خانواده، فرزندان و تعطيلات سازنده

شنيدن واژه «تعطيلات» هركدام از ما را به ياد موضوعي مي اندازد يكي به ياد پدربزرگ، مادربزرگ و مهماني هاي دسته جمعي فاميلي مي افتد. ديگري شيطنت روزهاي جمعه به همراه خواهر و برادر در پارك به ذهنش مي رسد. برخي هم به ياد انجام كارهاي عقب مانده خود مي افتند كه دست آخر نيز موفق به اتمام آنها نمي شوند و بخشي از آن را به روزهاي تعطيل آينده موكول مي كنند.
راستي شما با شنيدن واژه «تعطيلات» چه چيزي در خاطرتان تداعي مي شود؟
نادره- ع كه به تنهايي زندگي مي كند، در اين زمينه مي گويد: براي من مدتهاست كه اين كلمه مفهومش را از دست داده است. از وقتي همسرم فوت كرده، ديگر هيچ كدام از روزهاي هفته برايم با يكديگر فرق نمي كند. سه نوه دارم كه به همراه دختر و دامادم در آلمان زندگي مي كنند. البته گهگاهي تلفني از من خبر مي گيرند. پسرم نيز مهندس است و در يكي از شهرستانها كار مي كند. او هم چند ماه يكبار نزد من مي آيد و چند روزي از ديدارش خرسند مي شوم. در نتيجه زندگي يكنواختي دارم.
مينا صادقي، دانشجوي كارشناسي ارشد حقوق هم به گزارشگر ما مي گويد: با شنيدن واژه تعطيلات به ياد امتحانات و تحقيقاتم مي افتم كه فرصت نفس كشيدن را از من گرفته است، باور كنيد از روزي كه در دانشگاه قبول شده ام، حتي نمي توانم به كارهاي معمول زندگيم برسم، طفلك دختر كوچكم را هم درست و حسابي نمي بينم. چون هر فرصتي كه به دست بياورم مي كوشم درسهايم را مطالعه كنم يا به امور زندگيم برسم. بنابراين تقريباً هيچ وقت تعطيلات ندارم. البته از حق نگذريم كه همسرم با من خيلي همراه است.
نازي- پ كه به تازگي مادر شده نيز معتقد است: براي ما كارمندان كه بچه كوچك هم داريم، تعطيلات يعني جبران كسر خوابهاي هفتگي !البته اگر كوچولو بگذارد و با گريه هايش چند بار تا صبح بيدارم نكند.

نتايج يك نظرسنجي

در تحقيقي كه توسط مركز مطالعات راهبردي فرهنگسراي خانواده در سال 1382 انجام گرفت از يك جمعيت نمونه 250نفري از شهروندان منطقه 13تهران پرسيده شد: اعضاي خانواده شما در روز، چند ساعت دور هم جمع مي شوند و به گفت و گو و تبادل نظر با يكديگر مي پردازند؟ نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي دهد: 41درصد پاسخگويان اظهار كردند بيشتر از 4 ساعت، 20درصد پاسخ دادند 4 ساعت، 16درصد بيان داشتند 3ساعت، 11درصد گفتند 2ساعت و 4/2درصد از افراد جواب دادند خانواده شان اصلاً دور هم جمع نمي شوند. جالب آنكه، اوقات فراغات 12درصد از خانواده هاي مورد پرسش به ديد و بازديد اقوام، 8 درصد به تفريح با دوستان، 15درصد به تفريح با اعضاي خانواده و 13درصد نيز در خانه سپري مي شود. در ضمن 40درصد از خانواده هاي فوق هم به همه موارد اشاره داشته اند.

انتخاب شرايط و موقعيت مناسب

دكتر غلامعلي افروز، رئيس انجمن روان شناسي ايران، در اين باره مي گويد: انتخاب شرايط و موقعيت مناسب براي برقراري ارتباطي آرام، سالم و سازنده بسيار مهم است. اين مسأله به ويژه در مورد نوجوانان و جوانان مستلزم آن است كه آنان از آرامش و آسودگي خاطر كافي برخوردار باشند. بنابراين، مناسب ترين زمان براي ايجاد اصلاح رفتار، افزايش انگيزه تلاش، تفكر خلاق و... اوقات فراغت است. اوقاتي كه در آن نوجوانان تكليف موظفي برعهده ندارند و دور از فشارهاي ذهني و خستگي جسمي با ميل و رغبت آمادگي رواني لازم را براي اين ارتباط سالم و صميمي دارند. به اعتقاد اين استاد دانشگاه، تعطيلات آخر هفته، ايام نوروز، تعطيلات تابستاني، گردشها و ديد و بازديدهاي دوستانه، مسافرتها و ايام ويژه مانند دهه اول محرم، ماه مبارك رمضان و موسم حج از مناسب ترين موقعيتها براي برقراري ارتباط سازنده و انتقال پيامهاي اخلاقي و تربيتي به فرزندان است. دكتر افروز در ادامه يادآور مي شود: مهم اين است كه در تمام مراحلي كه پدر و مادر يا بزرگترها قصد ايجاد ارتباط صميمانه و معنوي با كوچكترها دارند، بايد از وعظ و خطابه و يا انتقاد از فرزندان خودداري كنند.

خانواده جايگزيني ندارد

نسرين جهانشاهي، كارشناس ارشد علوم اجتماعي نيز معتقد است: يكي از مسايلي كه امروزه اكثر جوامع به ويژه جوامع در حال توسعه با آن مواجه اند، انتقال از مرحله زندگي سنتي به زندگي صنعتي است. يكي از بارزترين مشخصه هاي اين تحول نيز دور شدن اعضاي خانواده از يكديگر و كمرنگ شدن روابط كلامي صميمانه است.

پركردن اوقات فراغت با بازيهاي رايانه اي

وي يادآور مي شود: متأسفانه اغلب والدين تصور مي كنند كه با خريد انواع وسايل مدرن نظير رايانه و در دسترس قراردادن چند سي دي آموزشي يا بازيهاي رايانه اي مي توانند اوقات فراغت فرزندان خود را به نحو مؤثري پركنند و به افزايش معلومات و سرگرمي آنان كمك نمايند. حال آنكه بچه ها به آموزش در همه ابعاد زندگي فردي و اجتماعي نياز دارند- درواقع آنچه پدر و مادر مي توانند در خلال يك گفت و گوي دوستانه و در محيطي سرشار از لطف و محبت به شكلي عيني و ملموس به بچه ها بياموزند، هرگز نمي توان در قالب يك سي دي آموزشي يا فيلم ويدئويي آموخت.

اينجا خانه است نه كتابخانه

به گفته همين كارشناس علوم اجتماعي، همسران نيز احتياج به محيطي آرام دارند تا با فراغ بال كافي در روزهاي تعطيل از مصاحبت و مشورت با هم در مورد مسايل فردي و خانوادگي لذت ببرند. نتيجه اين كه گذراندن طولاني مدت اعضاي خانواده در ايام تعطيلات در مقابل تلويزيون و يا مطالعه مستمر روزنامه يا كتاب توسط هر دو يا يكي از زوجين سبب كسالت ديگر افراد خانه و بر هم خوردن فضاي صميمي و شاد خانواده خواهد شد، به عبارتي «سكوت» حاكم بر خانه آنجا را به «كتابخانه» شبيه مي سازد.

حضور پدربزرگ و مادربزرگ در كنار بچه ها

جهانشاهي سپس تأكيد مي كند: يكي از مكانهايي كه كودكان و نوجوانان مي توانند آموزه هاي زيادي را در آنجا فرابگيرند، منزل پدربزرگ ها و مادربزرگهاست. زيرا آنها به دليل محبت فراواني كه به نوه ها در خود احساس مي كنند، همواره سعي مي كنند محيطي پر از صفا و صميميت براي آنان به وجود آورند. پس بد نيست كه در اوقات فراغت و ايام تعطيلات ساعات يا حتي روزهايي را به ديدار بزرگترهاي فاميل اختصاص دهيم و حتي ترتيبي اتخاذ كنيم تا اگر از سوي خود آنها مشكلي وجود نداشته باشد، يكي از فرزندان نوجوان يا جوانمان براي يكي دو روز نزد پدربزرگ يا مادربزرگ بماند تا رابطه عاطفي ميان آنان مستحكم تر شود.
وي سپس خاطرنشان مي كند: البته اين ارتباط نيازمند تلاش و اشتياق دو جانبه است. يعني بزرگترها هم خودشان بايد خواهان استحكام اين رابطه با نوه ها باشند و هم بكوشند تا از هر فرصتي به خصوص مناسبتها و تعطيلات براي محكم تر كردن اين حلقه عاطفي و ارتباطي بهره كافي ببرند و تجربه هايشان را با مهر و محبت به كوچكترها منتقل سازند تا بنيان خانواده كه در اثر زندگي شهري و گرفتاريهاي مداوم افراد روز به روز كمرنگ تر مي شود، تا حد امكان از صدمه مصون بماند.