مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون




 

اصطلاح «سرگیجه» (Dizziness) می‌تواند جهت توصیف حس سبکی سر بکار رود که در آن فرد احساس می‌کند در حال غش کردن یا دوران سر بوده به گونه‌ای که دنیا به دور سرش می‌چرخد. این مقاله عوامل مؤثر بروز چنین احساسی را به صورت فهرست‌وار ذکر کرده است.
سرگیجه اصطلاح گسترده‌ای است که برای نشان دادن گیجی یا سبکی سر (lightheadedness)، دوران سر یا چرخش به دور خود (vertigo) و یا عدم تعادل (disequilibrium) بکار می‌رود. دوران سر حالتی از حرکات دورانی است که در آن فرد احساس می‌کند که خودش یا محیط اطرافش در حال چرخیدن هستند. این حالت نشان دهنده وجود مشکلاتی مرتبط با دستگاه وستیبولار (دهلیزی) گوش داخلی است. عدم تعادل، حالتی است که در آن فرد در پاهای خود احساس بی‌ثباتی و تزلزل می‌کند. احساس سبکی سر حسی از دوران و احساس گیجی و چرخشی است که فرد احساس می‌کند در حال غش کردن بوده که می‌تواند به دلایل زیادی اتفاق بیافتد. عوامل تأثیرگذار در سبکی سر ممکن است خیلی جدی نباشند، اما افرادی که هرچند وقت یک بار احساس گیجی می‌کنند بایستی تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرند. در چنین مواردی، بروز این حالت می‌تواند نشانه‌ای از یک عارضه‌ی خاص پزشکی باشد.

علائم مربوط به سرگیجه

 احساس ضعف بدون داشتن احساس سرگیجه، تهوع، تعریق، تپش قلب (احساس سبکی سر)
 احساس چرخش اشیاء دور سر، تهوع و استفراغ (دوران سر)
 بی‌ثباتی یا لرزش
 از دست دادن تعادل
سایر علائمی که ممکن است تجربه شود بسته به علت نهفته متفاوت خواهد بود. بنابراین، ضروری است علائمی را که همراه با سرگیجه دارید، با پزشک خود درمیان بگذارید.

علل احساس سبکی سر ‏(‏lightheadedness‏)‏

سبکی سر می‌تواند به دلایل گسترده‌ای رخ دهد. با این حال، در صورتی که فرد به طور مکرر دچار احساس سبکی سر می‌شود بایستی تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد. عوامل مؤثر در این حالت عبارتند از:
 در برخی موارد، دلیلی که فرد احساس سرگیجه می‌کند می‌تواند افت فشار خون وضعیتی یا اورتوستاتیک (orthostatic hypotension) باشد. این عارضه ناشی از افت ناگهانی فشار خون است که به هنگام بلند شدن ناگهانی از وضعیت نشسته یا خوابیده رخ می‌دهد. با این حال، این مشکلِ خیلی جدی و خطرناکی نیست. معمولاً، احساس ضعف پس از چند دقیقه دراز کشیدن برطرف می‌شود.
کم شدن آب بدن به علت اسهال، استفراغ، تب، و غیره، می‌تواند عامل احساس سبکی سر در فرد باشد.
 برخی داروهایی که برای درمان فشار خون بالا، مشکلات تنفسی، درد، مشکلات روحی و روانی، و غیره مصرف می‌شوند، گاهی اوقات می‌تواند باعث سرگیجه شود.
 سندرم هیپرونتیلاسیون (Hyperventilation syndrome) یا تنفس سریع، بیماری دیگری است که با سرگیجه و دیگر علائمی مانند تعرق، تپش قلب، احساس خفگی، خس خس سینه، ضعف، و غیره همراه است. و می‌تواند در اثر اضطراب و استرس ایجاد شود.
 از دست دادن خون ناشی از آسیب و ضربه نیز موجب می‌شود فرد احساس سبکی سر داشته باشد. همچنین زنان مبتلا به کم خونی ناشی از منوراژی (خونریزی قاعدگی سنگین و طولانی مدت) ممکن است دچار سبکی سر شوند.

علل دوران سر (Vertigo)

سیستم دهلیزی در توانایی ما در حفظ تعادل نقش حیاتی ایفاء می‌کند. اطلاعات حسی در مورد حرکت، تعادل و جهت یابی فضایی توسط دستگاه دهلیزی در گوش فراهم می‌شود. با این حال، زمانی که حلزون گوش که بخشی از گوش داخلی است و در واقع مسئوول ارسال پیام به مغز می‌باشد، آسیب و یا جراحت می‌بیند، مغز پیام‌های نادرست دریافت می‌کند. این کار موجب دوران سر یا سرگیجه می‌شود. عوامل موثر در این بیماری عبارتند از:
 بیماری التهاب لابرینت (Labyrinthitis)، که به وسیله‌ی التهاب حلزون گوش در گوش داخلی مشخص می‌شود، یکی از مهمترین علل دوران سر به حساب می‌آید. و معمولاً توسط یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود که به نوبه خود ممکن است به علائم دیگری مانند از دست دادن تعادل، وزوز گوش، عدم توانایی در تمرکز، از دست دادن شنوایی در یک گوش، تهوع، استفراغ، و غیره منجر شود.
 یکی دیگر از علت‌های سرگیجه آسیب و صدمه به عصب حامل پیام از گوش داخلی به مغز یعنی عصب دهلیزی است. عصب دهلیزی می‌تواند به دلیل وجود عفونت، ملتهب شود، که به نوبه خود انتقال اطلاعات حسی را از گوش به مغز مختل می‌سازد. این حالت می‌تواند به علائمی مانند مشکلاتی در برقراری تعادل، عدم تعادل یا لرزش، دوران سر، سرگیجه، و مشکلاتی در ارتباط با شنوایی یا بینایی، و غیره منجر ‌شود.
 سرگیجه‌ی وضعیتی خوش خیم (Benign paroxysmal positional vertigo) هنگامی رخ می‌دهد که کریستالهای اندام‌های اتولیتی (otolith organs) جدا شده و درون مجاری نیم‌دایره‌ای گوش داخلی که از مایع پر شده شناور می‌شوند. در نتیجه، فرد نسبت به تغییرات حالت قرارگیری سر حساس شده که از جهت دیگر واکنشی غیرمجاز نیست. در چنین مواردی، فرد به احتمال زیاد با علائمی مانند دوران سر، سرگیجه، عدم تعادل، احساس سبکی سر، از دست دادن تعادل، تهوع، استفراغ، تاری دید، و غیره روبرو می‌شود.
 دوران سر همچنین به دلیل بیماری میگرن، که به نوبه خود نوعی سردرد عروقی است که باعث درد در یک طرف سر، تهوع، استفراغ و حساسیت به نور می‌شود، رخ می‌دهد.
 احساس پر بودن گوش، وزوز گوش (زنگ زدن در گوش)، از دست دادن شنوایی، و اپیزودهای مکرر از سرگیجه در افراد مبتلا به بیماری منیر (Meniere) مشاهده می‌شود. که نوعی اختلال گوش درونی است و گروهی معتقدند با حجم یا ترکیب غیرطبیعی مایع گوش داخلی مرتبط می‌باشد.
 برخی از علل کمتر شایع سرگیجه یا دوران سر شامل تومور مغزی و سرطان است.
نکته‌ی پایانی اینکه، حملات سرگیجه می‌تواند به دلیل عوارض مختلفی ایجاد شود که شاید جدی و خطرناک بوده و یا این امکان نیز وجود دارد که مسئله‌ی جدی و خطرناکی نباشد. برای مثال، زنان ممکن است در طول دوران بارداری از داشتن سرگیجه شکایت کنند. بنابراین، کمک‌های پزشکی بایستی لحاظ شود تا مشخص گردد علت اصلی آن چیست، بخصوص اگر این دوره‌های سرگیجه هرچند وقت یکبار رخ ‌دهد.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.