با دانش آموزان تجديدي چه كنيم؟

ميليونها دانش آموز انتظار يك ساله شان به پايان رسيد و با مراجعه به مدارس و آموزشگاهها و دريافت كارنامه پايان سال با لبيخندان و يا چهره اي درهم كشيده صحن مدرسه را ترك كرده و به اميد روزهاي موفقيت آميز نزد خانواده شان باز مي گردند، اما ...
واقعيت اين است كه هر سال تعداد بيشتري از دانش آموزان در پايان سال تحصيلي و فصل پر اضطراب امتحانها، با عدم موفقيت و يا تجديدي روبرو مي شوند كه برخي از آنان با توجه به ناآگاهي از نكات آموزشي و تربيتي و نداشتن جنبه هاي روانشناسانه براي پذيرش شكست تحصيلي، دچار سرخوردگي اجتماعي و خانوادگي شده و نمي دانند براي جبران مافات و ورود به دوره تازه اي از تلاش و موفقيت چه گامهايي بايد بردارند. در اين ميان، نگرش والدين و دوستان اين دانش آموزان به پديده شكست و تجديدي مي تواند نقش مهمي را در سرنوشت اين افراد ايفا كرده و پنجره تازه اي را بر روي آنان بگشايد!

توبيخ نتيجه معكوس دارد

ثريا ذاكريان، يكي از مربيان با سابقه آموزشگاهها و مدارس نيز در گفت و گو با گزارشگر ما اظهار مي دارد: متأسفانه برخورد برخي از خانواده ها با پديده تجديدي باعث مي شود دانش آموزان هرگز به موفقيت خود فكر نكنند و فقط به راههاي توجيه معضل بينديشند و اين خانواده ها بايد متوجه اين نكته روانشناسانه باشند كه سرزنش و توبيخ هميشه نتيجه معكوس دارد.
وي مي افزايد: دانش آموزي كه تجديد شده، به دليل مواجه شدن با شكست تحصيلي، نياز زيادي به حمايت و هدايت دارد و در اين فرايند نقش خانواده، مسؤولان مدارس و بويژه دوستان دانش آموز شكست خورده از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. در بحث تجديدي بايد به گونه اي عمل شود كه شكست ايجاد شده تجربه و عبرتي براي موفقيتهاي بعدي باشد.
اين مربي تصريح مي كند: قطع رابطه با دانش آموز و فاصله گرفتن از او، سختگيري در تفريحها و بازيهاي معمول و نيز توهين و نگاه تحقيرآميز به فرد تجديد شده، از جمله نكات و سرفصلهايي است كه مي تواند به بدتر شدن اوضاع منجر شود، به همين دليل لازم است از هر نوع اقدامي كه اثر منفي بر دانش آموز شكست خورده بگذارد خودداري نمود.

ضعف جايگاه مشاوران در آموزش و پرورش

مونا رضوي، دانشجوي كارشناسي ارشد علوم تربيتي نيز در گفت و گو با گزارشگر ما اظهار مي دارد: متأسفانه نظام آموزشي روش برخورد با افت تحصيلي و راهكارهاي مقابله با اين معضل را به معلمان و مديران آموزشگاهها آموزش نمي دهد، به همين دليل دانش آموزان وقتي در يك درس دچار افت تحصيلي،تجديدي و كندي يادگيري مي شوند نمي توانند در صورت اعتراض پاسخ خود را از نظام آموزشي و مربيان مربوط دريافت كنند.
وي در توضيح گفته هايش تصريح مي كند: در مدارس ما سمت مشاور جايگاه اصلي خود را به دست نياورده، به همين دليل دانش آموزان و يا پدران و مادران آنان نمي توانند چرايي افت تحصيلي و كاهش نمرات را با مشاور درميان گذاشته و منتظر واكنش مؤثر او باشند، در صورتي كه اگر مشاور به رسالت اصلي خود در فرايند تعليم و تربيت عمل نمايد، خانواده ها و حتي دانش آموزان با تعامل منطقي و شايسته اي كه توسط مشاور با معلم خواهند داشت، مي توانند از افت تحصيلي و تجديدي احتمالي جلوگيري نمايند.رضوي در پايان تجديدي را بخشي از فرايند تحصيل و تدريس در نظام آموزشي توصيف كرده و مي گويد: معلمان بايد بتوانند دانش آموزان را درباره پديده اي به نام تجديدي توجيه كنند و با تذكر عواقب كاهش يادگيري و پرهيز دادن آنان از غفلت درسي، مسير آموزش و يادگيري را هموارتر و دلپذيرتر نموده و آنان را براي ادامه تحصيل بدون تجديدي و مردودي مصمم سازند.

مربيان و والدين و نگاه تدافعي به مقوله تجديدي

دكتر حميد ابوطالب، عضو هيأت علمي دانشگاه و روانشناس، در گفت و گو با گزارشگر ما اظهار مي دارد: بحث تجديدي دانش آموزان در كشور ما به يك معضل كاذب تبديل شده و لازم است در اين زمينه مسؤولان نهادهاي تعليم و تربيت و نظام آموزشي تصميم گيري نمايند.
وي مي افزايد: در اين فرايند، برخورد پدر و مادرها با وضعيت ايجاد شده اهميت بسياري دارد و مي تواند در سرنوشت نوجوانان و جوانان تأثير زيادي داشته باشد. به همين دليل، پرهيز از احساس گرايي و نگاه واقع بينانه به پديده تجديدي يا حتي مردود شدن دانش آموزان، از جمله موارد حايز اهميت و از مؤلفه هاي اساسي در فرايند ورود خانواده ها به اين پديده محسوب مي گردد.اين كارشناس مشاوره و استاد دانشگاه آزاد، در ادامه تصريح مي كند: در نظام آموزشي ما فرهنگ برخورد و مقابله سازنده با شكست تحصيلي وجود ندارد و معلمان، مربيان و حتي والدين دانش آموز نگاه تدافعي و نامتناسبي با تجديدي و شكست تحصيلي دانش آموز دارند و در آموزه هاي درسي و حتي كلاسهاي تكميلي و تقويتي ايجاد شده از سوي آموزشگاهها توجه چنداني به راهكارهاي برخورد با پديده تجديدي و شكست در درس و مدرسه مطرح نمي شود و اگر هم مطرح شود، از قابليت علمي و شاخصهاي روانشناختي كافي برخوردار نيست، به همين دليل جامعه دانش آموزي ما هميشه در اين موضوع چالش دارد.

تجديدي عقب نشيني مي كند

سيدرضا كاشف، كارشناس امتحانات آموزش و پرورش در گفت و گو با گزارشگر ما، اظهار مي دارد: در حال حاضر با روي آوري وزارت آموزش و پرورش به شيوه هاي نوين تدريس و تعليم و تربيت، عمده مشكلات دانش آموزان در مرحله آزمونها حل شده و پديده تجديدي و حتي مردودي در نظام آموزشي عقب نشيني مي كند.
وي تصريح مي كند: هم اكنون بيش از 50 درصد تجديديهاي آموزشگاهها به دليل نفهميدن و عدم درك آموزه هاي درسي توسط دانش آموزان و نداشتن فرصت كافي براي رفع اشكال بوده است، به همين دليل حركت در مسير نوسازي روشهاي تعليم و تربيت و روزآمد سازي روشهاي تدريس، در اولويت اول وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است.
اين كارشناس مسؤول در آزمونهاي دوره اي وزارت آموزش و پرورش همچنين خاطرنشان مي كند: گرچه در شيوه هاي برگزاري امتحانات و نيز اعلام نتايج به دانش آموزان مشكلات معدودي وجود دارد كه لازم است براي رفع آنها برنامه ريزي شود، اما نكته مهمتر در فرايند تجديدي و يا مردودي دانش آموزان، چگونگي برخورد و رويارويي والدين با اين پديده ها در مقابل كودكان است كه در صورت رعايت نكردن مسائل روانشناسانه و نكات اخلاقي، مي تواند ضربه هاي شديدي را در بحث فراگيري دروس به دانش آموزان وارد كند.

حمايت اثربخش تر از سرزنش است

گذشته از مصاحبه ها و دريافت نظرات و نقل قولهايي كه از صاحب نظران و كارشناسان حوزه تعليم و تربيت داشتيم، نگاهي به پيشينه پديده تجديدي در خانواده ها نشان دهنده اين اصل انكارناپذير است كه حمايت خانواده ها از دانش آموزان در موارد شكست تحصيلي و رسيدن به كوچه هاي بن بستي مانند «تجديدي» و «مردودي» بسيار اثربخش تر از سرزنشهاي مداوم و پي در پي آنان خواهد بود.
سرزنش مداوم نه تنها در بهبود وضع ايجاد شده نمي تواند تأثيري داشته باشد، بلكه در برخي از موارد كودكان و نوجوانان را دچار سرخوردگي و احساس گناه مفرط نموده و بار منفي و روحي زيادي را بر روي فرد شكست خورده وارد خواهد كرد كه يأس و نوميدي از آينده در آنان را افزايش خواهد داد.
نبايد فراموش كنيم، در اين فرايند دانش آموزاني كه دچار ناكامي و شكست شده اند، بيش از ديگر افراد خانواده از اين موضوع ناراحت هستند و افزايش فشار روحي بر اين افراد نمي تواند مشكل را حل نمايد و لازم است اعتماد به نفس را به آنان باز گردانده و به آنان بياموزيم با شهامت مسؤوليت شرايط ايجاد شده را بپذيرند و براي برون رفت از اين معضل و بحران روحي تلاش نمايند.

مجلس براي رفع مشكلات تلاش مي كند

دكتر علي سرافراز يزدي، نماينده مشهد و عضو كميسيون آموزش در گفت و گو با گزارشگر ما مي گويد: در حال حاضر ضرورت توسعه آموزش و پرورش از جمله اولويتهاي اول نظام براي رسيدن به شاخصهاي توسعه اي و رشد و تعالي در جامعه است و مجلس براي رفع معضلات اين حوزه (آموزش و پرورش) تلاش مي كند.
وي مي افزايد: در بحث تجديدي و در كل افت تحصيلي دانش آموزان، برخورد منطقي با اين معضل مي تواند به حل مشكل و جلوگيري از تبديل آن به بحران كمك نمايد.
در اين ميان، مربيان و نيز اولياي دانش آموزان با توجه به حساسيت موضوع، نقش مهم و اثربخشي دارند.
وي تصريح مي كند: البته در اين موضوع توجه به شاخصهاي تربيتي، اخلاقي يا تكيه بر اصول روانشناسي نوجوانان از اهميت ويژه اي برخوردار است و بايد پديده تجديدي را به گونه اي مورد بررسي و آسيب شناسي قرار دهيم كه دانش آموز در نوك پيكان حمله و به عنوان هدف قرار نگيرد وگرنه با توجه به ويژگيهاي احساسي دوره مذكور، نوجوانان دچار آسيب پذيري و احتمالاً تغيير سرنوشت خواهند شد كه بايد در اين زمينه دقت و اهتمام بيشتري مدنظر مسؤولان باشد.