اعتیاد تهدیدی علیه بشریت

اعتیاد چیست؟ آیا اعتیاد یك بیماری است؟ آیا اعتیاد، فقط به جسم شخص معتاد آسیب می‏رساند؟ آیا فقط به معتاد و خانواده‏اش صدمه می‏زند؟ یا این‏كه مضرات آن جامعه را هم در بر می‏گیرد؟
اعتیاد یك نابهنجاری اجتماعی و ضد اخلاقی است كه سال‏های زیادی جوامع بشری را تهدید می‏كند و در شرایط مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، نه تنها از میزان آن كاسته نشده است، بلكه به رغم مبارزات گسترده علیه آن، روز به روز بر دامنه آن افزوده شده است. پدیده‏ای كه علت اصلی آن، شرایط نامساعد اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی است. اعتیاد اساس جامعه و بنیان خانواده‏ها را تهدید می‏كند و تضمین سلامت فرزندان را زیر سؤال می‏برد. پس باید به عنوان یك معضل مهم اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. سازمان ملل متحد طی یك گزارش جهانی در مورد مصرف مواد مخدر اعلام كرد: 250 میلیون نفر در جهان به انواع مواد مخدر معتاد هستند. چهار درصد از افراد بالای پانزده سال در جهان را معتادان به مواد مخدر تشكیل می‏دهند و اعتیاد به مواد مخدر در جهان در حال افزایش است. بر همین اساس، متوسط عمر معتادان نه سال كم‏تر از طول عمر عموم مردم می‏باشد. (1)
براساس نتایج‏یك پژوهش، سن 44 درصد معتادان 24 سال است. بدین ترتیب، جامعه ایرانی با بیش از دو میلیون معتاد زیر 24 سال مواجه است. (2)
این آمار و ارقام نشان می‏دهد كه بیش از همه قشر جوان و نوجوان در معرض این خطر جدی و خانمان‏سوز قرار دارند. پس باید ریشه‏های اصلی روی‏آوری این قشر به سوی اعتیاد را كشف كرد و در پی رفع آن برآمد. خانواده به عنوان مهم‏ترین ركن و كوچك‏ترین نهاد، بیش‏ترین سهم را در تضمین سلامت فرزندان دارد. تحقیقات انجام شده در مورد این معضل اجتماعی; بیانگر این مهم است كه محیط نامطلوب خانواده در ایجاد اعتیاد مؤثر است. بدیهی است كه چگونگی سازمان خانواده و نوع روابط خانوادگی درتشكیل شخصیت كودكان و نوجوانان بی‏تاثیر نیستند. خانواده‏های بی‏ثبات و نامتعادل ندانسته به معتاد شدن فرزند خود كمك كرده‏اند.
ازدواج ناهمگون جوانان و در پی آن، فقدان تفاهم اخلاقی زمینه‏ساز روی آوری فرزندان این خانواده‏ها به سوی اعتیاد است. در چنین خانواده‏هایی، كه بگو و مگو و دعواهای بی‏ثمر آرامش و آسایش فرزندان خانواده را سلب می‏كند، فرزندان به دنبال راه گریزی می‏گردند و یا در پی منبعی هستند كه آنان را سرشار از آسایش و محبت‏سازد. جدایی پدر و مادر پس از تحمل مرارت‏های فراوان در خانواده، از دیگر عواملی هستند كه می‏تواند بهانه‏ای برای اعتیاد جوانان و نوجوانان باشند. ازدواج نادرست اغلب منجر به طلاق می‏شود و پس از جدایی، این كودكان محكوم هستند كه فقط سایه مادر یا پدر را بر سر داشته باشند و یا حتی گاهی هیچ كدام هم نداشته باشند. این كودكان برای جبران كمبود محبت و عاطفه در خانواده و حل مشكلات خود، به سوی اعتیاد روی می‏آورند. فقدان سایه پر لطف و محبت پدر و مادر از یك سو، گرسنگی و بی پولی و مشكلات اقتصادی از سوی دیگر، این نوجوانان را وادار می‏كند تا از طریق روی آوردن به سوی كارهای خلاف از جمله اعتیاد نیازهای عاطفی و مالی خود را تامین سازند.
خانواده‏ای كه در آن، روابط منطقی و اصولی بین افراد خانواده وجود ندارد و در آن هیچ كس وظایف خاص و مربوط به خود را نمی‏داند و رفتارهای شایسته‏ای از خود نشان نمی‏دهد، می‏تواند سرچشمه‏ای برای معتاد شدن فرزندان این‏گونه خانواده‏ها باشد. خانواده‏هایی كه دارای مشكلاتی از قبیل: پدر سالاری، مادرسالاری، فرزند سالاری، محدودیت‏بیش از حد فرزندان یا آزادی مفرط فرزندان هستند، موجب گریز فرزندانشان از كانون خانواده و روی‏آوری آنان به سوی اعتیاد می‏شوند. خانواده‏هایی كه در آن بین افراد خانواده مهر، محبت، الفت و صمیمیت وجود ندارد، می‏توانند زمینه‏های نامطمئن برای فرزندانشان فراهم آورند و موجب شود كه فرزندان در جایی دیگر و به افرادی دیگر ابراز محبت كنند. گاهی دیده شده كه جوانان و نوجوانان به علت تنبیه‏های شدیدی كه در دوره كودكی و نوجوانی در مورد آنان انجام شده است و به علت مشكلاتی كه با والدین خود داشته‏اند، صرفا برای گرفتن انتقام و برای فراموشی مشكلات خانوادگی، روحی و تسكین غم به مصرف مواد مخدر روی آورده‏اند!!
فقر نیز یكی از انگیزه‏هایی است كه به دو دلیل می‏تواند مسبب اعتیاد باشد: یكی به دلیل فراموشی و تسكین غم‏ها و دردها، كه البته كاذب است و دیگری به علت وجود منبع درآمد، به این صورت كه چنین افرادی ابتدا در پی مشكلات و كمبودهایی كه دارند در خارج از منزل در بند رفقای ناباب اسیر می‏شوند و فریب می‏خورند. سپس معتاد می‏شوند و آن‏گاه برای تامین مخارج اعتیاد و تهیه مواد مخدر مجبور به كارهای ناشایست دیگر از قبیل دزدی و قاچاق می‏شوند. نقطه مقابل فقر، رفاه اقتصادی است. گاه همین رفاه اقتصادی خود موجب معتاد شدن افراد مرفه می‏شود. البته، ابتدا به صورت تفریح و سرگرمی شروع به مصرف مواد مخدر می‏كنند، ولی پس از مدتی در دام اعتیاد اسیر می‏شوند و قادر به ترك آن نیستند. وجود انحراف در خانواده، نظیر معتادین، قاچاق، دزدی، فساد و... نیز از دیگر عواملی است كه می‏تواند موجب اعتیاد شود. افرادی كه در این خانواده‏ها زندگی می‏كنند، در معرض خطر جدی قرار دارند. همچنین زندگی در محله‏های آلوده، كوچه، خیابان كه اعتیاد در آن‏ها بیداد می‏كند، دوستان و آشنایان ناباب و منحرف نیز می‏تواند زمینه ساز معتاد شدن جوانان را فراهم آورند. تمام مواردی كه ذكر شد، در واقع خطرهایی هستند كه جوانان ما را وادار می‏كنند تا در جایی دیگر غیر از خانه به دنبال محبت گشته و غرایز عاطفی خود را ارضا كنند.
به راستی اگر كانون گرم و روابط درست و منطقی در هر خانواده برقرار باشد و فرزندان طعم شیرین محبت را در خانه بچشند، آیا باز هم به اعتیاد روی خواهند آورد؟

پی‏نوشت‏ها:

1. روزنامه اطلاعات، ش 22175
2. روزنامه ایران، ش 1733