نویسنده: Mario Loria
مترجم: اصغر نوروزیان اول



 
[jovānni jorji]
Giovanni Giorgi
(ت. لوکّا، ایتالیا، 6 آذر 1250/27 نوامبر 1871؛ و. کاستیلیونچلّو، ایتالیا، 28 مرداد 1329/ 19 اوت 1950)، نظریه‌ی برقی، مهندسی برق، ریاضیات.
پدر جورجی حقوقدان والامقامی بود، که به عنوان رئیس شورای ایالتی و سناتور کشوری خدمت می‌کرد. جورجی احترام به دانش و شیوه‌ی خشک زندگی را از او به ارث برد. پای بندی جورجی به آموزه های علم فیزیک و کاربردهای آنها خیلی زود شروع شد و در تمام عمرش ادامه داشت؛ بیش از 350 اثر انتشاریافته‌ی او شامل کارهائی در زمینه‌ی مهندسی، فیزیک ناب، فیزیک ریاضی، برق، مغناطیس، علوم طبیعی، شیمی، و فلسفه بود.
جورجی، وقتی که بیست و دو ساله بود، درجه‌ی مهندسی راه و ساختمان از «مؤسّسه‌ی فنّاوری» در شهر رُم دریافت کرد؛ کارهای فنّی بسیار مهم او عبارتند از طرحهائی در مورد کشش برقیِ ناشی از نیروی بخار، نوآوریهائی در دستگاههای زباله کشی شهری، و مفاهیم پیشرو در تأسیسات آبی- برقی (استفاده‌ی درست از رودخانه ها) و شبکه های توزیع (مانند شبکه‌ی ثانوی جریان سه فازی با چهار رشته سیم، که او برای اوّلین بار از آن در تأسیسات شهرداری رُم استفاده کرد). بیشتر این کارها با دوره‌ی تصدّی او به عنوان مدیر «ادراه‌ی فنّاوری» شهر رسم از سال 1258 تا 1302 مقارن بودند.
فعّالیتهای آموزشی جورجی، بیشتر قلمرو علاقه اش را منعکس می‌سازند. او از سال 1292 تا 1306 دوره هائی از دروس را در دانشکده‌ی فیزیک و ریاضیّات» دانشگاه رسم، در «مدرسه‌ی دانش هوانوردی»، در «مدرسه‌ی مهندسی» تدریس کرد؛ بعدها استاد افتخاری فیزیک ریاضی و، با قرارداد سالیانه، رئیس بخش مکانیک استدلالی در دانشگاه های کالّیاری و پالرمو شد. از 1313 استاد ارتباطات برقی در دانشگاه رُم و در 1318 دانشیار «مؤسّسه‌ی سلطنتی ریاضیّات عالی» بود. علاوه بر تدریس و اجرای مهندسیِ علمی، کارهای علمی اصیل (بخصوص در ریاضیّات) انجام داد و رساله هائی عامه فهم در زمینه‌ی موضوعات علمی و فنّی نوشت.
در هر حال، شهرت عمده‌ی جورجی از تصور وی درباره‌ی دستگاهِ مطلقِ اندازه گیریِ جدیدی ناشی می‌شود که به طور همزمان بر تمام واحدهای برقی، مغناطیسی، و مکانیکی قابل اطلاق بود. در نامه ای به مجله‌ی انگلیسی Electrician، مورخ 8 فروردین 1274/ 28 مارس 1895، که در فروردین 1275 چاپ شد، جورجی با فیزیکدان فرانسوی به نام آلفرد کورنو درباره‌ی معقولیت حفظ دستگاه C.g. s. [سگث= سانتیمتر- گرم- ثانیه]‌ی ویلهلهم وبر و فیزیکدانهای انگلیسی، که در 1277 به صرت یک دستگاه معیار درآمد، توافق کرد. جورجی عقیده داشت که این دستگاه، که واحد اساسی کارمایه در آن «اِرگ»- یک گرم* cm/sec2، یا یک سانتیمتر دین- بود، با فیزیک رایج، با توجه به ارتباط بین پدیده های برقی و مغناطیسی ای که از مدتها پیش به همت اورستت و آمپر معلوم شده بود، خوب وفق نمی داد.
بنابراین جورجی وقت قابل ملاحظه ای را برای نظم بخشیدن به واحدهای برقی صرف کرد، و در 21 مهر 1280 در یکی از گردهماییهای «انجمن مهندسی برق ایتالیا» گزارشی تحت عنوان «واحد معقول برقمغناطیسی» عرضه کرد- که سنگ زیربنای کار بعدی او شد. در این گزارش، دستگاه اندازه گیری استواری را پیشنهاد کرد که بر پایه های متر، کیلوگرم، و میانگین ثانیه‌ی خورشیدی مبتنی بود. (و بدین سبب آن را دستگاه M.K.S. [مکث= متر- کیلوگرم- ثانیه] یا «دستگاه بین المللی جورجی» نامیدند). دستگاه جورجی، که واحد اساسی کارمایه در آن ژول (یک کیلوگرم*m2/sec2، یا یک مترنیوتن) است، با واحدهای برقی، مغناطیسی، و مکانیکی قابل انطباق است؛ به طور کامل از واحدهای استاندارد مکانیک تشکیل شده است؛ و احتیاجی به عوامل تبدیل ندارد زیرا بر هر دو دستگاه برق ایستا و برقمغناطیس قابل اطلاق است. از این رو، این دستگاه، به سبب استقرار یک واحد اساسی ساده با اندازه‌ی مناسب برای هر کاربُرد، در مقایسه با دستگاه «سگث» نامعقولیهای کمتر و تسهیلات بیشتر دارد.
پیشنهادهای جورجی مورد حمایت سیلوینس تامپسن در انگلستان، فریتس اِمده در آلمان، و «دفتر استانداردهای ایالات متحد»، و جاهای دیگر، قرار گرفت، ولی تا خرداد 1314 طول کشید تا تمام اعضای «کمیسیون بین المللی مهندسی برق»، که در اِسخونینگنِ هلند و در بروکسل تشکیل جلسه دادند، قبول دستگاه جدید واحدها را به جای «سگث» متفق القول توصیه کنند. در مهر 1339، در «کنفرانس عمومی اوزان و مقادیر»، این «دستگاه بین المللی»، که بر پایه‌ی متر، کیلوگرم، و ثانیه استوار بود، مثل واحدهای آمپر، کلوین، و شمع تأیید و تثبیت شد. شایان ذکر است که خود جورجی واحد اوهم یا واحد دیگری از این قبیل را به عنوان معیار چهارم پیشنهاد کرده بود.
بین نامه‌ی جورجی به Electrician و قبول نهایی دستگاه اندازه گیری ای بر مبنای اصل وی، نیم قرن سپری شد. دستگاه جورجی جلوه‌ی آشکار مهارتهای چند جانبه‌ی او و تواناییهایش به عنوان ترکیب گر (synthesizer) است.

کتابشناسی

جورجی تعدادی از آثارش را که برای اصلاحات آموزش مهندسی برق و نظام واحدها حایز اهمیتند- همراه با اطلاعات زندگینامگی و یک کتابشناسی تا دسامبر 1948 که بیش از 300 اثر منتشر شده را فهرست می‌کند- در verso L"electtrotecnica moderna (میلان، 1949) تجدید چاپ کرد.
کتابهای درسی او عبارتند از Lezioni di costruzioni elettromeccaniche (رم، 1905)؛ Lezioni di meccanica generale (superiore) (رم، 1914)؛ Lezioni di fiscicamatematica magnetismo (کالّیاری، 1926)؛ Lezioni di fisica matematica (رم، 1927)؛ Compendio delle lezioni di meccanica razionale، (رم، 1928)؛ Lezioni di meccanica razionale، 2 جلد (رم، 1931-1939)؛ Lezioni del corso di communicazioni electriche (رم، 1934-1939)؛ Meccaniza razionale (رم، 1946)؛ Compendio di Storia delle matematiche (تورینو، 1948)؛ Aritmetica per scuole medie (رم، 1948)؛ و verso l"elettrotecnica moderna (میلان، 1949).
آثار علمی او که به صورت عامه فهم درآمده اند عبارتند از: Le ferrovie a trazione elettrica (بولونیا، 1905)؛ che cos"è l"elettricitá?، شماره‌ی 8 در مجموعه‌ی آثار (رم، 1928)؛ Metrologia elettrotecnica antica e nuova (میلان، 1937)، تجدید چاپ سه مقاله که در EEle، 14، شماره های 3-5 (مارس- مه، 1937) منتشر شد؛ L"etere e la luce (dall"elere cosmico alle modern leorie della luce)، شماره‌ی 32 در مجموعه‌ی آثار (رم، 1939)؛ و la frantumazione dell"atomo (رم، 1946).
علاوه بر اینها، جورجی 37 مقاله در باب نظام جدید اندازه گیری، 32 تا در زمینه‌ی ماشین آلات و تأسیسات برقی، 14 تا در مورد اصطکاک برقی، 45 تا درباره‌ی مهندسی عمومی برق، 93 تا درباره‌ی نظریه های ریاضی و ریاضی فیزیک، 19 تا در باب تاریخ علم، و 27 مقاله برای Enciclopedia italiana Treccani نوشت.

دوم. خواندنیهای فرعی.

خلاصه‌ی بسیار مناسبی درباره‌ی زندگی و آثار جورجی به همت بازیلیو فوکاتچا در مراسم بزرگداشت دانشمند در رم، در 26 آوریل 1951، عرضه شد، که در Elettrotecnica، 38 (1951)، بچاپ رسید.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست