شد که در انتهای غربی باغ این کالج آزمایشگاهی به هزینه‌ی شخصی برپا کند. او کوشید از این فرصت برای تأسیس فروشگاهی بهره گیرد که در آن هم مردم و هم اعضای کالج بتوانند از تولیدات شیمیایی او استفاده کنند، اما با مخالفت شدید مدیریت کالج روبرو شد؛ با این همه، دیری نگذشت که جانسن به عنوان متصدی فنی «کالج پادشاهی پزشکان» معروف شد، و زندگی علمی و شغلی او از چند لحاظ نمونه ای از زندگی متصدیان فنی شیمی قرن هفدهم است.
جانسن، در سمت متصدی فنی «کالج»، داروهای شیمیایی و شربتهائی به صورت نمونه و برای فروش تهیه می‌کرد. (شغل او به عنوان پخش کننده‌ی داروهای شیمایی [داروساز] وقتی برسمیت شناخته شد که حق برخورداری از امتیازات «انجمن داروسازان» در 1033 به او اعطا گردید. ) جانسن اعضای کالج و در حد امکان عامه‌ی مردم را در زمینه‌ی عملیات شیمیایی تعلیم می‌داد و داروهای مشکوک را، تا حدی با استفاده از مقایسه‌ی مقدماتی وزنها، برای کالج تجزیه و تحلیل می‌کرد.
جانسن از راه انتشار Lexicon chemicum («واژه نامه‌ی شیمی»، 1652) به صنف خود خدمت کرد؛ این واژه نامه، که بنابر اعتراف خود او فقط از روی آثار مؤلفان آلمانی نظیر بازیلیوس والنتینوس، ی. ب. وان هلمونت، و بخصوص رولانت، گردآوری و تنظیم شده بود، حداقل پنج بار تجدید چاپ شد، و این امر بر سودمند بودن چنین واژه نامه ای، که جملات مبهم شیمیدانها در آن مرتب و طبقه‌بندی شده بود، دلالت داشت.
به سبب وجود «واژه نامه» و یک اثر کمتر منظم دیگر، که در همان سال انتظار یافت، جانسن در شمار نخستین پیروان هلمونت قرار داده شد، اما بعداً از طرف متخصصان متعصب شیمی پزشکی به عنوان خائن قلمداد شد؛ یکی از معروفترین این شیمدانها جورج تامسن بود، که جانسن در پاسخ به کتاب او به نام Galeno- ;ale (لندن، 1665)، به نمایندگی از طرف «کالج پزشکان»، کتاب Some Brief Animadversion(«چند خرده گیری مختصر») را نوشت، و کالج هم خوشحالی و رضایت خود را با هدیه ای 100 لیره ای ابراز داشت. نظریه های طبی موجود، اگرچه مورد توجه زیادی بودند، از نظر جانسن نسبت به مسائل فوری تر نظیر صلاحیت فنی و موقعیت شغلی نویسندگان موضوعی فرعی بشمار می‌آمدند. او در دفاع از جالینوس گرایی شیمیایی بندرت در پی آن بود که با مسائل فلسفی ای که مطرح می‌شدند کلنجار رود.
فوریت بحث در این زمینه ها با شیوع بیماری طاعون آشکارتر شد، مرضی که به مرگ عده‌ای از شرکت کنندگان اصلی در آن بحث، از جمله جانسن، که در کالبدشکافی یکی از بیماران شرکت کرده بود، انجامید.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی.

نوشته های جانسن مشتملند بر Lexicon chemicum (لندن، 1652، 1657، 1660)، و ، some Brief Animadversions upon Two Late Treatises … (لندن، 1665). جانسن ویراستار بخشهائی از The Excellence of physic and Chirurgery … Short Animadversions Upon a Work of Noah Biggs, Three Exact Pieces of Leonoard Phiororant, etc. (لندن، 1652) بوده است.

دوم. خواندنیهای فرعی.

History of the Royal College of Physicians، از ن. کلارک (لندن، 1964)؛ «Vor und nach Paracelsus in the Seventeenth Century»، از پاتریشیا پ. مک لکلان (رساله‌ی دکتری، دانشگاه ییل، 1968)، 61-83؛ و A History of the Worshipful Society of Apothecaries of London، از ک. وال، هـ. کمرون، و ا. ا. آندروود، یکم (لندن، 1963)، 335. مستخرجات مناسبی از سالنامه‌ی منتشر نشده‌ی «کالج سلطنتی پزشکان» و نسخه‌ی خطی فار از History of the Royal College of Physicians به همت آقای ل. م. پین، کتابدار «کالج سلطنتی پزشکان لندن»، گردآوری شده است.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست