فرمایشات حضرت مهدی علیه السلام در دوران غیبت (2)

برخی دعاهایی که از آن حضرت در دست است، از توقیعات آن حضرت محسوب می‌شود؛ امّا به لحاظ اهمیّت آن، در بخشی جداگانه مورد اشاره قرار می‌گیرد.
از کتاب‌های روایی و ادعیه استفاده می‌شود، دعاهای زیر، برخی از دعاهای منسوب به حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است:
1. دعای افتتاح
یکی از دعاهایی که از محمد بن عثمان بن سعید عمری برای هر شب ماه رمضان نقل شده، دعای افتتاح است. در آغاز این دعا، این‌گونه می‌خوانیم: اللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِک...1.
2. دعای سمات
این دعا از عمری نقل شده است؛ اما به دلیل جایگاه او که نایب خاص حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است می‌توان نسبت این دعا به آن حضرت را قوی دانست.
شیخ طوسی در مصباح المتهجد با عنوان «دعاء السمات مروی عن العمری یستحب الدعاء به آخر ساعة من نهار یوم الجمعة» آورده است. در آغاز این دعا چنین می‌خوانیم: «اللهم انی اسألک باسمک العظیم الاعظم...».
3. دعای «اللهم ارزقنا توفیق الطاعة...»
کفعمی در مصباح با عنوان «مروی عن المهدی(علیه السلام)» این دعا را به آن حضرت منسوب دانسته است.2 این دعا، از دعاهای بسیار ارزشمندی است که مداومت بر خواندن و عمل به مضامین آن، اهمیّت والایی دارد.
4. دعای فرج «اللهم عظم البلاء»
سیّد بن طاووس در جمال الاسبوع این دعا را در پی نماز امام زمان(علیه السلام) ذکر کرده است؛ امّا آن‌جا اشاره‌ای به صدور این دعا از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نشده است.3 ،
5. دعای روزهای ماه رجب
5ـ1. شیخ طوسی در مصباح المتهجد با عنوان توقیعی صادر شده از محمد بن عثمان بن سعید از ناحیه مقدسه این دعا را آورده است. ابتدای این دعا چنین است: «اللهم انی اسئلک بمعانی جمیع ما یدعوک به...»4.
5ـ2. دعای دیگری نیز در روزهای ماه رجب از آن حضرت نقل شده که آغاز آن این‌گونه است: «اللهم انی اسألک بالمولودین فی رجب...».
6. دعای «اللهم رب النور العظیم و رب الکرسی الرفیع و رب البحر المسجور...»
کفعمی در البلد الامین این دعا را در شمار دعاهای صادر شده از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) شمرده است.
7. دعای ابوالحسن ضراب
شیخ طوسی در مصباح المتهجد دعایی را به آن حضرت منسوب کرده که برای ابوالحسن ضراب اصفهانی صادر شده است. در آغاز این دعا، این‌گونه می‌خوانیم:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی محمد سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ حُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ الْمُصْطَفَی فِی الظِّلَالِ الْمُطَهَّرِ مِنْ کُلِّ آفَةٍ الْبَرِی‏ءِ مِنْ کُلِّ عَیْبٍ الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجَاةِ الْمُرْتَجَی لِلشَّفَاعَةِ الْمُفَوَّضِ إِلَیْهِ دِینُ اللَّه...5.‏
افزون بر دعاهای پیشین، برخی نیایش‌های آن حضرت ـ به ویژه قنوت ـ و نیز برخی دعاهای پیشوایان قبل توسط آن حضرت، در کتاب‌های ادعیة مفصل آمده است.

یکی از کارهای مهمی که شیعه همواره به آن توجه ویژه داشته، زیارت امامان(علیهم السلام) و فرزندان آن‌ها است. در این زیارت‌ها همواره تلاش کرده است از سخنان معصومان(علیهم السلام) و بزرگان دین بهره ببرد؛ از این رو برخی از زیارت‌نامه‌هایی که در دست است، از امامان معصوم(علیهم السلام) و بزرگان دین نقل شده است.
بخشی از میراث گرانسنگ حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، زیارت‌نامه‌هایی است که به آن حضرت منسوب است. برخی از این زیارت‌ها از این قرار است.
1. زیارت آل یس
زیارت «آل یس»، یکی از زیارت‏های مشهور حضرت صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. راوی و ناقل این زیارت، ابوجعفر محمد بن عبداللّه بن جعفر حِمْیری است که همة عالمان رجال و حدیث، از او به بزرگی و قداست یاد کرده‏اند.6
این زیارت، با بیست و سه سلام آغاز شده است: سلام اوّل به آل یس (عترت پاک پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)) و سلام‏های بعدی، هر یک خطاب به حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با القاب و عناوین خاص آن حضرت می‏باشد. سپس با اظهار و اقرار به اصول اعتقادی صحیح و گواه‌گرفتن امام بر آن‌ها و تجدید عهد وفاداری برای اولیای دین، زیارت به پایان می‏رسد.
این زیارت، به تصریح برخی از عالمان، جامع و کامل و بهترین زیارت‏های آن حضرت است و در همه اوقات می‏شود آن را خواند. سندهای این زیارت، صحیح و معتبر بوده و در مجامع مهم حدیثی و دعایی نقل شده است.7
جمع فراوانی از شیعیان به خواندن این زیارت و دعای پس از آن مداومت دارند و برای خواندن آن به طور گروهی در شهرهای گوناگون شیعه‏نشین جلسات خاصی برگزار می‏گردد.
2. زیارت ناحیه مقدسه
زیارت‌نامه‏ای است که به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تأیید برخی از عالمان شیعه، این نسبت را تقویت می‏کند، 8 اگر چه برخی نیز به انتساب آن به حضرت ولی عصر(علیه السلام) تردید کرده، آن را از تألیفات سیّد مرتضی دانسته‏اند.9 ممکن است گفته شود اصل زیارت از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل شده؛ اما سیّد مرتضی بخش‏هایی را به تناسب به آن افزوده است.10
متن زیارت، خطاب به سیّدالشهدا(علیه السلام) و شهیدان کربلا است و نام یکایک آنان، اغلب با ذکر اوصاف و خصوصیاتشان و نیز اسامی قاتلان آن شهیدان در آن آمده است.
آغاز زیارت، این‌گونه است: «السَّلامُ عَلَیکَ یا اَوَّلَ قَتیلٍ مِن نَسْلِ خَیْرِ سَلیلٍ...».
این زیارت در کتاب مفاتیح الجنان ذکر نشده است؛ ولی این، چیزی از آن کم نکرده و همچنان مورد توجه بزرگان شیعه بوده است.
زیارت ناحیه مقدسه، همانند زیارت عاشورا برای روز عاشورا وارد شده و در غیر عاشورا نیز خوانده می‏شود.
در این رابطه، شیخ مفید ـ در جایگاه نخستین ناقل زیارت ناحیه ـ و شیخ محمد بن مشهدی فرموده‏اند: زیارت ناحیه مقدسه، مخصوص روز عاشورا است؛ ولی بزرگان دیگر نظیر سیّد مرتضی، سیّد بن طاووس و علامه مجلسی، این زیارت را مطلقه دانسته‏اند؛11 یعنی، در هر زمان دیگر نیز می‏توان آن را قرائت کرد.
3. زیارت رجبیه
این زیارت، توسط ابوالقاسم حسین بن روح از آن حضرت نقل شده است.12
البته زیارت‌نامه‌های دیگری نیز به آن حضرت منسوب است که علاقه‌مندان می‌توانند به کتاب‌های مفصل مراجعه کنند.

پی نوشت ها:

1. سیّد بن طاوس, الاقبال, ص58.
2. عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی, المصباح, ص280.
3. سیّد بن طاوس, جمال الاسبوع, ص280؛ نیز ر.ک: المصباح, ص176.
4. نیز ر.ک: سیّد بن طاوس, اقبال, ص646.
5. شیخ طوسی, مصباح المتهجد, ص406.
6. طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، ج 2، ص 492.
7. ر.ک: نوری، مستدرک‏الوسائل، ج 10، ص 364؛ علامه مجلسی, بحارالانوار، ج 53، ص 171.
8. علامه مجلسی, بحارالانوار، ج 98، ص 328.
9. همان، ص 231، ح 38 «در صدر روایت نوشته است: والظّاهِرُ اَنَّهُ مِنْ تألیف السَّیِدِ المُرتَضی...».
10. ر.ک: همان.
11. ر.ک: همان، ج 98، ص 328، ح 9.
12. شیخ طوسی, مصباح المتهجد, ص821.