نویسنده: Vladislav Kruta
مترجم:سیاوش آگاه



 
[ludvik kārol tāyšmān]
Ludwik Karol Teichman
(ت. لوبلین، لهستان، 25 شهریور 1202/ 16 سپتامبر 1823؛ و. كراكوف، لهستان، 3 آذر 1274/ 24 نوامبر 1895)، كالبدشناسی.
نام تایشمان بیشتر قرین با كشف او در زمینه‌ی آزمایش شیمیایی ساده‌ی وجود خون است كه بسیار مورد استفاده قرار گرفت. تایشمان شش ساله بود كه پدر و مادرش درگذشتند و دو عمّه‌اش كمك كردند تا تحصیلات دبیرستانی را به پایان برساند. وی در 1226 در دانشكده‌ی الهیات پروْتستانی دوْرپات نام نویسی كرد، لیكن خیلی زود به علوم طبیعی علاقه مند گردید. در 1229 یكی از دو نفری بود كه در جنگی تن به تن شركت كرد و موجب مرگ همكارش گردید، و در نتیجه وضعی پیش آمد كه وی را مجبور به فرار از مملكت نمود. تایشمان از راه هامبورك به هایدلبرك رفت و در آذر 1229 وارد دانشكده‌ی پزشكی آنجا گردید. در حالی كه در بخشی به سرپرستی یاكوْپ هِنله با سمت تهیه كننده‌ی وسایل كالبدشناسی كار می‌كرد، به تحصیل شیمی، فیزیك، و فناوری نیز پرداخت. در 1231 به دنبال هنله به گوْتینگن رفت و در 27 آذر 1234 با تهیه‌ی رساله‌ی «درباره‌ی شناخت گرهها» از تحصیل در پزشكی فراغت یافت. در 1232، هنگامی كه هنوز دانشجو بود،‌مقاله‌ای درباره‌ی تبلور بعضی از تركیبات آلی خون، كه در آن تهیه‌ی بلورهای میكروْسكوْپی هِمین (Hemin) (كلوْرورِهِم) را شرح داده بود، منتشر ساخت. این اولین آزمایش، و به مدت ده سال یگانه آزمون، برای تشخیص وجود خون در لكه‌های مشكوك روی لباس، مبل، و سایر اشیا بود. این آزمون به سبب سادگی و اختصاصی بودن آن، به صورت یكی از طرق آزمایشی درآمد كه مورد قبول پزشكی قانونی نیز واقع گردید. در همان زمان وی با كمال استادی كار وقت گیر تهیه‌ی اجزای كالبد آدمی برای مصوّر ساختن كتاب هنله تحت عنوان Handbuch der systematischen Anatomie («كتاب درسی كالبدشناسی منظم و اصولی») را نیز برعهده گرفت. لیكن از آنجا كه هنله قدر زحمات وی را نشناخت، كارشان به نزاع و مجادله كشید.
تایشمان پس از فراغ از تحصیل به طور موقت مجری عمل كالبدشناسی شد و كمك هزینه‌ی تحصیلی و مطالعاتیِ بلومنباخ به وی اهدا گردید، و اینها به او امكان می‌داد كه از سایر گروههای كالبدشناختی اروپایی دیدن كند و با كالبدشناسان برجسته‌ای از قبیل كوْلیكر، یوْهانس مولر، گِگِنباور، آ رتسیوس، م. پ. سپی، ریچارد كوئِین، و شارپی آشنا شود. تایشمان بویژه در وین با استقبال گرم یوْزف هیرتل رو به رو شد و در مدتی كه بیمار شده بود از كمك وی برخوردار شد؛ بعلاوه هیرتل وی را تشویق كرد كه به كار خویش در رشته‌ی كالبدشناسی ادامه دهد. هیرتل در سالهای بعد رفیق خوبی برای تایشمان باقی ماند. در 1238 تایشمان در گوْتینگن عفونامه (venia legendi) بدست آورد، و در 1240 به كراكوف رفت و در آنجا كرسی كالبدشناسی مرضی به وی تفویض شد. در 1247 استاد كالبدشناسی توصیفی گردید و تا 1273 كه بازنشسته شد در این مقام باقی ماند. در 1252 تالار كالبدشناسی جدیدی تأسیس و افتتاح كرد و تعداد كثیری نمونه برای موزه‌ی آن فراهم آورد.
علاقه‌ی علمی عمده‌ی تایشمان مطالعه و تحقیق درباره‌ی عروق لنفی و منشأ آنها بود، كه او با روش ابتكاری تزریق این كار را انجام می‌داد. معتقد بود كه بین مویرگهای خونی و مویرگهای لنفی ارتباط مستقیمی وجود ندارد؛ بعلاوه، انسداد عروق لنفی در بیماری داءالفیل را كشف كرد.

كتابشناسی

یكم. كارهای اصلی.

مهمترین مقاله‌های تایشمان عبارتند از: «Über die Krystallisation der organischen Bestandteile des Bluts»، در ZRM، 3 (1853)، 375-388؛ و «Uber das Haematin»، همان، 8، (1857)، 141-148، كه روش تهیه‌ی بلورهای هِمین (كلوْرور هِم) در آن شرح داده شده است. Das Saugadersystem vom anatomischen Standpunkte (لایپ تسیش، 1861)، اثر عمده‌ی او درباره‌ی دستگاه لنفی است. در سالهای بعد گزارش شد كه تایشمان 30 مقاله (به زبانهای لهستانی و آلمانی) درباره‌ی مجراهای لنف بر و مقاله‌های دیگری هم درباره‌ی فنون كالبدشناسی نوشته است. ظاهراً هیچ فهرستی از آثارش منتشر نشده است.

دوم. خواندنیهای فرعی..

طرحی زندگینامگی براساس زندگینامه‌ی خود- نوشته با دستخط تایشمان عبارت است از« Ludwik Teichmann szkic biograficzno-historyezny»، از لئون واخهولتس، در AHFM، 10 (1930)، 34-62، كه توسط آ. لاسكیئویچ با عنوان Professor Ludwik Karol Teichmann,M. D. 1823-1895»، در BPMSH، 8 (1965)، 91-92، به زبان انگلیسی خلاصه شده است. نیز - «Un grand anatomiste polonaise Ludwig Teichmann، از ف. لیارس، در RSc، دوره‌ی چهارم، 5 (1896)، 481-487.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز كولستون، (1387)، زندگینامه‌ی علمی دانشوران، ترجمه احمد آرام...[ و دیگران]، تهران: شركت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول