چسب به جاي نخ بخيه

البته اگرچه در تمام کشورهاي جهان حدود 30سال است از اين نوع چسب ها استفاده مي شود، اما متاسفانه در کشور ما تا به حال نه تنها کاربردي نداشته است ، بلکه وجود جايگزيني براي نخ جراحي و بخيه بيشتر به يک رويا شبيه بود.
اما توليد قوي ترين چسب بافتي هوشمند دنيا از سوي محققان ايراني به اين رويا رنگ واقعيت داده خوشبختانه کارايي اين چسب در 2 مورد جراحي هاي مجاري ادرار و چشم با موفقيت آزمايش شده است.
از زماني که نخ بخيه وارد علم پزشکي شد، اين تصور پيش آمد که اگر بتوان بدون استفاده از نخ ، با يک چسب قطعات را کنار هم قرار داد، کار با سهولت بيشتري انجام مي شود. اما تاريخچه چسب بافتي به معناي واقعي به زمان جنگ جهاني دوم (دهه 1940) برمي گردد.
در اين زمان محققان متوجه شدند که مي توان از عامل اصلي انعقاد خون (فيبرينوژن) به عنوان ماده اصلي در چسب استفاده کرد و در دهه 1970 فيبرين گلو، به عنوان تنها چسب بافتي تاييد شده در دنيا شناخته شد. اما به علت اين که پروتئين هاي موجود در نسل اوليه اين چسب ها با پروتئين هاي موجود در بدن فرد تفاوت داشت ، مي توانست در بيشتر موارد به حساسيت در بدن فرد منجر شود. بنابراين محققان به اين فکر افتادند که اگر بتوانند از بدن هر فرد براي خود او چسب بسازند، اين مشکل برطرف مي شود.

توليد چسب هوشمند از خون بيمار

چسب هاي فيبريني در تمام کشورهاي جهان در حدود 30 سال است که استفاده مي شود، اما متاسفانه در کشور ما اين گونه چسب ها تاکنون کاربرد نداشته است. به گفته دکتر پيمان عشقي ، سرپرست طرح چسب فيبريني اتولوگ در سازمان انتقال خون ايران ، سابقه مصرف باليني اين چسب ها در کشور کم است و در گذشته اين فرآورده ها از خارج کشور وارد ايران مي شد که اولا با وجود آزمايش هاي مختلف چون پلاسماي به کار گرفته شده براي توليد آن در خارج از کشور امکان آلودگي آن با عوامل عفوني ناشناخته و حتي برخي عفونت هاي ويروسي وجود داشت و ثانيا قيمت اين فرآورده ها بسيار زياد بود و ثالثا چون پروتئين هاي خارجي در ساخت اين فرآورده ها استفاده مي شد، امکان بروز واکنش هاي حساسيتي و ناخواسته در مصرف کنندگان اين فرآورده ها زياد بود که همين امر باعث شد انديشه استفاده از پلاسماي يک دهنده واحد انساني به جاي صدها ليتر پلاسما که از انسان هاي مختلف به دست مي آيد، پر رنگ شود که بهترين حالت آن استفاده از پلاسماي خود فرد براي اوست.
وي تصريح کرد: در سازمان انتقال خون ايران نيز بر اساس اين انديشه از پلاسماي خود فرد براي تهيه چسب بافتي براي او استفاده مي شود که به اين ترتيب علاوه بر کاهش خطر انتقال عفونت ها هزينه کار نيز بسيار کمتر خواهد بود.
در اين ميان ، دلايل متعددي براي تاخير در توليد و شناخته شدن اين چسب پلاسمايي در ايران وجود دارد که مهمترين آن گران بودن هزنيه توليد اين نوع چسب و محدوديت هاي اعتباري سازمان انتقال خون است و به همين علت درحال حاضر فقط امکان استفاده از اين چسب براي 100 بيمار در سال وجود دارد.
انواع مختلفي از اين چسب در دنيا وجود دارد که در نمونه تجاري آن حجم انبوهي از پلاسماي افراد مختلف را در مخازن بزرگ مي ريزند و در يک فرآينده پر هزينه و پيچيده 2 پروتئين مورد نظر آن را جدا مي کنند و مثل چسب دو قلو 2 پروتئين را در محل زخم در کنار هم قرار مي دهند تا چسبندگي لازم براي ترميم ايجاد شود.
به طور کلي علت اين که اسم اين چسب را چسب هوشمند گذاشته اند، اين است که رفتار اين چسب بنا به اين که در کجا استفاده شود، متفاوت خواهد بود و رفتار آن در مقابل تمام بافت ها يکسان نيست. درواقع فاکتورهاي رشد براي هر بافتي متفاوتند.
اين چسب توانايي آن را دارد که اگر در مجاورت شريان قرار بگيرد، پيش سازهاي خاص مربوط به ترميم شريان را ارائه کند و اگر در مجاورت استخوان قرار بگيرد، رفتاري مناسب براي ترميم استخوان نشان دهد.

معجزه اي استثنايي در جراحي

چسب فيبريني به علت خاصيت چسبندگي خود در اعمال جراحي به محل بريدگي و شکاف زخم ها با قطره چکان قطره قطره ريخته مي شود و در واقع اين چسب فيبريني به جاي بخيه کردن ، در زخم ها استفاده مي شود.
عشقي عملکرد مهم فيبرين را شامل 2ويژگي مي داند و مي گويد: فيبرين جلوي خونريزي را مي گيرد و باعث ترميم جراحت ها با تشکيل فيبرين در محل جراحت ديده مي شود. مشاور مدير عامل سازمان انتقال خون با بيان اين که چسب ها از خون خود فرد تهيه مي شود، مي افزايد: چند روز و پيش از عمل جراحي خون فرد گرفته و پروتئين فيبرين از خون وي جدا و در لوله هايي نگهداري مي شود.
وي تنها روش استخراج فيبرين از خون افراد کشور را اتولوگ مي داند: در اين روش از خون فردي که نياز به عمل جراحي دارد، فيبرين گرفته و درواقع از پروتئين خوني خود فرد در جراحي استفاده مي شود.
اين چسب ها تاکنون در 3 تا 4 نمونه از افراد در جراحي هاي چشم و اورولوژي به کار رفته که همگي اين اعمال موفقيت آميز بوده و نتيجه خوبي در بيماران داشته است . عشقي در رابطه با هزينه اين دارو مي گويد: هزينه تهيه اين چسب ها 10درصد هزينه تجاري اين چسب ها در کشورهاي خارجي است که تمامي اين هزينه ها از سوي سازمان انتقال خون پرداخته مي شود و بيمار هيچ گونه هزينه اي نمي پردازد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي از انجام اين طرح روي 100 بيمار خبر داد و افزود: در حال حاضر سازمان انتقال خون با پرداخت هزينه اي شامل 50 تا 60 ميليون تومان براي تهيه اين چسب ها، تنها ظرفيت استفاده 100 چسب روي 100 بيمار تحت عمل جراحي را دارد که با تصويب تعرفه بودجه براي سازمان انتقال خون امکان تهيه اين چسب ها به ميزان زياد فراهم مي شود.
اين چسب عوارض بيماري و درد بيمار را کاهش مي دهد، هزينه عمل را کم مي کند و جلوي عود بيماري را مي گيرد و در 2 مورد جراحي مجاري ادراري و جراحي چشم با موفقيت آزمايش شده است.
مراحل آزمايشگاهي توليد چسب فيبريني اتولوگ با موفقيت به پايان رسيده و با راه اندازي بخش چسب فيبريني در سازمان انتقال خون ايران ، امکان توليد اين چسب در شرايط کاملا استريل و به صورت اتولوگ (از پلاسماي خود فرد) و قابل استفاده در جراحي ها فراهم شد.
از اين فرآورده مي توان براي ترميم شکستگي هاي استخوان ، آسيب هاي مجاري ادرار، جراحي هاي پلاستيک ، قلب و عروق و چشم استفاده کرد. با افزودن فاکتورهاي رشد حاصل از پلاکت هاي خوني موثر در بندآوري خونريزي به چسب فيبريني ، اين چسب مي تواند به نحو مطلوبي در ترميم زخم و بازسازي بافت تخريب شده تاثيرگذار باشد.

تسريع در بهبود جراحات با چسب دوقلو

چسب فيبريني در واقع يک چسب بيولوژيک است که با جدا کردن 2 پروتئين از پلاسماي خون توليد مي شود و با سابقه 30 ساله در دنيا درباره چند بيمار در داخل کشور نيز نشان داده است که تا چه اندازه استفاده از آن موجب افزايش رضايتمندي بيمار و بهبود سريع تر وي پس از عمل جراحي مي شود.
عشقي درباره نحوه توليد اين چسب مي گويد: در حالت طبيعي در صورت بروز زخم ، بدن طي يک فرآيند بيولوژيک اين چسب را توليد مي کند، اما براي تسريع در بهبود زخم ها و محل هاي بريدگي در بدن ، محققان اين چسب را به طور مصنوعي در خارج از بدن مي سازند تا در زمان لازم از آن به جاي بخيه استفاده شود.
سازمان انتقال خون ايران با بهره گيري از فناوري و setup سيستم خود، چسب فيبريني اتولوگ توليد کرده است و به گفته عشقي ، علاوه بر مقالات متعددي که درخصوص مزاياي اين نوع چسب در نشريات علمي جهان به چاب رسيده است ، استفاده از اين چسب در مورد چند بيمار در داخل کشور نيز نشان داده که تا چه اندازه استفاده از آن موجب افزايش رضايتمندي بيمار و بهبود سريع تر وي پس از عمل جراحي مي شود.
البته استفاده از چسب هاي تجاري فيبريني 3 ايراد دارد: اول اين که سيستم هاي ويروس زدايي هنوز در جهان صددرصد نيست و همواره درصدي از خطر انتقال ويروس از اين طريق وجود دارد. بويژه اين که هنوز امکان ويروس زدايي برخي بيماري ها مانند جنون گاوي از خون وجود ندارد. ايراد ديگر اين است که به هر حال يک پروتئين خارجي در اين فرآينده وارد بدن مي شود و بروز واکنش هاي موضعي و سيستمي يک دغدغه است.
ايراد سوم نيز هزينه هاي سنگين استفاده از اين چسب در مقايسه با بخيه است که با توجه به سرانه پايين درمان در ايران بسياري از بيماران توان پرداخت چنين هزينه هايي را ندارند.
وي افزود: دنيا براي جبران اين مشکلات بويژه 2 ايراد اول به سمت توليد چسب هاي فيبريني اتولوگ يعني توليد چسب از پلاسماي هر بيمار براي خود وي رفته است که سازمان انتقال خون نيز همين سيستم را در کشور بومي کرده و به مرحله اجرا درآورده است.
اين فوق تخصص انکولوژي کودکان در پايان ابراز اميدواري کرد که با حمايت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکي ، استفاده از اين شيوه در اعمال جراحي مختلف در کشور گسترده تر شود.