ميرزا محمد علي خان سروش

*ميرزا محمد علي خان سروش (شاعر)

اصلش از سده اصفهان از متأخرين (مجمع الفصحاء)، (1) به روزگار جواني در شهر اصفهان تحصيل كمالات مي كرده و با طبع موزوني كه داشت به شاعري رغبت نموده به مداحي بزرگان اصفهان مي پرداخت،بعد از آن بناي مسافرت را گذارد بيشتر بلاد ايران را گرديده عاقبت در تبريز متوقف شد،و قهرمان ميرزا فرزند نايب السلطنه،او را متنعّم و موظّف كرد.
در تبريز به مداحي حكمران [آذربايجان] و محمد خان زنگنه اي پيشكار آذربايجان مي گذرانيد تا به توسط محمد محسن ميرزا،سبط فتحعلي شاه به دربار ناصرالدّين ميرزا وليعهد دولت راه يافت.
در موقع جلوس ناصرالدّين شاه به سلطنت از مخصوصين او بود،و در ايّام اعياد تهنيت گوي بود،و اين كار تهنيت سرايي اعياد اختصاص به او يافت و ملقّب به شمس الشعراء شد،صاحب ضياع و عقار و مكنت بسيار گرديد،و تتبع طرز شعراي قديم را نمود،مانند فرخي و معزي و غير هم. و علاوه بر قصيده گويي چندي هم به گفتن مثنوي پرداخت و غزوات اوليه اسلام را منظوم نمود. در سنه هزار و دويست و هشتاد و پنج در گذشت.
از اوست:
**ميرزا محمد علي.در قريه ي سده ي ماربين اصفهان متولد شده،از ابتداي جواني به كسب علم و دانش پرداخته، و بعداً (2) به شعر گفتن پرداخت.سپس به مسافرت پرداخته،در تبريز نزد قهرمان ميرزا پسر نايب السلطنه عباس ميرزا راه يافته،و به وسيله ي محسن ميرزا ميرآخور به دربار ناصرالدين شاه كه در آن وقت وليعهد بود راه يافته،و چون وي به سلطنت رسيد با او به طهران آمده،در طهران معروف و مشهور شده،و از طرف شاه به (شمس الشعراء) معروف گرديد.
ديوان اشعارش متضمّن مثنوي و غزل و قصايد زيادي است در مدح پادشاه و امراي وقت،كه آن را به سبك قدما سروده،و موسوم است به (زينه المدايح). ديگر از آثارش: الهي نامه و ساقي نامه است.
فوتش در 1285 روي داده است. (در مآثر و الآثار فوت را 1275 مي نويسد،و تاريخ اول را از منتظم ناصري ومجمع الفصحاء است)

پي نوشت ها:

1. در مقدمه اي به قلم استاد جلال الدّين همايي،در شرح حال سروش مي خوانيم: (ميرزا محمد علي خان متخلص به (سروش) ملقب به شمس الشعراء فرزند قنبر علي سده ي اصفهاني از مردم كلّه فروشان از (سه محل) با سه قريه ي معروف (سده) از بلوك ماربين در سه فرسنگي شهر اصفهان است،و ولادتش در قريه ي مذبور در حدود سال يك هزار و دويست و بيست و هشت و وفاتش در 57 سالگي به سال 1258 يك هزار و دويست و هشتاد و پنج قمري به طهران اتفاق افتاد و جنازه ي او را از طهران به قم نفل كردند.
سروش از دهقان زادگان سده بود،پدرانش مردمي فقير و بي نام و نشان بودند و به كاسبي و مشاغل دهقاني روزگار مي گذاشتند،اما سلسله ي نسب خود را نجم ثاني از سرداران نامدار شاه اسماعيل صفوي منتهي مي كرد و نياكان خود را (پيشكار ملوك) مي خواند و به اين انتساب افتخار مي كردبا اين كه حقيقتاً خود او بايستي مايه ي افتخار و مباهات آباء و اجدادش باشند ...
سروش در حدود 57 سال روزگار گذاشت و قسمتي از عهد سلطنت فتحعلي شاه (1212 – 1250) و تمام دوره ي محمد شاه (1250 – 1264) و حدود بيست سال از پادشاهي ناصر الدين شاه (1264 – 1313) را درك كرد. ر.ك (مقدمه ي ديوان سروش،ص 15-1) (مقدمه ي ديوان سروش،ص20- 17)
2. مجمع الفصحاء 2: 184 ، مآثر والآثار: 276.