حمزه اصفهاني

*حمزه اصفهاني (مورخ)

از اهل اصفهان بوده والد او حسن مؤذن بوده است در اصفهان.تولد حمزه بن حسن در سنه ي دويست و هفتاد هجري است تقريباً و در زمان شيخوخت خود حادثه ي عظيمه اي را حكايت مي كند كه در اصفهان سنه ي دويست و نود و يك واقع گشته از اين كه غلّه ها را موقع حصاد،جلو افتاده بود و سرماي عظيمي به آن ها رسيد كه تمام را فاسد ساخت.وقتي غلّه ها حصاد شدند تماماً پوك و تهي بودند و هيچ دانه نداشتند.
حمزه نزد عبدان جباليقي تلمّذ و تحصيل نموده كه در سنه ي سيصد و نه وفات نموده است. حمزه چندين مرتبه به بغداد مسافرت نموده و در سنه ي سيصد و هشت در آنجا بوده است كه حكايت ملاقات خود را با يكي از علماي يهود متبحّر در تاريخ روزگار طايفه ي خود مي نويسد.
و در سنه ي دويست و بيست و سه،مرتبه ي سيم بوده است در بغداد،ليكن در اين سال يا اول سال بعد در مسقط الرأس خود اصفهان بوده است كه حكايت قحطي بزرگ آن سال را در اصفهان مشاهده نموده،و ظاهراً اواخر روزگار خود در اصفهان مي زيسته،و نيز سنه ي سيصد و پنجاه را در اصفهان بوده (1) ، قبل از سنه ي سيصد و شصت وفات كرده است.
كتاب (تاريخ اصفهان) را نوشته،و كتاب (تاريخ سني الملوك الارض و الانبياء) از تأليفات اوست،و كتاب (كبارالبشر) و كتاب (الامثال علي افعل). (2)
**ابو عبدالله حمزه بن حسن،اديب مورّخ،در حدود سال 270 متولد، و در حدود 360 وفات يافته.
1. الامثال علي افعل،در آن يكهزار و ششصد مال از امثال سائره ي عراب را جمع آوري نموده.نسخه ي آن در كتابخانه ي علامه حاج شيخ آقا بزرگ تهراني در نجف اشرف مي باشد.
2. الامثال الصادره عن ثبوت الشعر
3. التصحيف
4. سني ملوك الارض و الانبياء،معروفترين تأليف او (3)
5. كبار البشر
6. تاريخ اصفهان؛و غيره.

پي نوشت ها:

1. در اين سال هنگامي كه يك عمارت كهن سال در (جي) شهري نزديك اصفهان خراب شد نوشته هاي عجيبي را كشف كردند كه تا آن روزگاران نظيرشان را نديده بودند مردم آن شهر از حمزه درخواست كردند كه عقيده ي خود را دباره ي آن نوشته ها و آن عمارت اظهار دارد. از اين رو مي توان فرض كرد كه حمزه تا پايان عمر خود را در اصفهان به سر مي برد و در ميان مردم اعتبار و اهميت داشت،همچنين مي توان گفت كه جاي اقامت هميشگي او اصفهان بوده و معني عبارت (حمزه بن الحسن من اهل اصفهان كه در كتاب فهرست اين نديم ديده مي شود. نه تنها اين است كه حمزه در اصفهان به جهان آمد بلكه در آن شهر نيز مقيم بوده است.).(يوجين ميتوج: حمزه اصفهاني و آثار او،ص.يب.(تاريخ پيامبران و پادشاهان) ).
2. چنانچه ازآثار تاريخي و و كتاب شناسي بر مي آيد حمزه ي اصفهاني دوازده كتاب تأليف كرده سه كتاب در تاريخ و نه كتاب در علم لغت و نحو،هشت تا از اين كتابها از ميان رفته اند و امروزه ما فقط چهار تا از آن ها را در دست داريم، (همان جا،ص يد).
3. به نام تاريخ پيامبران و شاهان توسط دكتر جعفر شعار ترجمه شده است.